Quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật dân sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TÀO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN ĐỨC THUẬN

QUYỀN ƯU TIÊN TRONG BẢO ĐẢM

THỰC HIỆN NGHĨA VỤ THEO

PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành Luật dân sự và Tố tụng dân sự

Mã số: 1379030360

Người hướng dẫn khoa học:

TS. LÊ MINH HÙNG

TP. HỒ CHÍ MINH - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới

sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Minh Hùng.

Các thông tin trong luận văn là trung thực.

Các ý kiến, quan điểm không thuộc ý tưởng hoặc kết quả tổng hợp của chính

bản thân đều được trích dẫn đầy đủ.

Tôi xin chịu trách nhiệm về tính trung thực, khách quan về các kết quả mà

mình nghiên cứu trong luận văn.

Tác giả luận văn

Nguyễn Đức Thuận

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLDS : Bộ luật Dân sự.

TAND : Tòa án nhân dân.

UBND : Ủy ban nhân dân.

NXB : Nhà xuất bản.

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUYỀN ƯU TIÊN TRONG

BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ .................................................................6

1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ ................................................................................................6

1.1.1. Khái niệm quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ..................6

1.1.2. Đặc điểm của quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ...........17

1.1.3. Phân loại quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ..................21

1.2. Căn cứ phát sinh, căn cứ chấm dứt quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ ...............................................................................................27

1.2.1. Căn cứ phát sinh quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.......27

1.2.2. Căn cứ chấm dứt quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ......31

1.3. Nội dung, hiệu lực quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ 35

1.3.1. Nội dung của quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ............35

1.3.2. Hiệu lực quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ...................38

1.4. Thứ tự ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ .............................43

1.4.1. Thứ tự ưu tiên theo luật định ...............................................................43

1.4.2. Thứ tự ưu tiên theo thỏa thuận.............................................................45

1.4.3. Thứ tự ưu tiên trong một số trường hợp khác.......................................48

Kết luận Chương 1......................................................................................51

CHƯƠNG 2. BẤT CẬP CỦA QUY ĐỊNH VỀ QUYỀN ƯU TIÊN TRONG

BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN.........52

2.1. Về căn cứ phát sinh và căn cứ chấm dứt quyền ưu trong bảo đảm

thực hiện nghĩa vụ.......................................................................................53

2.1.1. Về căn cứ phát sinh quyền ưu tiên .......................................................53

2.1.2. Về căn cứ chấm dứt quyền ưu tiên.......................................................58

2.2. Về phân loại quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ .........60

2.3. Về nội dung quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ..........64

2.3.1. Đối với quyền ưu tiên thanh toán trên giá trị tài sản.............................65

2.3.2. Đối với quyền theo đuổi ......................................................................65

2.4. Về hiệu lực quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ ...........68

2.4.1. Về hiệu lực quyền ưu tiên đối với các bên tham gia giao dịch .............68

2.4.2. Về hiệu lực của quyền ưu tiên khi chuyển giao tài sản.........................72

2.4.3. Về hiệu lực của việc đăng ký quyền ưu tiên.........................................74

2.5. Về các thứ tự thực hiện quyền ưu tiên ................................................78

2.5.1. Về thứ tự ưu tiên theo luật định ...........................................................78

2.5.2. Về thứ tự ưu tiên theo thỏa thuận.........................................................82

Kết luận Chương 2......................................................................................89

KẾT LUẬN CHUNG...........................................................................................90

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

LỜI MỞ ĐẦU

Quyền ưu tiên là một chế định không mới, đã được quy định trong Bộ luật

dân sự nhiều nước trên thế giới thế nhưng so với Việt Nam thì quyền ưu tiên chưa

được quy định chính danh. Bộ luật dân sự 2005 đã quy định tại Điều 325 về thứ tự

ưu tiên thanh toán dành cho một số chủ thể có được quyền ưu tiên thanh toán nhằm

giải quyết những tranh chấp phát sinh thứ tự ưu tiên cho giao dịch bảo đảm có đăng

ký, giao dịch bảo đảm không đăng ký và Điều 683 về thứ tự ưu tiên thanh toán cho

người có quyền khi giải quyết những khoản nợ do người chết để lại. Tuy nhiên, thế

nào là quyền ưu tiên; các loại quyền ưu tiên; căn cứ phát sinh; căn cứ chấm dứt

quyền ưu tiên; điều kiện được hưởng quyền ưu tiên; nội dung quyền ưu tiên; thứ tự

thực hiện quyền ưu tiên... thì vẫn chưa được làm rõ.

