Phê phán lý tính thuần túy – phần 1

TUÛ SAÙCH NGHIEÂN CÖÙU

IMMANUEL KANT

PHEÂ PHAÙN LYÙ TÍNH

THUAÀN TUÙY

(KRITIK DER REINEN VERNUNFT)

BUØI VAÊN NAM SÔN

Dòch vaø chuù giaûi

NỘI DUNG

Maáy löu yù cuûa ngöôøi dòch ...............................................................................XVII-XXV

Daãn luaän .........................................................................................................XXVI-LXX

IMMANUEL KANT

PHEÂ PHAÙN LYÙ TÍNH THUAÀN TUÙY

Ñeà töø .............................................................................................................................1

Lôøi Töïa cho Laàn xuaát baûn thöù nhaát (1781) (baûn A) ..............................................2

(AVII – AXXII*

)

Chuù giaûi daãn nhaäp (cuûa ngöôøi dòch) ..........................................................................11

Lôøi Töïa cho Laàn xuaát baûn thöù hai (1787) (baûn B) ...............................................29

(BVII – BXLIV*

)

Chuù giaûi daãn nhaäp ......................................................................................................50

Lôøi daãn nhaäp .............................................................................................................57

I........Veà söï khaùc nhau giöõa nhaän thöùc thuaàn tuùy vaø nhaän thöùc thöôøng nghieäm ....57

II. .....Chuùng ta sôû höõu moät soá nhaän thöùc tieân nghieäm vaø ngay taâm trí bình thöôøng

cuõng khoâng bao giôø khoâng coù chuùng ..............................................................60

III. ....Trieát hoïc caàn coù moät moân khoa hoïc xaùc ñònh khaû theå, caùc nguyeân taéc vaø

phaïm vi cuûa moïi nhaän thöùc tieân nghieäm ........................................................62

IV. ....Veà söï khaùc nhau giöõa phaùn ñoaùn phaân tích vaø phaùn ñoaùn toång hôïp ............65

*

Ñaùnh soá trang theo nguyeân baûn, ñaët ôû leà traùi moãi trang. (N.D).

V. .....Trong moïi moân khoa hoïc lyù thuyeát cuûa lyù tính [thuaàn lyù] ñeàu coù chöùa ñöïng

nhöõng phaùn ñoaùn toång hôïp-tieân nghieäm nhö laø caùc nguyeân taéc ...................69

VI. ....Vaán ñeà chuû yeáu cuûa lyù tính thuaàn tuùy ............................................................72

VII....YÙ töôûng vaø söï phaân chia [noäi dung] cuûa moät moân khoa hoïc ñaëc thuø mang teân

Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy ............................................................................. 76

Chuù giaûi daãn nhaäp .................................................................................................80

I. HOÏC THUYEÁT SIEÂU NGHIEÄM VEÀ CAÙC YEÁU TOÁ CÔ BAÛN CUÛA NHAÄN

THÖÙC

PHAÀN I: Caûm naêng hoïc sieâu nghieäm ..................................................................100

Muïc § 1: [Daãn nhaäp] .......................................................................................100

Chuù giaûi daãn nhaäp ..........................................................................................104

Chöông I: Veà khoâng gian .........................................................................................108

Muïc § 2: Khaûo saùt sieâu hình hoïc veà khaùi nieäm khoâng gian ..........................108

Muïc § 3: Khaûo saùt sieâu nghieäm veà khaùi nieäm khoâng gian ............................111

Chöông II: Veà thôøi gian ...........................................................................................115

Muïc § 4: Khaûo saùt sieâu hình hoïc veà khaùi nieäm thôøi gian .............................115

Muïc § 5: Khaûo saùt sieâu nghieäm veà khaùi nieäm thôøi gian ...............................117

Muïc § 6: Keát luaän töø caùc khaùi nieäm treân .......................................................118

Muïc § 7: Giaûi thích .........................................................................................121

