Quan hệ Nhật - Ấn trong cạnh tranh ảnh hưởng tại khu vực Đông Nam Á hai thập niên đầu thế kỷ 21

Nghiên cứu Quốc tế số 4 (91) Các vấn đề Quốc tế

12/2012 155 1 156 12/2012

QUAN HỆ NHẬT - ẤN TRONG CẠNH TRANH

ẢNH HƯỞNG TẠI KHU VỰC ĐÔNG NAM Á

HAI THẬP NIÊN ĐẦU THẾ KỶ 21

Ths. Ngô Phương Anh*

Tóm tắt

Trong những năm đầu thế kỷ 21, với những chuyển biến tích cực

trong đời sống an ninh chính trị cùng sự phát triển kinh tế nhảy vọt của

nhiều nước thành viên, Đông Á nói chung và Đông Nam Á (ĐNA) nói

riêng đã trở thành nơi đan xen lợi ích và quan hệ phức tạp giữa các nước

lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga, Liên minh Châu Âu

(EU) và quan hệ của các nước này với các nước ASEAN. Nhật Bản, mặc

dù gần đây liên tiếp hứng chịu nhiều rủi ro, như bị Trung Quốc chiếm vị

trí nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, chịu thiệt hại và ảnh hưởng nặng nề

từ thảm họa kép động đất - sóng thần và sự cố hạt nhân, song với những

nỗ lực đã đạt được trong chiến lược “Hướng về châu Á” thời gian qua,

vai trò cùng vị trí nước này vẫn được đánh giá rất cao tại khu vực ĐNA.

Chính sách “Hướng Đông” đang đẩy nhanh ảnh hưởng của Ấn Độ tại

châu Á - Thái Bình Dương (CA-TBD), trước hết là ĐNA. Với sự bứt phá

về thực lực kinh tế và quân sự, cùng mạng lưới quan hệ quốc tế được mở

rộng và đi vào chiều sâu, Ấn Độ xứng đáng trở thành một chủ thể có vai

trò quan trọng trong khu vực. Riêng đối với Việt Nam, chiến lược cạnh

tranh ảnh hưởng của hai cường quốc lớn Nhật Bản và Ấn Độ tại khu vực,

* Viện Quan hệ quốc tế, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh

dù là gia tăng can dự để hợp tác hay là để kìm chế tầm ảnh hưởng lẫn

nhau, cũng đều tạo ra những tác động nhất định đến quá trình phát triển

đất nước.

Bài viết này chủ yếu tập trung phân tích mối quan hệ và những

cạnh tranh ảnh hưởng giữa hai nước lớn Nhật Bản và Ấn Độ tại khu vực

ĐNA trong hai thập niên đầu thế kỷ 21 và đề cập đến tác động của nó đối

với Việt Nam.

Khu vực Đông Nam Á gồm 11 quốc gia độc lập có chủ quyền là

Bru-nây, Cam-pu-chia, Đông Timo, In-đô-nê-xi-a, Lào, Ma-lai-xi-a, Mi￾an-ma, Phi-líp-pin, Thái Lan, Việt Nam và Xinh-ga-po, trong đó 10 nước

(trừ Đông Timo) là thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á -

ASEAN. Với hệ thống cảng biển, eo biển và đường hàng hải thuận tiện

nhất từ Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương, Đông

Nam Á (ĐNA) trở thành cầu nối giữa hai châu lục Âu - Á, giữa Tây Nam

Á, Trung Cận Đông, Bắc Phi với Đông Bắc Á và Bắc Mỹ. Vị trí địa -

chiến lược quan trọng cùng nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú

khiến ĐNA sớm trở thành địa bàn tranh giành ảnh hưởng của nhiều

cường quốc trên thế giới.

Trong thập niên đầu thế kỷ 21, thế giới chứng kiến những sự kiện

quan trọng và những đổi thay to lớn, các trục quan hệ ngày càng đa dạng

và phức tạp; cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu làm suy yếu nước Mỹ

nhưng lại là cơ hội cho nhiều quốc gia mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ

phát triển; vị thế ngày càng cao của châu Á; sự hội nhập sâu rộng cũng

như cạnh tranh khốc liệt giữa các quốc gia - khu vực. Với những chuyển

biến tích cực trong đời sống an ninh chính trị cùng sự phát triển kinh tế

nhảy vọt của nhiều nước thành viên, ĐNA đã nâng vai trò và vị trí quốc

tế của mình lên một tầm cao mới. Không chỉ xét từ góc độ địa - chính trị

, 12/2012:

155-184.

.