Một số quyền ưu tiên được quy định ở những văn bản luật khác nhau như Bộ

luật Hàng hải, Luật Thi hành án dân sự, Luật Phá sản, Luật Hàng không dân dụng…

Nhiều quy định vẫn có nội dung còn tản mạn, chưa đầy đủ, chưa thống nhất. Với

vai trò, vị trí là luật nền, luật chung của hệ thống pháp luật, Bộ luật Dân sự (BLDS)

năm 2005 vẫn chưa thể hiện vai trò của mình trong việc quy định chế định quyền ưu

tiên. Vì vậy, quá trình thực hiện thứ tự ưu tiên trong thực tiễn vẫn còn nhiều lúng

túng, nhất là khi một nghĩa vụ tài sản bảo đảm cho nhiều người có quyền, tức phát

sinh nhiều quyền trên một tài sản thì quyền nào được ưu tiên thanh toán và quyền

nào không được ưu tiên thanh toán hoặc theo thứ tự ưu tiên... Trong đó, sự xung đột

ngày càng gay gắt giữa chủ thể có quyền ưu tiên lấy trước với chủ thể có quyền ưu

tiên theo thỏa thuận và các chủ thể có quyền khác dẫn đến nhiều bất cập về thứ tự

ưu tiên thanh toán mà hiện nay chưa được giải quyết thỏa đáng.

Trong bối cảnh Việt Nam đang có sự cải cách pháp luật hoàn thiện và có tính

tương đồng với pháp luật của các quốc gia trên thế giới như Nghị quyết số 49-

NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về cải cách pháp luật, cải cách tư pháp

đến năm 2020 đề cập: “Hoàn thiện pháp luật, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của

cá nhân, tổ chức khi tham gia giao dịch, thúc đẩy các quan hệ dân sự phát triển lành

mạnh...”. Dự thảo BLDS (sửa đổi) đã đề cập đến quyền ưu tiên trong phần các Vật

quyền khác được xem như là một chế định mới mà BLDS đề cập. Điều này cho

thấy quyền ưu tiên có ý nghĩa và vị trí rất quan trọng trong giao dịch dân sự hiện

nay mà pháp luật cần phải được điều chỉnh, quy định.

Nhằm nghiên cứu và làm rõ chế định quyền ưu tiên quy định trong BLDS một

cách có hệ thống, đầy đủ và toàn diện. Đồng thời, tiếp thu luật pháp dân sự của các

nước trên thế giới quy định về chế định quyền ưu tiên, từ đó kiến nghị hoàn thiện

2

pháp luật quyền ưu tiên theo pháp luật dân sự Việt Nam. Đó cũng là lý do tác giả đã

chọn đề tài “Quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật dân

sự Việt Nam” để làm luận văn thạc sỹ cho mình.

Tổng quan về tình hình nghiên cứu đề tài

Việc nghiên cứu về quyền ưu tiên đã được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, đề

cập đến với những góc độ khác nhau, như:

- Trong cuốn: Bình Luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2005 - Bộ Tư pháp –

Viện khoa học pháp lý do tác giả Hoàng Thế Liên chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị

Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2013: tác giả đã đề cập đến thứ tự ưu tiên thanh toán

theo quy định tại Điều 325 – Bộ luật dân sự 2005 và làm rõ về thứ tự ưu tiên thanh

toán quy định trong Bộ luật dân sự được xác định theo thứ tự đăng ký giao dịch bảo

đảm. Tuy nhiên, tác giả chưa đề cập nhiều đến quyền ưu tiên trong bài viết của

mình mà chỉ đề cập đến thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản có biện pháp bảo

đảm và chủ yếu là giải thích từ ngữ quy định tại Điều 325 của Bộ luật.

