Quản lý quỹ bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm Xã hội thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN MINH DIỆP

QUẢN LÝ QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THỊ XÃ PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN MINH DIỆP

QUẢN LÝ QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THỊ XÃ PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ MAI YẾN

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào tại Việt Nam.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và mọi thông tin trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả

Nguyễn Minh Diệp

ii

LỜI CẢM ƠN

Sau hai năm học tập, nghiên cứu chương trình Thạc sỹ Kinh tế tại Trường

Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên. Tôi đã được nhà trường trang

bị những kiến thức tổng hợp và hệ thống. Đến nay tôi đã kết thúc khóa học và hoàn

thành bài luận văn tốt nghiệp của mình.

Tôi xin chân thành bày tỏ lời cảm ơn đến tập thể giáo viên và cán bộ Đại

học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên. Và đặc biệt là TS Phạm Thị

Mai Yến người đã hướng dẫn tôi trong quá trình làm luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, các bộ phận nghiệp vụ tại cơ quan Bảo

hiểm xã hội thị xã Phổ Yên. Các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và các Phòng, ban

trong thị xã đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu thực hiện luận văn.

Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do còn hạn chế về thời gian và nhận thức

nên luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết, tôi mong nhận được sự phê

bình, góp ý của độc giả, của các anh chị học viên trong trường và sự chỉ bảo,

hướng dẫn của các thầy, các cô để bổ sung hoàn thiện trong quá trình nghiên cứu

tiếp vấn đề này.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Diệp

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.....................................................................................vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................................vii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ........................................................................................ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................................3

5. Đóng góp mới của đề tài .........................................................................................3

6. Bố cục của luận văn ................................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ QUỸ BẢO

HIỂM XÃ HỘI..........................................................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý quỹ bảo hiểm xã hội.....................................................5

1.1.1. Nhữngvấn đề cơ bản về bảo hiểm xã hội..........................................................5

1.1.2. Quỹ BHXH và quản lý quỹ BHXH ................................................................11

1.1.3. Nội dung quản lý quỹ BHXH .........................................................................15

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý quỹ BHXH ..............................................26

1.2. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý quỹ BHXH...................................................29

1.2.1. Kinh nghiệm của BHXH huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên .......................29

1.2.2. Kinh nghiệm của BHXH huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên........................30

1.2.3. Kinh nghiệm của BHXH thành phố Hà Nội ...................................................31

1.2.4. Kinh nghiệm của BHXH thành phố Hồ Chí Minh..........................................33

1.2.5. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quản lý quỹ BHXH thị xã Phổ Yên..............35

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................37

2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết........................................................37

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................37

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................37

iv

2.2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu....................................................40

2.2.3. Phương pháp so sánh.......................................................................................40

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu đánh giá công tác quản lý quỹ BHXH .........41

2.3.1. Nhóm chỉ phản ánh tính khả thi, hiệu quả của công tác lập kế hoạch thu - chi .....41

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tỷ lệ thực tế thu quỹ BHXH.....................................41

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá tỷ lệ thực tế sử dụng (chi) quỹ BHXH .....................42

2.3.4. Nhóm chỉ tiêu cân đối thu - chi BHXH ..........................................................43

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI

BẢO HIỂM XÃ HỘI THỊ XÃ PHỔ YÊN ............................................................44

3.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.....................44

3.1.1. Đặc điểm kinh tế xã hội thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ...........................44

3.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Bảo hiểm xã hội thị xã Phổ Yên........45

3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy của cơ quan Bảo hiểm xã hội thị xã Phổ Yên ...........46

3.2. Thực trạng quản lý quỹBHXH trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ........51

3.2.1. Quy trình thực hiện quản lý quỹ BHXH tại thị xã Phổ Yên ...........................51

3.2.1. Lập kế hoạch thu - chi.....................................................................................51

3.2.2. Quản lý thu quỹ BHXH...................................................................................55

3.2.3. Quản lý chi quỹ BHXH...................................................................................69

3.2.4. Quản lý cân đối thu - chi quỹ BHXH..............................................................86

3.2.5. Công tác kiểm tra, giám sát thu - chi quỹ BHXH...........................................87

3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị xã

Phổ Yên ..........................................................................................................90

3.3.1. Yếu tố khách quan...........................................................................................90

3.3.2. Yếu tố chủ quan ..............................................................................................91

3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên

Thái Nguyên...................................................................................................92

