Quản lý giảm nghèo cho hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––

HÀ THỊ LIỄU

QUẢN LÝ GIẢM NGHÈO CHO HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––

HÀ THỊ LIỄU

QUẢN LÝ GIẢM NGHÈO CHO HỘ NÔNG DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Thị Thu Hằng

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của

tôi. Các số liệu và nội dung trong luận văn là trung thực khách quan, dựa trên

kết quả thu nhập các thông tin, tài liệu thực tế, các tài liệu tham khảo đã được

công bố. Mọi sự giúp đỡ đã được cảm ơn đầy đủ.

Thái Nguyên, tháng 2 năm 2021

Tác giả

Hà Thị Liễu

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành Luận văn tốt nghiệp với đề tài: "Quản Lý Giảm Nghèo

Cho Hộ Nông Dân Trên Địa Bàn Tỉnh Bắc Kạn", trước hết tôi xin chân

thành cảm ơn Ban lãnh đạo Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh

Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi quan tâm, động viên, nhắc nhở để tôi

có thời gian tham gia tốt trong quá trình viết Luận văn và hoàn thành Luận văn

đúng thời gian quy định.

Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Đỗ Thị Thu Hằng là giảng viên

của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên hướng dẫn

trực tiếp trong suốt quá trình tôi làm đề tài luận văn này. Xin cảm ơn các giảng

viên của nhà trường đã trang bị, hướng dẫn, giúp đỡ tận tình trong quá trình tôi

làm luận văn này củng cố cho tôi những kiến thức quan trọng về quản lý nhà nước,

làm cơ sở cho tôi thực hiện thành công đề tài Luận văn tốt nghiệp.

Xin cảm ơn ban lãnh đạo Tỉnh Ủy và UBND Tỉnh Bắc Kạn, cùng toàn

thể các cán bộ công chức trong Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và Sở

Nội Vụ, Sở Y Tế đã dành thời gian trả lời những câu hỏi của tôi và đã cung cấp

thông tin và số liệu chính xác về các chỉ tiêu, chính sách, kế hoạch, chương

trình, báo cáo về thực trạng thực hiện Quản lý Nhà nước về giảm nghèo, để tôi

thực hiện nghiên cứu và hoàn thành tốt đề tài Luận văn tốt nghiệp của mình

đúng hạn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 2 năm 2021

Tác giả

Hà Thị Liễu

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Đóng góp của luận văn............................................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄNVỀ QUẢN LÝ GIẢM

NGHÈO CHO HỘ NÔNG DÂN..............................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về nghèo, giảm nghèo và quản lý giảm nghèo cho hộ nông dân..........5

1.1.1. Một số khái niệm về quản lý nhà nước đối với giảm nghèo.............................5

1.1.2. Khái niệm về giảm nghèo ...............................................................................13

1.1.3. Khái niệm, chủ thể và nội dung QLNN về giảm nghèo..................................13

1.1.4. Nội dung quản lý nhà nước về giảm nghèo ....................................................16

1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý giảm nghèo..............................23

1.2. Kinh nghiệm QLNN về giảm nghèo ở một số địa phương trong nước .............24

1.2.1. Kinh nghiệm QLNN về giảm nghèo của tỉnh Tuyên Quang ..........................24

1.2.2. Kinh nghiệm QLNN về giảm nghèo tỉnh Bắc Giang......................................26

1.2.3. Những kinh nghiệm rút ra cho QLNN về giảm nghèo trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn ....................................................................................................................27

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................29

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................29

2.2. Phương pháp thu thập số liệu.............................................................................29

iv

2.2.1. Nguồn thông tin, số liệu..................................................................................29

2.2.2. Phương pháp xử lý và tổng hợp dữ liệu..........................................................30

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................31

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢM NGHÈO

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN .......................................................................33

3.1. Đặc điểm tự nhiên và tình hình kinh tế, văn hóa - xã hội ..................................33