- Trong “Luật nghĩa vụ dân sự và bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự” của

tác giả Đỗ Văn Đại, sách chuyên khảo - Bản án và bình luận bản án, tập 1 và tập 2,

NXB Chính trị Quốc gia-Sự thật Hà Nội, 2012, đề cập nhiều đến quyền được ưu

tiên thanh toán, nhất là ưu tiên thanh toán trên cơ sở tài sản của người có nghĩa vụ,

mặc dù không có biện pháp bảo đảm cầm cố hay thế chấp. Tác giả đã cho thấy

quyền được ưu tiên thanh toán phải thực hiện theo thứ tự đăng ký, tuy nhiên việc

thực hiện thứ tự ưu tiên trong thực tiễn pháp luật quy định còn thiếu, gặp nhiều lúng

túng khi giải quyết. Tác giả cũng đã cho thấy quyền ưu tiên do luật định có hiệu quả

hơn so với quyền ưu tiên trong các biện pháp bảo đảm do các bên xác lập, mặc dù

quyền ưu tiên theo luật chưa được quy định cụ thể. Tuy nhiên, tác giả chưa đề cập

nhiều đến quyền ưu tiên một cách cụ thể và có hệ thống và tác giả mong muốn sẽ có

nhiều công trình tiếp tục nghiên cứu vấn đề này.

- Trong cuốn “Bình luận khoa học về đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trong Luật

dân sự Việt Nam – NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2001” của tác giả Nguyễn Ngọc

Điện có bài phân tích về đặc quyền và quyền lưu giữ trong luật Hàng hải và đặc

quyền trong luật Dân sự, từ trang 203 đến 223. Tác giả đã cho thấy thứ tự thực hiện

ưu tiên trong bộ luật Hàng hải năm 1990 trong việc xử lý món nợ được bảo đảm,

nhất là quyền ưu tiên được đề cập bằng cách thực hiện thứ tự ưu tiên trong luật ấn

định (Điều 31 – BLHH 1990) và thứ tự ưu tiên trả nợ chỉ được tuân thủ một khi

việc trả nợ được thực hiện nhờ số tiền bán tài sản dùng làm vật bảo đảm cho nghĩa

vụ đối với các chủ nợ có đặc quyền. Tác giả xác định để có được quyền ưu tiên thì

3

chủ thể đó phải có đặc quyền và khi chủ thể có đặc quyền thì quyền ưu tiên được

thực hiện. Tác giả cũng đã cho thấy quyền ưu tiên do luật quy định sẽ có quyền ưu

tiên cao nhất và trước tiên nhất. Đối với việc xảy ra tranh chấp quyền lợi giữa

những người ưu tiên, tác giả có vẻ đồng ý theo quan điểm: các chủ nợ có đặc quyền

(quyền ưu tiên) ngang nhau và nếu số tiền dùng để trả nợ không đủ để thanh toán

trọn, thì chủ nợ được thanh toán theo tỷ lệ. Tuy nhiên đối với một chủ nợ từ chối

quyền ưu tiên thì các chủ nợ khác như thế nào thì tác giả còn bỏ ngỏ, chưa giải

quyết triệt vấn đề này.

- Trong cuốn “Các biện pháp bảo đảm tiền vay bằng tài sản của các tổ chức

tín dụng” của tác giả Lê Thị Thu Thủy (Chủ biên), NXB Tư pháp, Đại học Quốc gia

hà nội – Khoa luật, 2006, đã đề cập đến việc xác định thứ tự ưu tiên và cho biết nội

dung và phương pháp xác định thứ tự ưu tiên thường phụ thuộc vào chính sách lập

pháp của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, việc thiết lập thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý

tài sản bảo đảm căn cứ vào yếu tố cơ bản là: thời điểm đăng ký giao dịch bảo đảm

và thời điểm giao tài sản cho bên nhận bảo đảm giữ. Tác giả cũng đã chỉ ra trong

trường hợp một tài sản được dùng để bảo đảm tài sản thực hiện nhiều nghĩa vụ, khi

bán tài sản bảo đảm để thu hồi nợ, bên nhận bảo đảm nào có thứ tự thứ nhất thì sẽ

được ưu tiên thanh toán trước từ số tiền thu được; số dư còn lại mới được dùng để

thanh toán lần lượt cho các chủ nợ có thứ tự ưu tiên tiếp theo. Trong giới hạn trình

bày, tác giả cũng chỉ nói chung trong việc xác lập thứ tự ưu tiên thanh toán (chỉ có

04 trang, từ trang 259 đến trang 262), mà chưa phân tích cụ thể từng trường hợp xác

lập thứ tự ưu tiên thanh toán.

