Quan hệ ngoại giao hàn quốc -triều tiên (1953-2014).

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA LỊCH SỬ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

Quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên

(1953 - 2014)

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Hằng

Chuyên ngành: Sư phạm Lịch sử

Lớp: 11SLS

Người hướng dẫn: PGS.TS Lưu Trang

2

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2015

MỞ ĐẦU ....................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................ Error! Bookmark not defined.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... Error! Bookmark not defined.

3. Đối tượng, mục tiêu và phạm vi nghiên cứu của đề tài.............................. Error! Bookmark not defined.

3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài............................................................ Error! Bookmark not defined.

3.2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................... Error! Bookmark not defined.

3.3. Phạm vi của đề tài.................................................................................. Error! Bookmark not defined.

4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... Error! Bookmark not defined.

5. Đóng góp của khóa luận ............................................................................ Error! Bookmark not defined.

6. Bố cục của khóa luận ................................................................................. Error! Bookmark not defined.

NỘI DUNG.................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH LỊCH SỬ VÀ QUAN HỆ NGOẠI GIAO HÀN QUỐC - TRIỀU TIÊN TỪ

NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1953......................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.1. Vài nét về bán đảo Triều Tiên và vị trí địa - chiến lược của đảo này ...........Error! Bookmark not

defined.

1.2. Bối cảnh lịch sử.............................................................................. Error! Bookmark not defined.

1.3. Quan hệ Hàn Quốc - Triều Tiên từ năm 1945 đến năm 1953................. Error! Bookmark not defined.

CHƯƠNG 2: QUAN HỆ NGOẠI GIAO HÀN QUỐC - TRIỀU TIÊN THỜI KÌ 1953 ĐẾN 2014.... Error!

Bookmark not defined.

2.1. Các nhân tố chi phối quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên........... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Tác động tình hình thế giới và khu vực............................................... Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Sự hội nhập của hai nước vào khu vực và quốc tế.............................. Error! Bookmark not defined.

2.2. Các giai đoạn quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên...................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Giai đoạn 1953 - 1991 ........................................................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Giai đoạn 1991 – 2014 ....................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.3. Đặc điểm, vai trò và triển vọng quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên thời kỳ 1953 – 2014

...................................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Đặc điểm............................................................................................. Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Vai trò ................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Triển vọng ........................................................................................... Error! Bookmark not defined.

3

KẾT LUẬN.................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. Error! Bookmark not defined.

PHỤ LỤC ...................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT

ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

ASEM: Hội nghị liên khu vực Á - Âu

CA - TBD: Châu Á Thái Bình Dương

CHDCND: Cộng hòa dân chủ nhân dân

LHQ: Liên hợp quốc

TBCN: Tư bản chủ nghĩa

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

4

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sau khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Triều Tiên đứng trước cơ hội trở thành quốc

gia độc lập, thống nhất. Tuy nhiên, những bất đồng trong nội bộ người Triều Tiên và sự

can thiệp từ bên ngoài (Hoa Kì và Liên Xô) đã làm cho tình hình Triều Tiên chuyển sang

một con đường mới. Cuối cùng, những người theo chủ nghĩa dân tộc (muốn thống nhất

Triều Tiên) bị các thế lực mạnh hơn (những người thân Liên Xô và Hoa Kì) đẩy ra khỏi

chiến trường. Do đó, trong hai tháng (tháng 8 và tháng 9 năm 1948), Triều Tiên xuất hiện

hai nhà nước trên cùng một đất nước là: Đại Hàn Dân Quốc (tháng 8 năm 1948) ở miền

Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (tháng 9 năm 1948) ở miền Bắc. Sau

cuộc chiến tranh Triều Tiên 1950 - 1953, sự thất bại của Hiệp định đình chiến Panmonjyo

và Hiệp định Giơnevơ đã đánh dấu sự thất bại trong nổ lực thống nhất hai miền Triều

Tiên. Cuối cùng, Triều Tiên bị chia cắt thành hai nhà nước với hai chế độ khác nhau cho

đến ngày nay.

Triều Tiên là một trong những quốc gia có lịch sử lâu đời ở Châu Á. R.tagore (Ấn Độ)

từng cho rằng “trong thời đại hoàng kim của Châu Á, Triều Tiên là một trong những

nước mang đèn của Châu Á” [28]. Sau khi Nhật đầu hàng đồng minh, đây là cơ hội thuận

lợi cho nhân dân Triều Tiên nổi dậy giành độc lập. Tuy nhiên, đất nước vẫn không thống

nhất và chia làm hai miền. Sau khi cuộc Chiến tranh Triều Tiên kết thúc năm 1953, Bắc

Triều Tiên và Hàn Quốc chưa có hòa bình thực sự, do chỉ mới ký kết hiệp định ngừng

bắn. Từ những năm 70, hai bên đã công nhận chính phủ của nhau và hiện nay hai bên là

hai quốc gia riêng biệt, có chủ quyền được cộng đồng quốc tế thừa nhận. Thực tế này,

dẫn đến hai quan điểm, trong đó có ý kiến cho rằng, bán đảo Triều Tiên không cần thống

5

nhất nhưng vẫn mở cửa với nhau giống như Ấn Độ và Pakistan...Nhưng quan điểm cơ

bản cho rằng, việc thống nhất Triều Tiên là tất yếu vì đó là một dân tộc trên một bán đảo.