3.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, đơn vị hành chính và dân số ........................33

3.1.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa - xã hội .................................................................34

3.2. Thực trạng công tác QLNN về giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai

đoạn nghiên cứu ........................................................................................................37

3.2.1. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch hành động giảm nghèo....................37

3.2.2. Thực trạng kết quả thực hiện các chính sách, dự án giảm nghèo giai đoạn

2016 -2020 ................................................................................................................42

3.2.3. Kết quả giảm nghèo ........................................................................................48

3.2.4. Thực trạng về tổ chức bộ máy và huy động nguồn lực về giảm nghèo trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................................................................................................53

3.2.5. Thực trạng kiểm tra, giám sát QLNN về giảm nghèo tại tỉnh Bắc Kạn .........65

3.2.6. Đánh giá chung về những kết quả đạt được, ưu điểm, nhược điểm và

nguyên nhân QLNN về giảm nghèo .........................................................................66

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ

GIẢM NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN...........................................76

4.1. Phương hướng về thực hiện QLNN về giảm nghèo ..........................................76

4.1.1. Định hướng của Đảng và Nhà nước Việt Nam...............................................76

4.1.2. Định hướng, mục tiêu thực hiện QLNN về giảm nghèo của tỉnh Bắc Kạn ....79

4.2. Một số giải pháp tăng cường công tác QLNN về giảm nghèo trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn..............................................................................................................83

4.2.1. Các giải pháp liên quan đến công tác xây dựng kế hoạch giảm nghèo ..........83

4.2.2. Các giải pháp liên quan đến công tác triển khai thực hiện các chính sách

về giảm nghèo ...........................................................................................................87

v

4.2.3. Các giải pháp về tổ chức bộ máy và huy động nguồn lực cho công tác

giảm nghèo ...............................................................................................................93

4.2.4. Các giải pháp về tổ chức, kiểm tra, giám sát QLNN về giảm nghèo bền

vững trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.................................................................................96

4.2.5. Các giải pháp về chi phí tài chính công cho QLNN về giảm nghèo bền

vững tại tỉnh Bắc Kạn................................................................................................98

4.2.6. Các giải pháp QLNN về giảm nghèo lâu dài nhằm phát triển ổn định và

bền vững, chống tái nghèo ........................................................................................99

4.3. Kiến nghị nhằm thực hiện tốt chính sách giảm nghèo.................................... 106

4.3.1. Đối với Trung ương ..................................................................................... 106

4.3.2. Đối với địa phương ...................................................................................... 107

KẾT LUẬN........................................................................................................... 111

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 114

PHỤ LỤC.............................................................................................................. 118

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

TT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa

1 BHXH Bảo hiểm Xã hội

2 BHYT Bảo hiểm Y tế

3 BTXH Bảo trợ xã hội

4 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại Hóa

5 CNXH Chủ nghĩa xã hội

6 CSGN Chính sách giảm nghèo

7 ĐH Đại học

8 DTTS Dân tộc thiểu số

9 HĐND Hội đồng nhân dân

10 HTX Hợp tác xã

11 KH Kế hoạch

12 LĐ-TB&XH Lao động, thương binh và Xã hội

14 LHPN Liên hiệp phụ nữ

15 MTTQ Mặt trận Tổ quốc

16 MTTQVN Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

17 NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã hội

18 NSNN Ngân sách nhà nước

19 NSTW Ngân sách trung ương

20 QĐ Quyết định

21 QLNN Quản lý Nhà nước

22 TDP Tổ dân phố

23 THPT Trung học phổ thông

24 THCS Trung học cơ sở

25 TP Thành Phố

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Số Lượng Mẫu Khảo Sát ..........................................................................30

Bảng 3.1: Kế hoạch và tình hình thực hiện giảm nghèo năm 2019 ..........................41

Bảng 3.2: Chỉ số thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản theo tiêu chí nghèo đa chiều

năm 2019................................................................................................64

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 3.1: Tổng số hộ, hộ nghèo và cận nghèo toàn tỉnh Bắc Kạn............................50

Hình 3.2: Số hộ thoát nghèo, cận nghèo và cán bộ phụ trách giảm nghèo tỉnh Bắc

Kạn.........................................................................................................51

Hình 3.3: Số hộ tái nghèo tỉnh Bắc Kạn ...................................................................52

Hình 3.4: Số hộ tái cận nghèo tỉnh Bắc Kạn.............................................................52

Hình 3.5: Nguồn vốn giảm nghèo tỉnh Bắc Kạn.......................................................60

Hình 3.6: Nguồn vốn giảm nghèo tính bình quân trên mỗi hộ nghèo và cận nghèo

tỉnh Bắc Kạn ..........................................................................................61

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thành tựu của xóa đói giảm nghèo trong những năm qua của đất nước ta đã

góp phần tăng trưởng kinh tế bền vững và thực hiện công bằng xã hội. Tuy nhiên,

bên cạnh những thành tựu đạt được, tỷ lệ đói nghèo giữa các vùng, các nhóm dân tộc

còn chênh lệch rất lớn. Kết quả xóa đói, giảm nghèo chưa mang tính bền vững vì thu

nhập của người dân hầu hết đều xoay quanh mức cận nghèo, do đó rất dễ rơi vào tình

trạng tái nghèo. Để thực hiện mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công

nghiệp, thì việc đẩy mạnh hơn nữa công tác xóa đói giảm nghèo, giảm mức độ chênh

lệch giàu - nghèo, nhất là đối với khu vực nông thôn, miền núi, trong đó có tỉnh Bắc Kạn

là rất cần thiết.

Trong những năm qua tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Kạn đã có nhiều

tiến bộ đáng kể. Mặc dù được Đảng và nhà nước đặc biệt quan tâm, ưu đãi trong công

cuộc giảm nghèo. Nhưng Bắc Kạn vẫn còn có nhiều hộ nghèo, cụ thể Theo kết quả

điều tra của Ban chỉ đạo giảm nghèo và Sở Lao Động - Thương binh xã hội. Toàn

tỉnh tính đến 31/12/2019, còn 1.655 hộ nghèo, cận nghèo chiếm 24,64% trong tổng

số hộ tại thời điểm điều tra. Đây là một mối quan tâm lớn của cấp uỷ, các ban, ngành

đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở. Vì vậy việc giảm nghèo ở tỉnh Bắc Kạn được đặt ra như

một yêu cầu cấp bách cần giải quyết với nhiều phương pháp tiếp cận cả trên bình diện

vĩ mô và vi mô. Để thực hiện thành công nhiệm vụ đó, Đại hội lần thứ XI Đảng bộ

tỉnh Bắc Kạn nhiệm kỳ 2015-2020 đã khẳng định quyết tâm: “Đoàn kết, đổi mới,

phấn đấu thoát khỏi tỉnh đặc biệt khó khăn, kém phát triển” tỉnh Bắc Kạn.Tuy nhiên,

công tác giảm nghèo và quản lý giảm nghèo trên địa bàn vẫn còn những bất cập và

khó khăn. Cụ thể, số hộ nghèo phát sinh hang năm nhiều. Một số chính sách để thực

hiện công tác giảm nghèo còn thiếu đồng bộ, chưa đồng nhất, chưa thực sự để khuyến

khích cho hộ nghèo vươn lên thoát nghèo một cách bền vững. Công tác thông tin về

chính sách giảm nghèo và các chương trình giảm nghèo chưa được tuyên truyền phổ

biến kịp thời đến người nghèo. Các nguồn lực hỗ trợ đầu tư cho công tác giảm nghèo

phần nào chưa đáp ứng yêu cầu, chưa thật sự xuyên suốt và đồng bộ. Công tác sơ kết,

tổng kết, cũng như đánh giá rút kinh nghiệm, khen thưởng các cá nhân, tập thể chưa

2

được quan tâm kịp thời. Công tác điều hành, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát và

QLNN còn gặp phải nhiều chính sách chồng chéo, chưa nhất quán và đồng bộ, lúng

túng gây khó khăn trong quản lý. Các tổ chức chính trị trong hệ thống QLNN chưa

phát huy hết vai trò trách nhiệm trong phối hợp hoạt động giảm nghèo.