Ngoài ra còn một số bài viết có liên quan đến quyền ưu tiên, thứ tự ưu tiên

được đăng trên các tạp chí Nhà nước và Pháp luật, tạp chí Nghiên cứu lập pháp, tạp

chí Luật học, tài liệu từ các cuộc hội thảo, kỷ yếu hội thảo... của các chuyên gia luật

hiện nay, tuy nhiên trong giới hạn của bài viết chưa thể hiện hết nội dung về quyền

ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.

Tóm lại, về chế định quyền ưu tiên, đa số các tác giả đề cập một phần nhỏ của

quyền ưu tiên và thứ tự ưu tiên thanh toán, chưa làm rõ vị trí, vai trò tổng thể của

quy định về quyền ưu tiên. Cho đến nay chưa có tác giả nào hệ thống lại chế định

quyền ưu tiên và nêu cơ sở pháp lý hoặc căn cứ phát sinh, chấm dứt quyền ưu tiên,

đồng thời chưa có luận văn nào nghiên cứu về quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ theo pháp luật dân sự Việt Nam.

Có thể nói việc nghiên cứu đề tài về quyền ưu tiên là một vấn đề tuy không

mới, nhưng chưa có luận văn nào nghiên cứu về vấn đề này, tác giả muốn góp một

4

phần công sức để làm rõ về quyền ưu tiên, thứ tự ưu tiên trong pháp luật dân sự

Việt Nam. Đồng thời, việc nghiên cứu, tiếp thu, sử dụng một phần những bài viết

của các nhà nghiên cứu trên là tư liệu vô cùng quý giá để phục vụ viết luận văn. Vì

vậy, tác giả chọn đề tài “Quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo

pháp luật dân sự Việt Nam” làm luận văn thạc sỹ cho mình.

Mục đích nghiên cứu của đề tài

- Thông qua việc khảo sát, nghiên cứu, đánh giá quyền ưu tiên quy định trong

pháp luật dân sự Việt Nam, đồng thời so sánh, tham chiếu với những nội dung

tương ứng của quốc tế và một số quốc gia trên thế giới về chế định này, góp phần

làm rõ về cơ sở lý luận, thực tiễn về quyền ưu tiên và từ đó hoàn thiện quy định

pháp luật dân sự Việt Nam về quyền ưu tiên trong bảo đảm nghĩa vụ.

- Luận văn đưa ra đề xuất, kiến nghị hoàn thiện về chế định quyền ưu tiên

trong pháp luật dân dân sự Việt Nam. Qua đó, thống nhất cách giải quyết quyền ưu

tiên trong việc thực hiện thanh toán theo nghĩa vụ dân sự liên quan đến tài sản; bồi

thường, kê biên…

- Là tài liệu nghiên cứu tổng hợp cho các sinh viên nghiên cứu về quyền ưu

tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ sau này.

Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phương pháp nghiên cứu

- Phạm vi nghiên cứu đề tài: tác giả nghiên cứu tất cả các quy định về quyền

ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật dân sự Việt Nam, đặc biệt

là trong Bộ luật dân sự 2005. Không nghiên cứu quyền ưu tiên nói chung, quyền ưu

tiên luật định, quyền ưu tiên khác không thuộc trường hợp bảo đảm thực hiện nghĩa

vụ.

- Phương pháp nghiên cứu: Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp phân

tích, tổng hợp, nhận định, đánh giá các văn bản pháp luật và thực tiễn xét xử, thi

hành án để đưa ra nhận xét, kiến nghị, phương pháp này được sử dụng xuyên suốt

trong quá trình làm luận văn. Sử dụng phương pháp so sánh pháp luật để đối chiếu,

so sánh nhằm tìm ra giải pháp, kiến nghị tối ưu nhất nâng cao chất lượng của Luật

nội dung. Cụ thể:

+ Phương pháp lịch sử, thống kê được sử dụng nghiên cứu các chế định về

quyền ưu tiên trong pháp luật dân sự Việt Nam trước đây, cùng với phương pháp

phân tích, tổng hợp, đánh giá, so sánh các quy định trước và hiện nay về quyền ưu

tiên. Phương pháp này sử dụng xuyên xuốt trong quá trình làm luận văn.