3.4.1. Ưu điểm...........................................................................................................92

3.4.2. Hạn chế............................................................................................................94

3.4.3. Nguyên nhân hạn chế ......................................................................................95

v

Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ QUỸ BHXH TẠI BHXH

THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN............................................................97

4.1. Phương hướng phát triển trong thời gian tới của BHXH thị xã Phổ Yên,

tỉnh Thái Nguyên............................................................................................97

4.1.1. Mô hình tổ chức về Bảo hiễm xã hội ..............................................................97

4.1.2 Thực hiện các nghiệp vụ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế................................97

4.1.3 Mục tiêu, định hướng công tác quản lý quỹ của BHXH thị xã Phổ Yên.........98

4.2 Giải pháp tăng cường quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên, tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................................101

4.2.1. Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục thực hiện Luật Bảo

hiểm xã hội và các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng về chính sách BHXH ....101

4.2.2. Thực hiện tốt công tác lập lập kế hoạch thu - chi quỹ BHXH tại thị xã

Phổ Yên ........................................................................................................102

4.2.3. Tăng cường các biện pháp để quản lý và phát triển nguồn thu bảo hiểm

xã hội............................................................................................................104

4.2.4. Quản lý chặt chẽ đối tượng và mở rộng phát triển đối tượng tham gia

bảo hiểm xã hội ............................................................................................106

4.2.5. Khắc phục nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội ...........................................108

4.2.6. Hoàn thiện quá trình quản lý thu - chi quỹ BHXH .......................................109

4.2.7. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra; gắn xử phạt với khen thưởng kịp .......110

4.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý quỹ BHXH tại BHXH

thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên................................................................111

4.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước..........................................................................111

4.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam....................................................................113

4.3.3. Kiến nghị với BHXH thị xã Phổ Yên ...........................................................114

KẾT LUẬN............................................................................................................116

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................117

PHỤ LỤC...............................................................................................................119

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHYT Bảo hiểm y tế

NLĐ Người lao động

NSDLĐ Người sử dụng lao động

TNLĐ Tai nạn lao động

TNLĐ-BNN Tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Tổng hợp đối tượng khảo sát ............................................................39

Bảng 3.1: Kết quả lập kế hoạch thu BHXH thị xã Phổ Yên các năm

(2017-2019).......................................................................................54

Bảng 3.2: Kết quả lập kế hoạch chi BHXH của thị xã Phổ Yên từ năm

2017-2019 .........................................................................................55

Bảng 3.3: Tình hình đối tượng tham gia BHXH bắt buộc tại thị xã Phổ

Yên giai đoạn 2017- 2019.................................................................57

Bảng 3.4: Cơ cấu lao động tham gia BHXH bắt buộc theo khối cơ quan

doanh nghiệp .....................................................................................58

Bảng 3.5 Số lượng tham gia BHXH tự nguyện và nguồn thu từ đối tượng

tham gia BHXH tự nguyên tại BHXH thị xã Phổ Yên giai đoạn

2017-2019 .........................................................................................59

Bảng 3.6: Tình hình thu tại BHXH thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019 ......60

Bảng 3.7. Nợ đọng BHXH tại cơ quan BHXH thị xã Phổ Yên giai đoạn

2017-2019 .........................................................................................62

Bảng 3.8: Tổng hợp số tiền nợ BHXH qua các năm 2017 - 2019.....................63

Bảng 3.9: Đánh giá công tác quản lý thu quỹ BHXH tại BHXH thị xã Phổ

Yên giai đoạn 2017 - 2019................................................................66

Bảng 3.10: Tổng hợp số người hưởng các chế độ BHXH trên địa bàn thị xã

Phổ Yên.............................................................................................70

Bảng 3.11: Bảng tổng hợp Kết quả chi trả lương hưu và trợ cấp hàng tháng

theo đối tượng hưởng tại BHXH thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019......73

Bảng 3.12: Kết quả chi trả trợ cấp 1 lần, trợ cấp khi nghỉ hưu và TNLĐ￾BNN 1 lần từ nguồn quỹ BHXH chi trả............................................76

Bảng 3.13: Kết quả chi trả trợ cấp tuất 1 lần, mai táng phí, khu vực 1 lần có

nguồn từ NSNN và quỹ BHXH chi trả giai đoạn 2017 - 2019 .........77

Bảng 3.14: Tình hình chi trả chế độ trợ cấp ốm đau ...........................................79