Muïc § 8: Caùc nhaän xeùt chung veà Caûm naêng hoïc sieâu nghieäm ......................124

Chuù giaûi daãn nhaäp ..........................................................................................133

PHAÀN II: Loâ-gíc hoïc sieâu nghieäm ........................................................................147

Daãn nhaäp: YÙ nieäm veà moät moân Loâ-gíc hoïc sieâu nghieäm .......................................148

I. Veà moân Loâ-gíc hoïc noùi chung .....................................................................148

II. Veà Loâ-gíc hoïc sieâu nghieäm .........................................................................151

III. Veà vieäc chia Loâ-gíc hoïc phoå bieán ra thaønh Phaân tích phaùp vaø Bieän chöùng

phaùp ..............................................................................................................153

IV. Veà vieäc chia Loâ-gíc hoïc sieâu nghieäm ra thaønh Phaân tích phaùp sieâu nghieäm

vaø Bieän chöùng phaùp sieâu nghieäm ................................................................156

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................................158

A. Phaân tích phaùp sieâu nghieäm .............................................................................164

Quyeån I: Phaân tích phaùp caùc khaùi nieäm ..............................................................166

Chöông I: Veà manh moái ñeå phaùt hieän taát caû caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính

...................................................................................................................167

Tieát 1: Veà vieäc söû duïng giaùc tính moät caùch loâ-gíc noùi chung.............................168

Tieát 2: ...................................................................................................................170

Muïc § 9: Veà chöùc naêng loâ-gíc cuûa giaùc tính trong caùc phaùn ñoaùn .............170

Tieát 3: ...................................................................................................................175

Muïc § 10: Veà caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính hay caùc phaïm truø ...175

Muïc § 11: ......................................................................................................180

Muïc § 12: .....................................................................................................183

Chuù giaûi daãn nhaäp ........................................................................................186

Chöông II: Veà söï dieãn dòch caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính........................200

Tieát 1: ...................................................................................................................200

Muïc § 13: Veà caùc nguyeân taéc cuûa moät söï dieãn dòch sieâu nghieäm noùi chung

..................................................................................................200

Muïc § 14: Böôùc chuyeån sang dieãn dòch sieâu nghieäm veà caùc phaïm truø ......205

Tieát 2: Dieãn dòch sieâu nghieäm caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính [THEO AÁN

BAÛN B 1787] ...........................................................................................208

Muïc § 15: Veà khaû theå cuûa moät söï noái keát noùi chung ................................208

Muïc § 16: Veà söï thoáng nhaát toång hôïp-nguyeân thuûy cuûa Thoâng giaùc .......210

Muïc § 17: Nguyeân taéc cuûa söï thoáng nhaát toång hôïp cuûa Thoâng giaùc laø

nguyeân taéc toái cao cuûa moïi söï söû duïng giaùc tính .....................213

Muïc § 18: Söï thoáng nhaát khaùch quan cuûa Töï yù thöùc laø gì ..........................216

Muïc § 19: Hình thöùc loâ-gíc cuûa moïi phaùn ñoaùn laø ôû trong söï thoáng nhaát

khaùch quan cuûa thoâng giaùc veà caùc khaùi nieäm ñöôïc chöùa ñöïng

trong ñoù [trong moïi phaùn ñoaùn] ................................................217

Muïc § 20: Moïi tröïc quan caûm tính ñeàu phuïc tuøng caùc phaïm truø nhö caùc ñieàu

kieän chæ nhôø ñoù caùi ña taïp cuûa tröïc quan coù theå thoáng nhaát trong

moät YÙ thöùc .................................................................................220

Muïc § 21: Nhaän xeùt .....................................................................................220

Muïc § 22: Ñeå nhaän thöùc veà nhöõng söï vaät, phaïm truø khoâng coù söï söû duïng naøo

khaùc hôn laø aùp duïng vaøo nhöõng ñoái töôïng cuûa kinh nghieäm ..222

Muïc § 23: .....................................................................................................223