5

+ Phương pháp so sánh pháp luật một số nước như Pháp, Nhật... và pháp luật

Việt Nam hiện hành quy định về quyền ưu tiên để thấy được những bất cập pháp

luật về quyền ưu tiên nhằm kiến nghị hoàn thiện trong pháp luật dân sự Việt Nam.

+ Phương pháp bình luận án được sử dụng chủ yếu ở chương II nhằm làm rõ

thực trạng pháp luật, bất cập trong việc áp dụng quyền ưu tiên, từ đó kiến nghị hoàn

thiện pháp luật.

Ý nghĩa khoa học và giá trị của đề tài

- Kết quả nghiên cứu của luận văn làm rõ hơn về chế định quyền ưu tiên về

mặt lý luận và thực tiễn, từ đó kiến nghị bổ sung, hoàn thiện chế định quyền ưu tiên

thanh toán trong luật thực định.

- Kết quả nghiên cứu từ công trình sẽ là tư liệu tham khảo cho việc học tập,

nghiên cứu của các sinh viên và những ai quan tâm đến quyền ưu tiên trong bảo

đảm thực hiện nghĩa vụ.

Bố cục của luận văn:

Luận văn được trình bày thành 2 chương như sau:

Chương 1. Những vấn đề cơ bản về quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ

Chương 2. Bất cập của quy định về quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ và kiến nghị hoàn thiện.

6

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUYỀN ƯU TIÊN

TRONG BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ

1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại quyền ưu tiên trong bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ

1.1.1. Khái niệm quyền ưu tiên trong bảo đảm thực hiện nghĩa vụ

1.1.1.1. Khái quát về quyền ưu tiên

Quyền ưu tiên không phải là vấn đề mới mẻ trong các học thuyết kinh điển

về pháp luật dân sự và đã được thể hiện trong Bộ luật dân sự của nhiều nước trên

thế giới1

. Thật vậy, từ xưa, người La mã quan sát việc thực hiện các quyền từ thực

tiễn cuộc sống và phân loại thành hai nhóm quyền chính2

:

- Nhóm thứ nhất, quyền tự thực hiện các quyền mà không cần hỏi ý kiến của

bất kỳ ai, thấu hiểu về các quyền tự do mà mình có được; nếu ai cản trở việc thực

hiện các quyền đó thì đòi nhà chức trách bảo vệ - quyền đó có thể gọi là quyền chủ

quyền. Ví dụ: Chủ thể có quyền sở hữu tài sản, một khi tài sản của mình làm ra

hoặc mua, bán, chuyển nhượng và đang chiếm hữu hợp pháp mà bị xâm phạm, ảnh

hưởng trực tiếp đến quyền sở hữu của mình thì có thể yêu cầu nhà chức trách bảo vệ

cho chủ quyền của mình.

- Nhóm thứ hai, là các quyền mà khi muốn thực hiện, làm cho nó phát huy

giá trị thì phải cùng thực hiện với người khác hợp tác với mình. Ví dụ: Quyền yêu

cầu trả nợ - nếu con nợ không trả thì có quyền yêu cầu quan tòa bảo vệ, cưỡng chế

đòi tiền.

Quyền tự thực hiện trực tiếp trên vật và quyền thực hiện trên cơ sở sự hợp

tác, thực hiện của người khác gọi là nhóm vật quyền và nhóm trái quyền. Trái

quyền hay còn gọi là quyền đối nhân được hiểu là quyền của một chủ thể đối với

một chủ thể khác. Vật quyền hay còn gọi là quyền đối vật là quyền của chủ thể tác

động lên một vật. Dựa trên nền tảng triết lý về vật quyền và trái quyền, ta có quyền

ưu tiên.

Quyền ưu tiên sinh ra là để thực hiện một đặc quyền, cho phép chủ thể có

quyền được thực hiện trước những chủ thể khác trong việc thanh toán giá trị tài sản

1 Lê Thị Hoàng Thanh (2012),“Một số vấn đề về việc xây dựng quy định về quyền ưu tiên trong BLDS Việt

Nam”, Tọa đàm tại Bộ Tư pháp trong khuôn khổ dự án JICA ngày 19/11/2012, Hà Nội. 2 Nguyễn Ngọc Điện (2011), “Lợi ích của việc xây dựng chế định vật quyền đối với việc hoàn thiện hệ thống

pháp luật tài sản”, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, (số 2+3 (187+188)), tr. 92-96.

7

nhằm xử lý nợ. Để hiểu một cách khái quát về quyền ưu tiên mà một số quốc gia đã

nghiên cứu, quy định trong luật thực định, tác giả đưa người đọc tìm hiểu trước về

biện pháp bảo đảm được thiết kế theo lý thuyết trái quyền bảo đảm và vật quyền

bảo đảm. Bởi vật quyền bảo đảm tạo ra quyền trực tiếp của chủ nợ có bảo đảm đối

với giá trị kinh tế của tài sản bảo đảm, thể hiện ở quyền theo đuổi (a right to

follow/droit de suite) và quyền ưu tiên (a right of the priority/droit de préférence)

của chủ nợ bảo đảm. Vật quyền bảo đảm là vật quyền được thừa nhận cho chủ nợ

có bảo đảm đối với một hoặc nhiều tài sản3

. Vật quyền bảo đảm được xem là biện

pháp bảo đảm đối vật. Còn trái quyền bảo đảm là bảo đảm theo đó một trái quyền

được tăng cường bởi một trái quyền khác. Trái quyền bảo đảm còn được xem là

biện pháp bảo đảm đối nhân (tiêu biểu là biện pháp bảo lãnh).

Khác với bảo đảm đối nhân, bảo đảm đối vật có tác dụng mang lại cho chủ

nợ có các quyền đặc biệt trên một hoặc nhiều tài sản của người mắc nợ. Nội dung

chính của quyền này trong quan niệm của Luật học phương Tây đó là quyền ưu

tiên, nhờ đó, mà chủ nợ được phép nhận tiền thanh toán từ giá bán các tài sản liên

quan, trước các chủ nợ không có bảo đảm và quyền theo đuổi, giúp cho chủ nợ luôn

có tài sản bảo đảm để bán mà thu hồi nợ đến hạn dù quyền sở hữu có thể di chuyển

qua tay nhiều người trong lúc nợ còn chưa đến hạn đòi4

. Bảo đảm đối vật cho người

có quyền một quyền tương đối đặc biệt, bởi nó tạo cho người chủ nợ một quyền trên

giá trị tài sản, quyền được ưu tiên thanh toán và quyền theo đuổi tài sản. Tuy nhiên,

nếu quyền ưu tiên được thừa nhận cho tất cả các chủ nợ có bảo đảm đối vật, thì

quyền theo đuổi chỉ được dự liệu cho một vài loại chủ nợ đặc biệt, một khi việc

thực hiện quyền này có cơ sở hiện thực và nhất là không gây phương hại đến quyền

và lợi ích hợp pháp của người thứ ba.

Như vậy có thể thấy rằng, quyền ưu tiên luôn hiện hữu trong các lý thuyết về

vật quyền và trái quyền, nhất là trong các biện pháp bảo đảm đối vật. Để làm rõ hơn

về quyền ưu tiên thì cần tìm hiểu khái quát về quyền ưu tiên trong bảo đảm đối vật

có nguồn gốc từ kết ước và quyền ưu tiên trong bảo đảm đối vật có người gốc do

luật định.

Thứ nhất: Quyền ưu tiên trong bảo đảo đối vật có nguồn gốc từ kết ước: từ

fiducia đến hypothecam – Luật La Mã nguyên sơ không biết đến một quyền đối vật

nào khác ngoài quyền sở hữu, vì vậy bảo đảm đối vật cho việc thực hiện nghĩa vụ

chỉ bao gồm một chế định duy nhất – fiducia cum creditore – mà nội dung có thể

3 Lê Thị Hoàng Thanh (2012), tlđd 1. 4 Nguyễn Ngọc Điện (2001), Bình luận khoa học về đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trong Luật dân sự Việt Nam,

NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 183.