Bảng 3.15: Tình hình chi trả chế độ trợ cấp thai sản...........................................80

Bảng 3.16: Tình hình chi trả chế độ trợ cấp TNLĐ - BNN.................................81

viii

Bảng 3.17: Đánh giá hình thức chi trả BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên ..........82

Bảng 3.18: Đánh giá công tác quản lý chi trả quỹ BHXH tại BHXH thị xã

Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019.........................................................83

Bảng 3.19: Tình hình cân đối Thu - Chi quỹ BHXH thị xã Phổ Yên .................86

Bảng 3.20: Tổng hợp kết quả kiểm tra, hậu kiểm công tác chi trả các chế

độ BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên giai đoạn 2017 - 2019............90

ix

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ.3.1. Hệ thống tổ chức của Bảo hiểm xã hội thị xã Phổ Yên ......................47

Sơ đồ 3.2. Quy trình quản lý quỹ BHXH thị xã Phổ Yên ....................................51

Sơ đồ 3.3. Quy trình lập kế hoạch thu quỹ BHXH thị xã Phổ Yên......................52

Sơ đồ 3.4. Quy trình lập kế hoạch chi quỹ BHXH thị xã Phổ Yên......................53

Sơ đồ 3.5. Quy trình quản lý đối tượng tham gia BHXH.....................................57

Sơ đồ 3.6: Quy trình chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng tại thị

xã Phổ Yên ..........................................................................................71

Sơ đồ 3.7: Sơ đồ quy trình chi trả trợ cấp một lần do BHXH thị xã Phổ Yên

trực tiếp chi trả ....................................................................................75

Sơ đồ 3.8: Sơ đồ quy trình chi trả trợ cấp một lần do Bưu điện Thị xã chi trả ....75

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đối

với người lao động nhằm từng bước mở rộng và nâng cao đảm bảo vật chất, góp

phần ổn định đời sống cho người lao động khi gặp rủi ro như bị ốm đau, tai nạn lao

động, bệnh nghề nghiệp, sảy thai, hết tuổi lao động, qua đời. Cùng với sự đổi mới

của nền kinh tế đất nước trong thời gian vừa qua, chính sách BHXH cũng được điều

chỉnh, thay đổi để phối hợp với sự chuyển đổi của nền kinh tế đất nước, với nguyện

vọng của người lao động.

Quỹ BHXH là một bộ phận cốt lõi không thể thiếu được và có thể nói nó là

vai trò quan trọng nhất trong hoạt động BHXH, là một bộ phận cấu thành quan

trọng nhất trong chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước ta, đã góp phần

bảo đảm ổn định đời sống cho cán bộ, công chức, viên chức, quân nhân và người

lao động, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, an sinh xã hội thúc đẩy sự nghiệp

xây dựng đất nước, bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, từ khi thành lập đến

nay, Nhà nước đã quan tâm thường xuyên đến việc thực hiện các chế độ chính sách

BHXH đối với cán bộ, công chức, quân nhân và người lao động thuộc các thành phần

kinh tế. Việc quản lý quỹ BHXH nó ảnh hưởng trực tiếp tới sự tồn tại và phát triển của

quỹ BHXH, ảnh hưởng tới sự ổn định của chính sách BHXH. Vậy vấn đề làm thế nào

để có thể nâng cao được hiệu quả quản lý quỹ BHXH đây là câu hỏi được đặt ra đối

với những người quan tâm nghiên cứu hoạt động BHXH.

Trong những năm, công tác quản lý quỹ BHXH thị xã Phổ Yên thuộc BHXH

tỉnh Thái Nguyên đã từng bước được củng cố, giải quyết các chế độ chính sách

BHXH cho các đối tượng theo luật định dần đi vào nền nếp, tạo điều kiện thuận lợi

cho những người tham gia và hưởng các chế độ BHXH, góp phần không nhỏ cho sự

ổn định và phát triển kinh tế - xã hội thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Bên cạnh

kết quả đã đạt được, công tác quản lý quỹ BHXH vẫn còn tồn tại một số khó khăn

như: có nhiều chủ sử dụng lao động tìm mọi cách để trốn tránh không tham gia

BHXH cho người lao động, đóng không đúng đối tượng, không đủ số lao động,

không đủ quỹ tiền lương của đơn vị, tình trạng nợ đọng BHXH diễn ra theo chiều

2

hướng xấu, tăng cả về số đơn vị nợ và số tiền nợ. Cá biệt có nhiều đơn vị lạm dụng