Muïc § 24: Veà vieäc aùp duïng caùc phaïm truø vaøo nhöõng ñoái töôïng cuûa giaùc quan

noùi chung ....................................................................................225

Muïc § 25: .....................................................................................................229

Muïc § 26: Dieãn dòch sieâu nghieäm veà vieäc söû duïng caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy

cuûa giaùc tính moät caùch phoå bieán trong (phaïm vi) kinh nghieäm

khaû höõu ......................................................................................231

Muïc § 27: Keát quaû cuûa söï dieãn dòch naøy veà caùc khaùi nieäm cuûa giaùc tính 235

Chuù giaûi daãn nhaäp ........................................................................................238

Tieát 2: Söï dieãn dòch sieâu nghieäm veà caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính [THEO

AÁN BAÛN A, 1781]......................................................................................252

- Veà caùc cô sôû tieân nghieäm ñeå mang laïi khaû theå cho kinh nghieäm .....

....................................................................................................254

- Löu yù sô boä ..................................................................................254

- 1. Veà söï toång hôïp cuûa söï laõnh hoäi ôû trong tröïc quan.................254

- 2. Veà söï toång hôïp cuûa söï taùi taïo trong trí töôûng töôïng..............255

- 3. Veà söï toång hôïp cuûa nhaän thöùc (Rekognition) trong khaùi nieäm

......................................................................................................256

- 4. Giaûi thích sô boä veà khaû theå cuûa caùc phaïm truø nhö laø caùc nhaän

thöùc tieân nghieäm .........................................................................261

Tieát 3: Veà moái quan heä cuûa giaùc tính ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng noùi chung vaø veà

khaû theå nhaän thöùc chuùng moät caùch tieân nghieäm [THEO AÁN BAÛN A, 1781]

...................................................................................................................264

- Hình dung toùm taét veà söï ñuùng ñaén vaø veà khaû theå duy nhaát cuûa

vieäc dieãn dòch naøy veà caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính ..

...................................................................................................272

Quyeån II: Phaân tích phaùp caùc nguyeân taéc ..........................................................274

Daãn nhaäp: Veà naêng löïc phaùn ñoaùn sieâu nghieäm noùi chung ...................................276

Chuù giaûi daãn nhaäp ....................................................................................................279

Chöông I: Veà thuyeát nieäm thöùc cuûa caùc khaùi nieäm thuaàn tuùy cuûa giaùc tính .........285

Chuù giaûi daãn nhaäp .................................................................................292

Chöông II: Heä thoáng taát caû caùc nguyeân taéc cuûa giaùc tính thuaàn tuùy ......................298

Tieát 1: Veà nguyeân taéc toái cao cuûa moïi phaùn ñoaùn phaân tích .............................300

Tieát 2: Veà nguyeân taéc toái cao cuûa moïi phaùn ñoaùn toång hôïp ..............................302

Tieát 3: Hình dung coù heä thoáng veà moïi nguyeân taéc toång hôïp cuûa giaùc tính thuaàn

tuùy .............................................................................................................308

Chuù giaûi daãn nhaäp ...................................................................................313

1. Caùc tieân ñeà cuûa tröïc quan ...................................................................316

2. Caùc döï ñoaùn cuûa tri giaùc ......................................................................322

Chuù giaûi daãn nhaäp ...................................................................................324

3. Caùc loaïi suy cuûa kinh nghieäm .............................................................329

A. Loaïi suy thöù nhaát: Nguyeân taéc veà söï thöôøng toàn cuûa baûn theå .....334

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................338

B. Loaïi suy thöù hai: Nguyeân taéc veà söï tieáp dieãn cuûa thôøi gian theo quy

luaät tính nhaân quaû ..........................................................................352

