Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n Th¶o

Môc lôc

Trang

Lêi c¶m ¬n .............................................................................................................1

Lêi më ®Çu .............................................................................................................2

Ch−¬ng I. tæng quan vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vμ kÕ

to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp .......................................................5

1.1. Tæng quan vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp......................................................5

1.1.1. Kh¸i niÖm thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.............................................................5

1.1.2. B¶n chÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp................................................................5

1.1.3. Ph¹m vi ¸p dông thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp...................................................9

1.1.4. Ph−¬ng ph¸p ghi nhËn doanh thu, thu nhËp vμ chi phÝ theo quy ®Þnh cña luËt

thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.............................................................................10

1.2. Tæng quan vÒ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. .....................................19

1.2.1. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn hμnh ..............................................19

1.2.2. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ho·n l¹i ph¶i tr¶ vμ tμi s¶n thuÕ thu nhËp

ho·n l¹i trªn b¸o c¸o tμi chÝnh riªng cña doanh nghieäp..................................21

Ch−¬ng iI. Thùc tr¹ng vÒ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp ....................................................................................................................32

2.1. Thùc tr¹ng vμ ®¸nh gi¸ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam

hiÖn nay .....................................................................................................................32

2.1.1. T×nh h×nh chung................................................................................................32

2.1.2. Thùc tr¹ng kÕ to¸n thuÕ doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam hieän nay.........................34

2.2. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¹i c¸c quèc gia trªn thÕ giíi .............40

2.2.1. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¹i Ph¸p ..................................................40

2.2.2. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¹i Mü.....................................................42

2.2.3. KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo quèc teá ...........................................43

KÕt luËn ch−¬ng II ........................................................................................45

Ch−¬ng iiI. Ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn kÕ

to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn nay t¹i viÖt nam...46

3.1. Ph−¬ng h−íng hoμn thiÖn. ................................................................................46

3.1.1. CÇn phï hîp víi th«ng lÖ cña thÕ giíi cã chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm riªng cña ViÖt Nam

3.1.2. CÇn ph¶i theo h−íng n©ng cao chÊt l−îng th«ng tin cung cÊp. ........................46

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

2

3.1.3. Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng s¶n

xuÊt kinh doanh vμ ®¶m nguån thu thuÕ cho ng©n s¸ch quèc gia....................47

3.1.4. Caùc quy ñònh cuûa luaät thueá phaûi taïo ra moâi tröôøng an toaøn cho caùc doanh

nghieäp .............................................................................................................48

3.1.5. N©ng cao ý thøc cña chñ doanh nghiÖp, tr×nh ®é cña ng−êi hμnh nghÒ c«ng t¸c

kÕ to¸n vμ thuÕ..................................................................................................48

3.2. Gi¶i ph¸p hoμn thiÖn.........................................................................................50

3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p hoμn thiÖn lieân quan ñeán quy trình haïch toaùn thueá thu nhaäp

doanh nghieäp . ................................................................................................50

3.2.2. Gi¶i ph¸p hoμn thiÖn c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn luËt thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp...............................................................................................................65

KÕt luËn ch−¬ng III.......................................................................................70

KÕt luËn ..............................................................................................................71

Tμi liÖu tham kh¶o........................................................................................73

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

3

Lêi më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi

Ngμy 15/02/2005 Bé Tμi chÝnh ®· ban hμnh 6 chuÈn mùc kÕ to¸n ®ît 4, trong ®ã

cã chuÈn mùc sè 17 “KÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp”. §©y lμ lÇn ®Çu tiªn trong

lÞch sö kÕ to¸n ViÖt Nam cã mét chuÈn mùc kÕ to¸n quy ®Þnh vμ h−íng dÉn mét c¸ch

®Çy ®ñ, cô thÓ, phï hîp víi th«ng lÖ kÕ to¸n quèc tÕ, vÒ c¸c nguyªn t¾c vμ ph−¬ng ph¸p

h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. ThÕ nh−ng, nhiÒu nh©n viªn kÕ to¸n t¹i

c¸c doanh nghiÖp còng nh− c¬ quan thuÕ vμ c¸c ®èi t−îng quan t©m kh¸c gÆp nhiÒu

khã kh¨n khi nghiªn cøu, vËn dông quy ®Þnh h¹ch to¸n míi vÒ thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp nμy. §iÒu nμy lμ do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh−: tr×nh ®é cña ng−êi nghiªn cøu,

vËn dông, do cßn chÞu sù ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña chÕ ®é kÕ to¸n cò, thªm vμo ®ã kÕ

to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bÞ chi phèi bëi c¸c luËt thuÕ nh− thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng

vμ ®Æc biÖt lμ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.