quỹ BHXH, tiền đóng BHXH của người lao động làm vốn sử dụng vào hoạt động

sản xuất kinh doanh của đơn vị mình, gây ra nhiều khó khăn cho việc quản lý thu

BHXH, ảnh hưởng không nhỏ tới việc khai thác và phát triển đối tượng cũng như

việc giải quyết chính sách chế độ cho người lao. Công tác thanh tra, kiểm tra, khởi

kiện, xử lý vi phạm về pháp luật BHXH đối với chủ doanh nghiệp chây ỳ, cố tình

không đóng, đóng không đúng, không kịp thời, đóng không đầy đủ BHXH cho

người lao động còn thiếu chủ động, chưa mang lại hiệu quả cao. Vấn đề nợ đọng,

trốn đóng BHXH đã và đang diễn ra hết sức phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến

quyền lợi của người lao động, được xã hội hết sức quan tâm. Xuất phát từ những lí

trên tôi đã lựa chọn vấn đề: “Quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên, tỉnh

Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị

xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn

chế. Đề tài hướng tới đề xuất các giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả quản lý

quỹ BHXH tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa các khái niệm và các vấn đề lý luận của đề tài như khái niệm

BHXH, quỹ BHXH, Nội dung của quản lý quỹ BHXH; các yếu tố ảnh hưởng đến

quản lý quỹ BHXH,...

- Phân tích thực trạng quản lý quỹ BHXH tại BHXH thị xã Phổ Yên thông

qua việc làm rõ các nội dụng cụ thể: Lập kế hoạch thu - chi; quản lý thu; quản lý

chí, cần đối hoạt động thu - chi quỹ; thanh tra, kiểm tra quỹ BHXH.

- Đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý quỹ BHXH cho BHXH

thị xã Phổ Yên trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Công tác quản lý quỹ BHXH tại BHXH

thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

3

3.2. Phạm vi nghiên cứu

+ Phạm vi về không gian: Bảo hiểm xã hội thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên

+ Phạm vi về thời gian: 03 năm (năm 2017 - 2019)

+ Phạm vi nghiên cứu về nôi dụng: Đề tài tập trung nghiên cứu các nội dung của

quản lý quỹ BHXH gồm: Lập kế hoạch thu - chi; Quản lý thu; Quản lý chi; Quản lý cân

đối thu - chi; Thanh quyết toán quỹ BHXH tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

4. Ý nghĩa của đề tài

- Ý nghĩ khoa học: Đề tài của luận văn nghiên cứu về nhiệm vụ thường

xuyên và cơ bản của ngành, đã và đang có những vấn đề đặt ra và cần phải tìm lời

giải đáp, phương án thực hiện nhằm tháo gỡ khó khăn, góp phần phát triển bền

vững sự nghiệp BHXH, đáp ứng đc yêu cầu hiện tại cũng như thực hiện mục tiêu

của ngành đề ra “BHXH cho mọi người lao động”.

- Ý nghĩa thực tiễn: Những giải pháp được đề xuất và kiến nghị với các cấp

có thẩm quyển có thể tham khảo, vận dụng thực tế vào công tác quản lý quỹ BHXH,

và đầu tư phát triển bền vững nguồn quỹ BHXH tại BHXH tại thị xã Phổ Yên, tỉnh

Thái Nguyên.

5. Đóng góp mới của đề tài

Luận văn có những đóng góp mới cả về mặt lý luận và thực tiễn, cụ thể như sau:

Một là, luận văn nghiên cứu một cách có hệ thống quỹ BHXH bao gồm các

vấn đề như: đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời; giảm thiểu nợ đọng BHXH;

đảm bảo công bằng đối với các đối tượng tham gia BHXH.

Hai là, luận văn xác định những nhân tố tác động đến quản lý quỹ BHXH, lý

giải và làm rõ nội dung của từng nhân tố.

Ba là, luận văn xác định các tiêu chí đánh giá mức độ bao phủ, mức độ tuân

thủ BHXH, mức độ quản lý quỹ BHXH.

Bốn là, luận văn sử dụng cơ sở lý thuyết, thực tiễn để phân tích, đánh giá

thực trạng quản lý quỹ BHXH ở thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên;