Quản lí dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở các xã đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––––

HOÀNG CHÍ NGÀN

QUẢN LÍ DẠY HỌC XÓA MÙ CHỮ

CHO NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC XÃ

ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––––

HOÀNG CHÍ NGÀN

QUẢN LÍ DẠY HỌC XÓA MÙ CHỮ

CHO NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC XÃ

ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Huệ

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng

dân khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Huệ - Giảng viên Trường Đại học Sư

phạm Hà Nội. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận văn là trung

thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Mọi thông tin trích dẫn trong Luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc./.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả

Hoàng Chí Ngàn

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn “Quản lí dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc

thiểu số ở các xã đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái”, ngoài sự cố

gắng, nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của

các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan, trường học.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo

Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các thầy cô giáo Trường Đại học Sư

phạm Thái Nguyên đã giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập.

Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn cô giáo PGS.TS. Nguyễn Thị Huệ

giảng viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người đã trực tiếp, tận tình hướng

dẫn khoa học, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của lãnh đạo Phòng

Giáo dục và Đào tạo huyện Lục Yên, lãnh đạo các xã đặc biệt khó khăn của

huyện Lục Yên; cảm ơn sự phối hợp tích cực, nhiệt tình của các đồng chí cán

bộ quản lý, giáo viên và học viên xóa mù chữ các trường thuộc vùng đặc biệt

khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái giúp tôi hoàn thành luận văn.

Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều cố

gắng nhưng luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính

mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các nhà khoa học, các thầy cô giáo để

luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả

Hoàng Chí Ngàn

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ........................................................................................................ i

Lời cảm ơn...........................................................................................................ii

Mục lục ...............................................................................................................iii

Danh mục chữ viết tắt......................................................................................... iv

Danh mục các bảng, sơ đồ................................................................................... v

MỞ ĐẦU..............................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu..............................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. hách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................2

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC XÓA MÙ CHỮ

CHO NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN..............6

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.......................................................................6

1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý dạy học xóa mù chữ..................................6

1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học xóa mù ở vùng đặc biệt khó khăn....11

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài.................................................................15

1.2.1. Quản lý.....................................................................................................15

1.2.2. Xóa mù chữ..............................................................................................17

1.2.3. Dân tộc thiểu số .......................................................................................19

1.2.4. Hoạt động dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số vùng đặc

biệt khó khăn ...........................................................................................20

1.2.4. Quản lí dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số vùng đặc biệt

khó khăn ..................................................................................................20

iv

1.3. Lý luận về dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở các xã

vùng đặc biệt khó khăn............................................................................21

1.3.1. Mục đích, nhiệm vụ dạy học xóa mù chữ ...............................................21

1.3.2. Nội dung dạy học xóa mù chữ.................................................................22

1.3.3. Phương pháp và hình thức dạy học xóa mù chữ .....................................22

1.4. Lý luận về quản lý dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở

các xã vùng đặc biệt khó khăn.................................................................24

1.4.1. Phân cấp quản lý dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở

các xã vùng đặc biệt khó khăn.................................................................24

1.4.2. Xây dựng kế hoạch dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở

các xã vùng đặc biệt khó khăn.................................................................27

1.4.3. Công tác chỉ đạo, phối hợp dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc

thiểu số ở các xã vùng đặc biệt khó khăn................................................29

1.4.4. Công tác kiểm tra, đánh giá dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc

thiểu số ở các xã vùng đặc biệt khó khăn................................................29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học xóa mù chữ cho người dân

tộc thiểu số...............................................................................................30

1.5.1. Điều kiện phát triển kinh tế- xã hội.........................................................30

1.5.2. Truyền thống văn hóa, phong tục địa phương.........................................30

1.5.3. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân dân................................30

1.5.4. Nhận thức của người học.........................................................................32

1.5.5. Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị, môi trường và chính sách ..................32

Tiểu kết chương 1..............................................................................................33

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ DẠY HỌC XÓA MÙ CHỮ CHO

NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC XÃ ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN

HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ................................................................34

2.1. hái quát điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế, xã hội, giáo dục

huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..................................................................34

v

2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................................34

2.1.2. inh tế - xã hội ........................................................................................34

2.1.3. Khái quát về giáo dục huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................34

2.1.4. hái quát về công tác xóa mù chữ ở huyện Lục Yên .............................36

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .......................................................................37

2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................37

2.2.2. Nội dung khảo sát....................................................................................37

2.2.3. hách thể, địa bàn và thời gian khảo sát.................................................37

2.2.4. Công cụ và phương pháp khảo sát...........................................................38

2.2.5. Xử lý số liệu.............................................................................................39

2.3. Thực trạng người mù chữ ở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái........................41

2.4. Thực trạng dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở các xã

đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................45

2.4.1. Thực trạng đáp ứng mục tiêu dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc biệt

khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................45

2.4.2. Thực trạng nội dung dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc biệt khó khăn

của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................................46

2.4.3. Thực trạng phương pháp dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc biệt khó

khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ..................................................49

2.4.4. Thực trạng hình thức dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc biệt khó khăn

của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................................51

2.5. ết quả khảo sát 8 đơn vị trường học về hình thức tổ chức dạy học xóa

mù chữ như sau: ......................................................................................51

2.4.5. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc

biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ....................................52

2.4.6. Thực trạng về năng lực giảng dạy xóa mù chữ của đội ngũ giáo viên

ở các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái................54

2.4.7. Thực trạng về điều kiện dạy học xóa mù chữ tại các xã đặc biệt khó

khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ..................................................54

vi

2.4.8. Đánh giá chung........................................................................................56

2.5. Thực trạng quản lý dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số tại các

xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái............................56

2.5.1. Thực trạng phân cấp quản lý các lớp xóa mù chữ tại các xã đặc biệt

khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................56

2.5.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch quản lý các lớp xóa mù chữ tại các xã

đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................57

2.5.3. Thực trạng về sự tham gia của cấp ủy Đảng, chính quyền và các tổ

chức đoàn thể địa phương đối với các lớp xóa mù chữ ở các xã đặc

biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ....................................59

2.5.4. Thực trạng về công tác chỉ đạo thực hiện dạy học xóa mù chữ ở các

xã đặc biệt khó khăn tại huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái...........................62

2.5.5. Thực trạng về công tác kiểm tra, giám sát, đánh giát kết quả dạy học xóa

mù chữ ở các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái........63

2.5.6. Thực trạng về chính sách cho cán bộ quản lý, giáo viên dạy xóa mù

chữ, học viên tham gia học xóa mù chữ tại các xã đặc biệt khó khăn

của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ...........................................................65

2.5.7. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố khác đến chất lượng quản lý

dạy học xóa mù chữ ở các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên,

tỉnh Yên Bái.............................................................................................67

2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý công tác xóa mù chữ ở các xã

đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................68

2.6.1. Ưu điểm ...................................................................................................68

2.6.2. Một số hạn chế.........................................................................................69

2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế.............................................................69

Tiểu kết chương 2..............................................................................................70

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ DẠY HỌC XÓA MÙ CHỮ CHO

NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC XÃ ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN

HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ................................................................71

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................71

vii

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý............................................................71

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.......................................71

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống..........................................................72

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..........................................................72

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..........................................................72

3.2. Các biện pháp quản lý ................................................................................73

3.2.1. Cụ thể hóa các văn bản chỉ đạo công tác quản lý xóa mù chữ ở các xã

đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................73

3.3.2. ế hoạch hóa dạy học xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc thiểu số ở

các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái đáp ứng

yêu cầu thực tiễn địa phương ..................................................................75

3.2.3. Tổ chức thực hiện phân cấp quản lí công tác xóa mù chữ đối với các

xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.........................76

3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ tham gia dạy xóa mù chữ ở các xã đặc

biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ....................................78

3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá quá trình dạy xóa mù chữ ở

các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái...................80

3.2.6. Tư vấn về chế độ, chính sách liên quan đến công tác xóa mù chữ ở

các xã đặc biệt khó khăn ở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ......................82

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý công tác xóa mù chữ .................84

3.4. hảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi các biện pháp đề xuất ...............85

3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ..............................................................................85

3.4.2. Cách đánh giá ..........................................................................................85

3.4.3. ết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ..........86

Tiểu kết chương 3..............................................................................................90

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .....................................................................91

1. ết luận..........................................................................................................91

2. huyến nghị...................................................................................................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................94

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

KT - XH : Kinh tế - xã hội

SL : Số lượng

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

TS : Thiểu số

UBND : Ủy ban nhân dân

XMC : Xóa mù chữ

v

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ

Bảng 2.1. Số lượng các đối tượng tham gia khảo sát ....................................38

Bảng 2.2. Thống kê số người mù chữ năm 2020 trong độ tuổi từ 15 đến

60 tuổi tại huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ......................................41

Bảng 2.3. Thống kê kết quả xóa mù chữ năm 2020 của các xã, thị trấn

thuộc huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái..............................................42

Bảng 2.4. Thống kê người mù chữ năm 2020 theo từng xã, thị trấn trong

độ tuổi từ 15 đến 60 thuộc huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ............44

Bảng 2.5. Kết quả khảo sát 8 đơn vị trường học về hình thức tổ chức dạy

học xóa mù chữ như sau:...............................................................51

Bảng 2.6. Thống kê kết quả khảo sát năng lực giáo viên dạy xóa mù chữ ...54

Bảng 2.7. Thống kê kết quả khảo sát điều kiện dạy học xóa mù chữ ...........55

Bảng 2.8. Thống kê kết quả xây dựng kế hoạch quản lý các lớp xóa mù chữ

trên địa bàn các xã đặc biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh

Yên Bái ..........................................................................................58

Bàng 2.9. Thực trạng về sự tham gia của cấp ủy Đảng, chính quyền và

các tổ chức đoàn thể địa phương đối với các lớp xóa mù chữ......60

Bảng 2.10. Thực trạng về công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả

dạy học xóa mù chữ ......................................................................63

Bảng 2.11. Thực trạng về chính sách cho cán bộ quản lý, giáo viên dạy

xóa mù chữ, học viên học xóa mù chữ tại các xã đặc biệt khó khăn

của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái (từ năm 2017 đến năm 2020)........65

Bảng 2.12. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý dạy học xóa mù chữ........68

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp quản lý dạy

học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở các xã đặc biệt

khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái .................................86

Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý

dạy học xóa mù chữ cho người dân tộc thiểu số ở các xã đặc

biệt khó khăn của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái ..........................88

Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý dạy học xóa mù chữ

cho người dân tộc thiểu số tại các xã đặc biệt khó khăn ở

huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái........................................................84