Quá trình hội nhập Nho - Phật - Lão hay sự hình thành tư tưởng '' Tam giác đồng nguyên

TRI^T HOC, SO 1 (224), THAN G 1-2010

yNHO GIAO VIET NAM VA VAN HOA DONG A

QUA TRINH HOI NHAP NHO - PHAT - LAO HAY SIT

HINH THANH TlfTlriTNG "TAM GIAO DONG NGUYEN" 0 VIET NAM

TRAN NGHIA (*)

Nho - Phdt - Lao hoi nhap Id hien tiidng tii tiidng chung d cdc niidc Ddng A thdi Trung dai.

Bdi viet nay khdo eiiu qud trinh hgi nhap Nho - Phdt - Lao hay sii hinh thdnh tii tiidng "tam

gido dong nguyen" d Viet Nam. Day la mot qud trinh gom ba biidc: mot Id, tam gido dinh lap;

hai Id, tam gido dung hdp; vd ba Id, tam gido dong nguyen. Chinh viec tam gido "cau dong ton

di" di xich lai gdn nhau trong tien trinh lich sit cua chung did ket thdnh mot mg.ng liidi tao nen

svlc mg.nh vi muc dich nhan vdn, vi cuoc song con ngiidi.

ho - Phat - Lao hoi nhap la hien tfidng

tfi tfidng chung cua cac nfidc Ddng A

'(Vigt Nam, Trung Qudc, Trieu Tien,

Nhat Ban...) thdi Trung dai. Nhfing tai moi

nvfdc tinh hinh da diin ra cu the nha the' nao,

dau la cho giong nhau hoac khac nhau gifla

nfidc nay vdi nfidc khac,... la nhflng cau hdi

chfia c6 Idi giai dap. Trong bai viet nay,

chiing toi se di sau vao thfie te Viet Nam de

gop phin tim higu vi n de chung cua khu viic.

"Tam giao ddng nguyen" cd the xem nhfi

la he qua cua qua trinh vfia canh tranh,

vfia tig'p nhan li n nhau, de cud'i ciing di den

hoi nhap trong da dang ve phfidng dien t a

tfidng. d Viet Nam, dieu nay da diin ra tfi

thdi Bic thuoe (111 TCN - 939) va keo dai

trong suo't thdi ky vUdng qud'c doc lap tfi

chu (939 - 1885), theo mot tien trinh gom

ba bade: tam giao dinh lap, tam giao dung

hdp, tam giao ddng nguyen. Chfi "giao"

trong "tam giao" cd the hieu theo nhieu

cach,^ nhfing tdi vi n nghieng ve nghia "giao

hoa" (My giao hoa, di phong tuc - Kinh Thi._

Chu Nam. Quan thU tU).

1. Tam giao dinh lap

"Tam giao dinh lap" cd nghia la Nho,

Phat, Lao cung d cai thg' chan vac, mo'i

quan he gifla chung thadng la phan lap,

thang hoac cd chi trich nhau, phe phan

nhau, ciing khong ngoai muc dich khang

dinh ban than.

Nho giao truyen vao Viet Nam tfi dau

the'ky 1(1). Den the'ky II, ngoai Nho giao, d

day cdn cd them Phat giao(2). Sang the ky

III, Lao giao va Dao giao ciing c6 mat d

(*) Giao su, Vi?n Nghien cihx Han Nom, Vien Khoa

hpc xa hpi Viet Nam.

(1) Tran Nghla. Thii bdn vi thdi diem du nhap

ciing tinh chat, vai trd ciia Nho hgc Viet Nam thdi

B&c thugc. Tap chi Han Nom, So 1-2005, tr.11-17.

(2) Thiin uyen tap anh ngQ luc. Qudc sii Thong

Bien: "[Phap sif Dam Thien tau vdi vua Tuy Cao

To (581-604) rang:] "XiJl Giao Chau c6 dUdng thong

v6i Thien Tnic. Khi Phat Giao m6i den Gian^

Dong chiia khSp thi 6 Luy Lau (thii phii Giao Chau

thdi Bac thuoe, nay thuoe dia phan huyen Thuan

Thanh, tinh Bac Ninh - T.N.) da c6 t6i 20 ngoi bao

thap, dp diidc hdn 500 vi tang va dich dUdc 15

quyen kinh roi". Nhii vay la Phat giao da truyen

den Giao Chau nU6c ta trU6c. Hoi a'y da c6 cac vi

tang nhii Ma Ha Ky Viic (Vinitaruci), Khiidng

Tang Hoi (nha sU ten la Hoi, ngiidi n\i6c Khang Cu

tiic Sodiane thuoe niidc Uddbech 6 Trung A), Chi

Ciidng Liidng (Kalaruci), Mau Bac, v.v. cii trii tai

do" (Bd. ciia Ngo Dftc Tho - Nguyin Thuy Nga.

Nxb van hpc, 1990, tr.89).

23