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................355

C. Loaïi suy thöù ba: Nguyeân taéc veà söï toàn taïi ñoàng thôøi theo quy luaät

veà söï töông taùc hay coäng ñoàng .....................................................361

4. Caùc ñònh ñeà cuûa tö duy thöôøng nghieäm noùi chung .............................366

Phaûn baùc thuyeát duy taâm .............................................................374

Nhaän xeùt chung veà heä thoáng caùc nguyeân taéc .........................................378

Chöông III: Veà cô sôû ñeå phaân bieät moïi ñoái töôïng noùi chung ra thaønh Phaenomena

[nhöõng hieän töôïng] vaø Noumena [nhöõng Vaät-töï thaân] ......................395

Phuï luïc: Veà tính nöôùc ñoâi (Amphibolie) cuûa caùc khaùi nieäm phaûn tö do vieäc söû duïng

laãn loän giaùc tính moät caùch thöôøng nghieäm vaø sieâu nghieäm ...................400

Nhaän xeùt veà tính nöôùc ñoâi cuûa caùc khaùi nieäm phaûn tö............................415

Chuù giaûi daãn nhaäp ................................................................................... 425

B. Bieän chöùng phaùp sieâu nghieäm ..........................................................................425

Daãn nhaäp: ................................................................................................................425

1. Veà aûo töôïng sieâu nghieäm ...........................................................................425

2. Veà lyù tính thuaàn tuùy, xöù sôû cuûa aûo töôïng sieâu nghieäm .............................429

A. Veà lyù tính noùi chung ...........................................................................429

B. Veà vieäc söû duïng lyù tính moät caùch loâ-gíc ............................................432

C. Veà vieäc söû duïng lyù tính moät caùch thuaàn tuùy.......................................434

Quyeån I: Veà caùc khaùi nieäm cuûa Lyù tính thuaàn tuùy ............................................437

Tieát 1: Veà caùc YÙ nieäm noùi chung ...................................................................439

Tieát 2: Veà caùc YÙ nieäm sieâu nghieâm ...............................................................444

Tieát 3: Heä thoáng caùc YÙ nieäm sieâu nghieäm ....................................................451

Quyeån II: Veà caùc suy luaän coù tính bieän chöùng cuûa Lyù tính thuaàn tuùy ........... 455

Chuù giaûi daãn nhaäp ....................................................................................................457

Chöông I: Veà caùc voõng luaän (Paralogismen) cuûa Lyù tính thuaàn tuùy ......................468

[THEO AÁN BAÛN B]:

- Phaûn baùc chöùng minh cuûa MENDELSSOHN veà söï thöôøng toàn cuûa linh

hoàn ...................................................................................................476

- Keát luaän veà söï giaûi quyeát voõng luaän taâm lyù hoïc ................................484

- Nhaän xeùt chung veà böôùc chuyeån töø Taâm lyù hoïc thuaàn lyù sang Vuõ truï

hoïc ....................................................................................................485

Chuù giaûi daãn nhaäp .....................................................................................488

[THEO AÁN BAÛN A]:

- Voõng luaän thöù nhaát veà tính baûn theå .....................................................493

- Voõng luaän thöù hai veà tính ñôn thuaàn ...................................................496

- Voõng luaän thöù ba veà tính nhaân caùch ...................................................502

- Voõng luaän thöù tö veà yù theå tính (cuûa moái quan heä beân ngoaøi) .............505

- Xem xeùt keát quaû chung cuûa taâm lyù hoïc thuaàn tuùy töø caùc voõng luaän treân

ñaây ....................................................................................................514

Chöông II: Nghòch lyù (Antinomie) cuûa lyù tính thuaàn tuùy ........................................528

Tieát 1: Heä thoáng caùc YÙ nieäm vuõ truï hoïc ..........................................................530

Tieát 2: Nghòch ñeà luaän (Antithetik) cuûa lyù tính thuaàn tuùy: (Boán nghòch lyù cuûa lyù

tính thuaàn tuùy .........................................................................................537