V× vËy, nghiªn cøu vμ ®¸nh gi¸ viÖc vËn dông kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp, ®Ó tõ ®ã ®−a ra ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn lμ hÕt søc cÇn

thiÕt, v× nh− thÕ sÏ n©ng cao ®−îc vai trß cña th«ng tin kÕ to¸n, b¸o c¸o tμi chÝnh cña

doanh nghiÖp sÏ trung thùc vμ hîp lý tõ ®ã gióp c¸c ®èi t−îng bªn trong vμ bªn ngoμi

doanh nghiÖp cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, kÞp thêi. §©y lμ lý do t«i chän ®Ò tμi:

“Ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p hoμn thiÖn kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp” lμm ®Ò tμi

nghiªn cøu cña m×nh.

2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tμi

§Ò tμi ®−îc nghiªn cøu h−íng ®Õn c¸c môc ®Ých chñ yÕu sau ®©y:

¾ HÖ thèng ho¸ vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vμ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp theo quy ®Þnh hiÖn hμnh cña ViÖt Nam.

¾ Ph©n tÝch thùc tr¹ng vËn dông kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cña ViÖt

Nam tr−íc vμ sau khi khi chuÈn mùc kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc

ban hμnh vμ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi

tõ ®ã ®¸nh gi¸ vÒ quy ®Þnh h¹ch to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cña ViÖt Nam

hiÖn nay.

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

4

¾ §Ò ra ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn luËt thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp vμ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam.

3. §èi t−îng nghiªn cøu

Víi môc ®Ých nghiªn cøu nh− trªn, ®Ò tμi tËp trung nghiªn cøu lý luËn chung vÒ

thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vμ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, t×m hiÓu thùc tr¹ng

vÒ vËn dông kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam ®Ó

tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng thμnh tùu ®¹t ®−îc; nh÷ng mÆt cßn tån t¹i vμ t×m ra nguyªn nh©n;

trªn c¬ së ®ã ®−a ra quan ®iÓm vμ gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn kÕ to¸n thuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam.

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông lμ ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy

vËt, ph©n tÝch hÖ thèng, ph−¬ng ph¸p so s¸nh vμ ®èi chiÕu

5. Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n

Hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về thuế thu nhập doanh nghiệp và kế toán thuế

thu nhập doanh nghiệp, góp phần làm rõ lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế.

Tìm hiểu về thực trạng vận dụng kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp của hệ

thống kế toán Việt Nam qua từng giai đoạn, chỉ ra những nguyên nhân tồn tại trong

lĩnh vực kế toán này của Việt Nam. Tìm hiểu tình hình thực hiện kế toán thuế thu nhập

doanh nghiệp tại một số doanh nghiệp, nêu ra những vướng mắc khó khăn mà các

doanh nghiệp gặp phải trong quá trình thực hiện kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp.

Nghiên cứu kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp một số quốc gia trên thế giới và thực

tế kế toán thuế TNDN ở Việt Nam, từ đó đưa ra phương hướng và giải pháp cụ thể để

hoàn thiện luật thuế thu nhập doanh nghiệp và kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp áp

dụng cho các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay theo Chuẩn mực kế toán số 17.

6. Bè côc cña luËn v¨n

LuËn v¨n cã kÕt cÊu nh− sau:

- Môc lôc

- Lêi nãi ®Çu

- Ch−¬ng I. Tæng quan vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vμ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp.

- Ch−¬ng II. Thùc tr¹ng vÒ kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn nay t¹i ViÖt Nam.

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

5

- Ch−¬ng III. Quan ®iÓm vμ gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp hiÖn nay t¹i ViÖt Nam.

- KÕt luËn

- Tμi liÖu tham kh¶o

Ch−¬ng I. tæng quan vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vμ

kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.

1.1. Tæng quan vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.

1.1.1. Kh¸i niÖm thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.

ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lμ lo¹i thuÕ trùc thu ®¸nh vμo thu nhËp cña c¸c tæ

chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hμng ho¸, dÞch vô cã thu nhËp chÞu thuÕ.