Do thời gian bị chia cắt lâu, cho nên giữa hai miền đã có khoảng cách trên nhiều khía

cạnh. Trong đó, ngôn ngữ đã hơi khác và có sự “phân rẽ’’ về văn hoá, tuy hai miền có

chung văn hoá truyền thống và lịch sử. Đặc biệt, sự chênh lệch lớn về kinh tế giữa Hàn

Quốc và Triều Tiên là vấn đề quan ngại lớn trong tiến trình hoà giải, thống nhất giữa 2

miền, đấy là chưa nói đến sự khác biệt về thể chế chính trị.

Tiến trình hoà bình và hợp tác giữa 2 miền đã diễn ra với những thăng trầm. Sự thống

nhất theo hướng hòa bình phù hợp với nguyện vọng của nhân dân Triều Tiên và sự ổn

định của khu vực. Tuy nhiên, đường đi tới còn nhiều khó khăn do chưa có thống nhất về

quan điểm giữa 2 miền và bị chi phối mạnh mẽ yếu tố nước ngoài có liên quan trực tiếp.

Quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên hiện nay vẫn đang là vấn đề nóng bỏng được

quốc tế đặc biệt quan tâm. Trong hoàn cảnh phức tạp của tình hình thế giới hiện nay, hòa

bình, hợp tác và phát triển vẫn là một xu thế lớn, phản ánh đòi hỏi bức xúc của các quốc

gia, dân tộc.

Nghiên cứu về mối quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên có ý nghĩa và thực tiễn rất

lớn, nó cho thấy được đường lối ngoại giao của 2 nước trên tất cả các mặt như: kinh tế,

chính trị, văn hóa xã hội. Những tác động của mối quan hệ này đến các nước trong khu

vực cũng như trên thế giới, trong đó có cả tác động tích cực và tiêu cực. Để làm rõ những

vấn đề trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Quan hệ ngoại giao Hàn Quốc - Triều Tiên

(1953 - 2014)” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Quan hệ Hàn - Triều giai đoạn từ 1953 cho đến nay là vấn đề rất được nhiều người

quan tâm. Mối quan hệ này bao gồm nhiều mặt như kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và

những tác động ảnh hưởng từ bên ngoài tới mối quan hệ hai nước. Quan hệ ngoại giao

Hàn Quốc - Triều Tiên hiện nay đang là một vấn đề nóng bỏng được cả thế giới quan

6

tâm, tuy nhiên vì Triều Tiên là đất nước khép kín nên có rất ít tài liệu viết về mối quan hệ

này. Dưới đây là một số tác phẩm có đề cập đến vấn đề trên:

- Cuốn “Quan hệ quốc tế trong kỉ nguyên Á Châu - Thái Bình Dương” của Nguyễn

Trường (2013), NXB Tri thức. Trong tác phẩm này tác giả đã tập trung nỗ lực tìm hiểu

những đổi thay trong trật tự thế giới vào đầu thế kỷ XXI. Một cách vắn tắt, tác giả muốn

ám chỉ những đổi thay do tác động của chiến lược địa - kinh tế - chính trị hậu Xô Viết

của Hoa Kỳ, và cũng là nguyên nhân khiến cho thế kỷ của Hoa Kỳ bị rút ngắn. Bên cạnh

đó tác phẩm còn đề cập đến mối quan hệ giữa Triều Tiên và Hàn Quốc, mối quan hệ rất

phức tạp được tác giả đề cập đến. Mặc dù không chi tiết, đi sâu vào mối quan hệ giữa

Triều Tiên và Hàn Quốc nhưng nó cũng cho chúng ta thấy được một phần trong mối quan

hệ này và ảnh hưởng của Mỹ đến nó cũng như sự ảnh hưởng chung của mối quan hệ này

đối với thế giới và các vấn đề liên quan.

- Cuốn “Đánh giá chiến lược các điểm nóng và cơ cấu lực lượng thế giới” của Viện

khoa học công an (1988), NXB công an nhân dân. Cuốn sách này được viết về các điểm

nóng trên thế giới, là những điểm đang diễn ra nội chiến hoặc chiến tranh khu vực hay

những khu vực có nguy cơ xảy ra chiến tranh. Với tác phẩm này thì vấn đề Hàn Quốc -

Triều Tiên cũng được đề cập đến, bởi vốn dĩ Hàn quốc và Triều Tiên từ xưa đến nay luôn

ở trong mối quan hệ căng thẳng khi mà Triều Tiên ra sức phát triển quân sự và luôn giữ

thái độ cẩn thận đối với Hàn Quốc. Tác phẩm đã nêu sơ lược được tình hình hai nước,

những yếu tố quân sự, ngoại giao, chính trị của hai nước. Đây là tài liệu tham khảo rất

quý giá khi thực hiện đề tài này.

- Cuốn “Tìm hiểu về văn hóa Hàn quốc” của Nguyễn Trường Tân (2011), nhà NXB Văn

hóa thông tin. Đây là cuốn sách viết về đất nước Hàn quốc bao gồm đất nước, con người,

lịch sử, kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội. Qua đây ta tìm hiểu thêm được nhiều điều từ

văn hóa Hàn Quốc và Triều Tiên, hai nước vốn dĩ xưa kia là một, vì vậy tìm hiểu văn hóa

hàn quốc cũng góp phần tìm hiểu văn hóa Triều Tiên. Đây cũng là nguồn tài kiệu quý giá,

bổ sung cho đề tài của tôi được hoàn thiện.