Tieát 3: Veà moái quan taâm cuûa lyù tính nôi söï töï maâu thuaãn cuûa noù ..................560

Tieát 4: Veà söï nhaát thieát buoäc lyù tính thuaàn tuùy phaûi tìm ra giaûi ñaùp cho caùc vaán

ñeà sieâu nghieäm cuûa chính noù .................................................................569

Tieát 5: Caùch nhìn [theo phöông phaùp] hoaøi nghi veà caùc vaán ñeà vuõ truï hoïc qua

boán yù nieäm sieâu nghieäm .......................................................................574

Tieát 6: Thuyeát duy taâm sieâu nghieäm nhö laø chìa khoùa ñeå giaûi quyeát bieän chöùng

vuõ truï hoïc ...............................................................................................577

Tieát 7: Giaûi quyeát cuoäc tranh caõi cuûa lyù tính vôùi chính noù veà vaán ñeà vuõ truï hoïc

theo phöông phaùp pheâ phaùn...................................................................581

Tieát 8: Nguyeân taéc ñieàu haønh cuûa lyù tính thuaàn tuùy ñoái vôùi caùc YÙ nieäm vuõ truï

hoïc ..........................................................................................................587

Tieát 9: Veà vieäc söû duïng thöôøng nghieäm nguyeân taéc ñieàu haønh cuûa lyù tính ñoái

vôùi caùc yù nieäm vuõ truï hoïc ......................................................................592

I. Giaûi quyeát yù nieäm vuõ truï hoïc veà caùi toaøn theå cuûa söï toång hôïp nhöõng

hieän töôïng trong vuõ truï..................................................................... 593

II. Giaûi quyeát yù nieäm vuõ truï hoïc veà caùi toaøn theå cuûa söï phaân chia moät

caùi toaøn boä [chænh theå] ñöôïc mang laïi trong tröïc quan .................597

Nhaän xeùt toång keát veà vieäc giaûi quyeát caùc yù nieäm sieâu nghieäm coù tính

toaùn hoïc vaø daãn nhaäp veà vieäc giaûi quyeát caùc yù nieäm sieâu nghieäm coù

tính naêng ñoäng coøn laïi ........................................................................600

III. Giaûi quyeát yù nieäm vuõ truï hoïc veà caùi toaøn theå trong vieäc daãn xuaát moïi

söï kieän trong vuõ truï töø nhöõng nguyeân nhaân cuûa chuùng .....................603

Khaû theå cuûa tính nhaân quaû töø töï do trong söï hôïp nhaát vôùi quy luaät phoå

bieán cuûa söï taát yeáu töï nhieân ...............................................................606

Giaûi thích yù nieäm vuõ truï hoïc veà töï do noái keát vôùi tính taát yeáu phoå bieán

cuûa töï nhieân .........................................................................................608

IV. Giaûi quyeát yù nieäm vuõ truï hoïc veà caùi toaøn theå cuûa söï phuï thuoäc veà maët

toàn taïi noùi chung cuûa nhöõng hieän töôïng .............................................619

Nhaän xeùt keát luaän veà toaøn boä phaàn Nghòch lyù cuûa lyù tính thuaàn tuùy......................623

Chuù giaûi daãn nhaäp ....................................................................................................625

Chöông III: YÙ theå (das Ideal) cuûa Lyù tính thuaàn tuùy .............................................638

Tieát 1: Veà YÙ theå noùi chung ..............................................................................638

Tieát 2: Veà YÙ theå sieâu nghieäm (Prototypon transcendentale) ..........................641

Tieát 3: Veà caùc luaän cöù cuûa lyù tính tö bieän ñeå suy ra [chöùng minh] söï toàn taïi cuûa

moät Höõu theå toái cao ............................................................................649

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................654

Tieát 4: Veà söï baát khaû cuûa luaän cöù baûn theå hoïc nhaèm chöùng minh söï toàn taïi cuûa