ë mçi quèc gia lo¹i thuÕ nμy mang nh÷ng tªn kh¸c nhau: thuÕ thu nhËp c«ng ty (Thôy

§iÓn), thuÕ lîi nhuËn c«ng ty (Mü)

ë ViÖt Nam LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 11

th«ng qua ngμy 10/05/1997 vμ cã hiÖu lùc thi hμnh ngμy 01/01/1999 nh»m thay cho

thuÕ lîi tøc tr−íc ®©y.

1.1.2. B¶n chÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

Tr−íc khi chuÈn mùc kÕ to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc ban hμnh thuÕ

thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc coi lμ mét kho¶n ph©n phèi l¹i tõ lîi nhuËn. Nh−ng tõ khi

khi ban hμnh chuÈn mùc kÕ to¸n nμy, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc coi lμ mét

kho¶n chi phÝ, quan niÖm nμy sÏ cμng trë nªn quan träng khi nÒn kinh tÕ vμ thÞ tr−êng

tμi chÝnh ph¸t triÓn m¹nh, thuÕ lμ mét yÕu tè chi phÝ quan träng vμ tÊt yÕu khi xem xÐt

vμ ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t− cña c¸c nhμ ®Çu t−.

Sù kh¸c biÖt gi÷a chÝnh s¸ch thuÕ vμ chÕ ®é kÕ to¸n t¹o ra c¸c kho¶n chªnh lÖch

trong viÖc ghi nhËn doanh thu vμ chi phÝ cho mét kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh, dÉn tíi chªnh

lÖch gi÷a sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép trong kú víi chi phÝ thuÕ thu nhËp cña doanh

nghiÖp theo chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông. C¸c kho¶n chªnh lÖch nμy ®−îc ph©n thμnh hai

lo¹i: Chªnh lÖch vÜnh viÔn vμ Chªnh lÖch t¹m thêi.

* Chªnh lÖch vÜnh viÔn lμ c¸c kho¶n chªnh lÖch ph¸t sinh khi thùc hiÖn quyÕt

to¸n thuÕ, c¬ quan thuÕ lo¹i hoμn toμn ra khái doanh thu/chi phÝ khi x¸c ®Þnh thu nhËp

chÞu thuÕ trong kú c¨n cø theo luËt vμ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hμnh. VÝ dô Chªnh lÖch

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

6

vÜnh viÔn do: Kho¶n chi phÝ kh«ng cã chøng tõ hay chøng tõ kh«ng hîp lÖ, chi phÝ l·i

vay v−ît møc quy ®Þnh cña luËt thuÕ .

* Chªnh lÖch t¹m thêi lμ c¸c kho¶n chªnh lÖch ph¸t sinh do c¬ quan thuÕ ch−a

chÊp nhËn ngay trong kú/n¨m c¸c kho¶n doanh thu/chi phÝ ®· ghi nhËn theo chuÈn mùc

vμ chÝnh s¸ch kÕ to¸n doanh nghiÖp ¸p dông. C¸c kho¶n chªnh lÖch nμy sÏ ®−îc khÊu

trõ hoÆc tÝnh thuÕ thu nhËp trong c¸c kú/n¨m tiÕp theo. C¸c kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi

th−êng bao gåm c¸c kho¶n chªnh lÖch mang tÝnh thêi ®iÓm hay cßn gäi lμ chªnh lÖch

theo thêi gian; vμ c¸c kho¶n −u ®·i thuÕ cã thÓ thùc hiÖn.

C¸c kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi nμy sÏ t¹o ra c¸c kho¶n chªnh lÖch vÒ thuÕ thu

nhËp ph¶i nép/ph¶i thu trong c¸c kú t−¬ng lai. Tõ ®ã ph¸t sinh kho¶n nh− sau:

* Tμi s¶n thuÕ thu nhËp ho·n l¹i

Mét sè kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi ph¸t sinh sÏ khiÕn cho doanh nghiÖp ph¶i nép

thªm mét kho¶n thuÕ thu nhËp trong n¨m hiÖn hμnh so víi sè liÖu kÕ to¸n ghi nhËn

theo c¸c chuÈn mùc vμ chÕ ®é kÕ to¸n. Tuy nhiªn, nh÷ng chªnh lÖch t¹m thêi d¹ng nμy

sÏ khiÕn cho doanh nghiÖp ph¶i nép Ýt thuÕ thu nhËp h¬n trong nh÷ng kú t−¬ng lai so

víi sè liÖu kÕ to¸n. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ doanh nghiÖp sÏ thu ®−îc mét lîi Ých trong

t−¬ng lai tõ viÖc nép mét kho¶n thuÕ nhiÒu h¬n trong n¨m hiÖn hμnh do c¸c kho¶n

chªnh lÖch t¹m thêi t¹o ra. Tμi s¶n thuÕ thu nhËp ho·n l¹i ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc

sau:

Tμi s¶n

thuÕ thu

nhËp ho·n

l¹i

=

Tæng chªnh

lÖch t¹m thêi

®−îc khÊu trõ

ph¸t sinh trong

n¨m

+

Gi¸ trÞ ®−îc khÊu trõ

chuyÓn sang n¨m sau

cña c¸c kho¶n lç tÝnh

thuÕ vμ −u ®·i thuÕ

ch−a sö dông

x

ThuÕ suÊt

thuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp

hiÖn hμnh

* ThuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶

Mét sè kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi ph¸t sinh sÏ khiÕn cho doanh nghiÖp ph¶i nép

mét kho¶n thuÕ thu nhËp Ýt h¬n so víi sè liÖu kÕ to¸n trong n¨m hiÖn hμnh. Kho¶n thuÕ

thu nhËp ch−a ph¶i nép nμy sÏ ph¶i tr¶ trong c¸c kú t−¬ng lai.

ThuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi

chÞu thuÕ ph¸t sinh trong n¨m vμ thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp hiÖn hμnh theo c«ng thøc sau:

LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ GVHD: TS. TrÇn V¨n

Th¶o

7

ThuÕ thu nhËp

ho·n l¹i ph¶i tr¶

=

Tæng chªnh lÖch t¹m thêi

chÞu thuÕ ph¸t sinh trong

n¨m

X

ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp hiÖn hμnh

* Chi phÝ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn hμnh

Chi phÝ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn hμnh lμ sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

ph¶i nép (hoÆc thu håi ®−îc) tÝnh trªn thu nhËp chÞu thuÕ vμ thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp cña n¨m hiÖn hμnh.

* Chi phÝ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ho·n l¹i

Chi phÝ ThuÕ thu nhËp ho·n l¹i: Lμ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp sÏ ph¶i nép/thu

trong t−¬ng lai tÝnh trªn c¸c kho¶n chªnh lÖch t¹m thêi chÞu thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp trong n¨m hiÖn hμnh. Chi phÝ thuÕ thu nhËp ho·n l¹i ®−îc tÝnh b»ng Tμi s¶n

thuÕ thu nhËp ho·n l¹i bï trõ víi C«ng nî thuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶.

* Chi phÝ/thu nhËp thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

Chi phÝ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (hoÆc thu nhËp thuÕ thu nhËp doanh

nghiÖp): Lμ tæng chi phÝ thuÕ thu nhËp hiÖn hμnh vμ chi phÝ thuÕ thu nhËp ho·n l¹i

(hoÆc thu nhËp thuÕ thu nhËp hiÖn hμnh vμ thu nhËp thuÕ thu nhËp ho·n l¹i) khi x¸c

®Þnh lîi nhuËn hoÆc lç cña mét kú

VÝ dô: T¹i c«ng ty A n¨m 2006 tæng doanh thu 4.000, tæng chi phÝ 3.400 trong

®ã chi phÝ trÝch tr−íc 200 kh«ng ®−îc thuÕ chÊp nhËn (do thùc tÕ ch−a ph¸t sinh).

N¨m 2007 tæng doanh thu 4.500, tæng chi phÝ 3.800 (ch−a bao gåm chi phÝ trÝch

tr−íc 200 n¨m 2006 nay ®· ph¸t sinh). ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 28%.

Kh«ng theo quan ®iÓm thuÕ ho·n l¹i

ChØ tiªu N¨m 2006 N¨m 2007

BCTC QT thuÕ BCTC QT thuÕ

Doanh thu 4.000 4.000 4.500 4.500

Chi phÝ 3.400 3.200 3.800 4.000

Lîi nhuËn 600 800 700 500

ThuÕ TNDN (TS 28%) 224 224 140 140