Để giải quyết những yêu cầu và các câu hỏi nêu trên, nhằm góp phần thực hiện

quyết tâm của Đảng bộ và Nhân Dân tỉnh Bắc Kạn, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của

địa phương, tôi đã chọn đề tài ‘‘Quản lý giảm nghèo cho hộ nông dân trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn’’ làm đề tài luận văn thạc sỹ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá thực trạng công tác quản lý giảm nghèo cho hộ nông dân trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý công tác

giảm nghèo cho hộ nông dân trên địa bàn tỉnh.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Nghiên cứu những vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giảm nghèo

cho hộ nông dân.

- Đánh giá thực trạng công tác giảm nghèo và quản lý giảm nghèo cho hộ nông

dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019.

- Xác định những thành tựu và hạn chế của công tác giảm nghèo và quản lý

giảm nghèo cũng những nguyên nhân của những hạn chế trên địa bàn trong giai đoạn

nghiên cứu.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý công tác giảm nghèo cho

hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu của Luận văn

Các vấn đề liên quan đến công tác quản lý giảm nghèo cho hộ nông dân trên

địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

3

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi không gian: nghiên cứu vấn đề giảm nghèo cho hộ nông dân một số

thôn, xã thuộc địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Luận văn cũng nghiên cứu giảm nghèo tại một

số địa phương trong nước để rút ra bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Kạn.

- Phạm vi thời gian: Số liệu thứ cấp được thu thập trong giai đoạn 2017 - 2019.

Số liệu sơ cấp thu thập trong năm 2020.

- Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý giảm

nghèo cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

4. Đóng góp của luận văn

4.1. Đóng góp về mặt lý luận

Luận văn đã hệ thống hóa khá đầy đủ cơ sở lý luận để đảm bảo căn cứ khoa

học cho việc tiếp cận, nghiên cứu và luận giải về tổ chức thực hiện QLNN về giảm

nghèo. Luận văn cũng đã nghiên cứu và nêu ra khung lý thuyết về QLNN và quy

trình tổ chức thực hiện hoạt động QLNN về giảm nghèo, xác định những tiêu chí cơ

bản để đánh giá quá trình tổ chức thực hiện QLNN về giảm nghèo, làm căn cứ và là

cơ sở khoa học cho việc đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện QLNN về giảm nghèo

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.

Ý nghĩa lý luận của luận văn không những góp phần hoàn thiện cơ sở khoa

học về Quản lý Nhà nước mà còn hoàn thiện lý luận, quan điểm, yêu cầu về tổ chức

thực hiện QLNN về giảm nghèo nhất là ở vùng đặc thù bất ổn định về chính trị như

Đông Bắc nói chung và tỉnh Bắc Kạn nói riêng.

4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn

Việc phân tích, đánh giá thực trạng và làm rõ quá trình thực hiện QLNN về

giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn để tìm ra các nguyên nhân, đề xuất các giải

pháp chủ yếu nhằm góp phần giải quyết vấn đề đói nghèo của tỉnh Bắc Kạn trong giai

đoạn hiện nay.

Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần bổ sung căn cứ khoa học cho các

tỉnh ở Đông Bắc trong quá trình hoạch định, tổ chức thực hiện QLNN về giảm nghèo

đáp ứng yêu cầu giảm nghèo bền vững đến năm 2025 và những năm tiếp theo. Có thể