Thöôïng Ñeá ..........................................................................................658

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................665

Tieát 5: Veà söï baát khaû cuûa luaän cöù vuõ truï hoïc nhaèm chöùng minh söï toàn taïi cuûa

Thöôïng Ñeá ..........................................................................................668

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................675

Phaùt hieän vaø giaûi thích aûo töôïng bieän chöùng trong taát caû caùc luaän cöù

sieâu nghieäm veà söï toàn taïi cuûa moät Höõu theå taát yeáu ..........................678

Tieát 6: Veà söï baát khaû cuûa luaän cöù vaät lyù-thaàn hoïc ..........................................682

Chuù giaûi daãn nhaäp ...............................................................................688

Tieát 7: Pheâ phaùn moïi thöù thaàn hoïc xuaát phaùt töø caùc nguyeân taéc tö bieän cuûa lyù

tính .........................................................................................................691

Phuï luïc cho phaàn Bieän chöùng phaùp sieâu nghieäm ....................................................698

- Veà vieäc söû duïng caùc YÙ nieäm cuûa lyù tính thuaàn tuùy theo caùch ñieàu haønh

(regulativ) ...................................................................................................698

Chuù giaûi daãn nhaäp ......................................................................................714

- Veà muïc ñích toái haäu cuûa pheùp bieän chöùng töï nhieân trong lyù tính con ngöôøi

.....................................................................................................................717

Chuù giaûi daãn nhaäp ......................................................................................737

II. HOÏC THUYEÁT SIEÂU NGHIEÄM VEÀ PHÖÔNG PHAÙP.......................................

Chöông I: Kyû luaät hoïc (Disziplin) cuûa lyù tính thuaàn tuùy ........................................742

Tieát 1: Kyû luaät cuûa lyù tính thuaàn tuùy trong vieäc söû duïng giaùo ñieàu [khi ñöa ra

nhöõng khaúng ñònh giaùo ñieàu]...............................................................745

Tieát 2: Kyû luaät cuûa lyù tính thuaàn tuùy trong tranh bieän ..................................760

Thuyeát hoaøi nghi khoâng theå laø traïng thaùi thöôøng xuyeân vaø toái haäu cuûa

lyù tính con ngöôøi ..................................................................................770

Tieát 3: Kyû luaät cuûa lyù tính thuaàn tuùy khi ñöa ra nhöõng giaû thuyeát ...............777

Tieát 4: Kyû luaät cuûa lyù tính thuaàn tuùy trong chöùng minh ................................784

Chöông II: Boä chuaån taéc (Kanon) cho lyù tính thuaàn tuùy .........................................791

Tieát 1: Veà muïc ñích toái haäu cuûa vieäc söû duïng lyù tính moät caùch thuaàn tuùy

..............................................................................................................793

Tieát 2: Veà YÙ theå “Söï Thieän Toái Cao” nhö laø cô sôû xaùc ñònh muïc ñích toái haäu

cuûa lyù tính thuaàn tuùy ...........................................................................797

Tieát 3: Veà tö kieán - tri thöùc - loøng tin .............................................................807

Chöông III: Kieán truùc hoïc (Architektonik) cuûa lyù tính thuaàn tuùy............................814

Chöông IV: Lòch söû cuûa lyù tính thuaàn tuùy ...............................................................826

Chuù giaûi daãn nhaäp ....................................................................................................829

Muïc luïc teân ngöôøi ...................................................................................................826

Muïc luïc vaán ñeà vaø noäi dung thuaät ngöõ ................................................................837

Nieân bieåu toùm taét veà cuoäc ñôøi vaø caùc taùc phaåm cuûa I. Kant ............................868

Moät ngaøy trong ñôøi Kant ......................................................................................871

Thö muïc choïn loïc ...................................................................................................872

XVII

MAÁY LÖU YÙ CUÛA NGÖÔØI DÒCH

1) “Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy” cuûa Immanuel Kant ñöôïc moïi ngöôøi thöøa nhaän

laø taùc phaåm neàn taûng cuûa trieát hoïc coå ñieån Ñöùc. Noù laø choã keát tinh nhöõng nhaän

ñònh coù tính pheâ phaùn ñoái vôùi nhieàu traøo löu trieát hoïc tröôùc ñoù (töø Platon cho tôùi

Christian Wolff), ñoàng thôøi laø ñieåm xuaát phaùt vaø ñieåm quy chieáu cuûa trieát hoïc

coå ñieån (duy taâm) Ñöùc (Fichte, Schelling, Hegel) vaø coù aûnh höôûng saâu ñaäm ñeán

söï phaùt trieån cuûa trieát hoïc vaø khoa hoïc Taây phöông cho ñeán ngaøy nay.

Song, “Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy” khoâng chæ laø moät taùc phaåm “baét buoäc

phaûi ñoïc” cuûa nhöõng ai muoán tìm hieåu vaø nghieân cöùu trieát hoïc maø coøn laø moät

danh taùc baát huû cuûa vaên hoùa Taây phöông vaø cuûa theá giôùi. Taùc ñoäng cuûa noù vöôït

ra khoûi laõnh vöïc chuyeân moân cuûa trieát hoïc. Hai ñaëc ñieåm noåi baät cuûa taùc phaåm

laø: moät maët, vieäc pheâ phaùn Sieâu hình hoïc coå truyeàn ñaõ laøm rung chuyeån cô sôû

sieâu hình hoïc-thaàn hoïc cuûa theá giôùi quan truyeàn thoáng vaø do ñoù, laø dieãn ñaøn cuûa

“lyù tính con ngöôøi” buoäc moïi thöù phaûi phuïc tuøng söï “kieåm tra vaø pheâ phaùn töï do

vaø coâng khai”. Maët khaùc, taùc phaåm phaùt trieån nhöõng tieàn ñeà cô baûn ñeå nhaän

chaân quyeàn töï do vaø töï trò cuûa con ngöôøi vôùi tö caùch laø sinh vaät coù lyù tính, taïo cô

sôû cho söï töï-nhaän thöùc veà maët ñaïo ñöùc vaø phaùp quyeàn cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi.

Trong ba quyeån “Pheâ phaùn” noåi tieáng cuûa Immanuel KANT (Pheâ phaùn lyù tính

thuaàn tuùy; Pheâ phaùn lyù tính thöïc haønh vaø Pheâ phaùn naêng löïc phaùp ñoaùn), taùc

phaåm naøy coù vò trí ñaëc bieät. Noù ra ñôøi tröôùc (1781), coù noäi dung raát phong phuù,

ngoaøi ra cuõng daøy vaø phöùc taïp nhaát!. Xeùt veà baûn thaân heä thoáng, ta ñeàu bieát - vaø

chính Kant xaùc nhaän -, hai quyeån sau môùi boäc loä phaàn tinh tuùy cuûa trieát hoïc

Kant, tuy nhieân, “Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy” vaãn thöôøng ñöôïc xem laø taùc

phaåm chính yeáu gaén lieàn vôùi teân tuoåi Kant vaø laø tieàn ñeà ñeå thöïc söï hieåu ñöôïc

hai taùc phaåm sau. Neáu “Pheâ phaùn lyù tính thöïc haønh” (1788) (vaø gaén lieàn vôùi

noù laø taùc phaåm khaù ngaén nhöng quan troïng: “Ñaët cô sôû cho Sieâu hình hoïc veà

ñöùc lyù” (Grundlegung zur Metaphysik der Sitten, 1785) khaúng ñònh tính “thöù

XVIII

nhaát” (das Primat) cuûa lyù tính thuaàn tuùy thöïc haønh vaø sinh hoaït ñaïo ñöùc so vôùi

lyù tính thuaàn tuùy lyù thuyeát ñeå traû lôøi caâu hoûi “Toâi phaûi laøm gì?”; vaø “Pheâ

phaùn naêng löïc phaùn ñoaùn” (1790) - trong ñoù Kant baøn veà Myõ hoïc vaø Muïc ñích

luaän - laø “vieân ñaù cuoái cuøng” (Schlussstein) ñeå hoaøn taát maùi voøm cuûa caû toøa

nhaø trieát hoïc (Toâi coù theå hy voïng gì?), thì “Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy” naøy

(Toâi coù theå bieát gì?) laø hoøn ñaù taûng taïo neân cô sôû lyù luaän cho trieát hoïc Kant. Vì

lyù do ñoù, toâi choïn dòch vaø giôùi thieäu taùc phaåm naøy tröôùc. (Taùc phaåm naøy ñaõ

ñöôïc dòch - vaø chuù giaûi - trong haàu heát caùc ngoân ngöõ quan troïng treân theá giôùi. ÔÛ

Chaâu AÙ, rieâng Nhaät Baûn ñaõ coù töø laâu hai baûn dòch “Toaøn taäp Kant” vaø nhieàu

baûn dòch khaùc nhau veà caùc taùc phaåm chính cuûa Kant).

2) Beân caïnh vò trí then choát cuûa taùc phaåm naøy trong trieát hoïc Kant, vò trí vaø yù nghóa

lòch söû cuûa quyeån “Pheâ phaùn lyù tính thuaàn tuùy” caøng noåi baät hôn khi ñöôïc ñaët

trong toaøn caûnh söï phaùt trieån cuûa trieát hoïc caän ñaïi Taây phöông. Töø thôøi coå ñaïi,

trieát hoïc Taây phöông khoâng chæ ñöôïc hieåu nhö laø “yeâu thích söï minh trieát”

(philo-sophia), nhaát laø vôùi Socrate (470-399 t.T.L) vaø Platon (427-347 t.T.L)

maø coøn laø tri thöùc hay khoa hoïc, nhaát laø töø Aristote (384-322 t.T.L). Khoâng

chæ höôùng ñeán cuoäc soáng thieän löông vaø haïnh phuùc, trieát hoïc coøn ñöôïc quan

nieäm nhö söï thaáu hieåu (episteme), qua ñoù caâu hoûi veà theá ñöùng cuûa noù nhö laø

khoa hoïc (scientia) vaø hoïc thuyeát (doctrina) ñaõ sôùm ñöôïc ñaët ra. Nhöng chæ

ñeán thôøi caän ñaïi vôùi söï ra ñôøi cuûa khoa hoïc töï nhieân, caâu hoûi veà tính khoa hoïc

cuûa trieát hoïc môùi coù tính thôøi söï caáp thieát. Caùc trieát gia phaûi ñaùp öùng yeâu caàu

mang laïi moät “tri thöùc” naøo ñoù, duø döôùi hình thöùc naøy hay hình thöùc khaùc,

baèng caùch thieát laäp neàn moùng môùi meû cho trieát hoïc. Nhöng ñoàng thôøi, trieát hoïc

vaãn muoán giöõ vöõng yeâu saùch coá höõu cuûa mình laø moät “scientia universalis”

(“khoa hoïc phoå quaùt”), töùc khoâng muoán vaø khoâng theå trôû thaønh moät khoa hoïc

rieâng leû beân caïnh nhöõng ngaønh khoa hoïc khaùc maø coá gaéng trôû thaønh “khoa hoïc

cuûa moïi ngaønh khoa hoïc”. Töø boái caûnh aáy naûy sinh nhieàu con ñöôøng khaùc nhau

ñeå taïo neân dieän maïo môùi cho trieát hoïc. Caùc con ñöôøng naøy ñang xen nhau, khoù

taùch baïch nhöng töïu trung coù ba daïng: