Phát triển trí tuệ và dạy học phát triển trí tuệ

Khoa hoc Giao due

• <4ft,'7»-(«Vjr> ,\/^ n

PHAT TRIEN TRi TUE

VA DAY HOC PHAT TRIEN TRi TUE

Ngay nay, nhan loai dang tirng ngay, tirng gid

chirng kiln su biin doi nhanh chdng tren tit

ca eac ITnh vuc ma xult phat dilm la tri tue eon

ngudi. Tri tue da va dang trd thanh ngudn tai

nguyen quy gia nhlt eua eon ngudi. Trong su ra

ddi eua nin "kinh t l tri thire", tri tue la dpng luc

cua tang trudng kinh tl . Nha tam li hpc F.Klix da

ndi; "Phai phat huy tri tue "tw nhien" va phai lam

sao cho tiim nang iy ngay cang cd them sire

manh giiip con nguoi thwc hien cd kit qua sir

menh va hoai bao eua minh". Thi gidi hien dai

da va dang dat yeu d u vd cung d p thilt eho

su phat trien tri tue eon ngudi trong ddi sdng ndi

chung va trong qua trinh hpc tap d nha trudng

ndi rieng. Do do, day hpc phat triln tri tue ia mdt

trong nhung bien phap ea ban nhlt de dap irng

yeu d u do.

1. Tri tue va phat trien tri tue

1.1. Tri tue la gi?

Tri tue khdng phai la loai thudc tinh ca nhan

ed the quan sat duge mdt each true tilp, khach

quan nhu chllu eao, can nang ciia mdt eon

ngudi. Vi vay khd ed the dl din su thdng nhlt

trong quan niem v l tri tue.

Tri tue (Intellect) la khai niem xult phat tu￾Tling Latinh (hieu, nam duge y nghTa) diing d l

ehi nang luc chung tao ra va sir dung nhung tri

thire nhd hieu bllt va tu duy trong cac quan he.

Nang Iwc tri tue (Intellectual capability) la nang

luc CLia ca nhan tham gia bang hanh vl cd dinh

hudng mue tieu vao giai quylt cac vin d l va

cdng viec hang ngay.

Ngay nay cac nha nghien ciru cho ring ed

nhllu loai tri tue. Mdt ngudi ed thi kem v l loai

tri tue nay nhung lai xult sac v l loai tri tue khac

(diln hinh la cac thuyit "Ba nhan td cua tri tue"

ciia R. Sternberng, thuyit "da tri tue" ciia Howard

Gardner). Tir nam 1995 din nay sau khi Daniel

Doleman, nha tam li hpc ngudi MT, eho xult ban

eudn sach "Tri tue xuc cam", thi cac nha nghien

TliS. NGUYEN TH! HliN

<-:- Trung tam Nghien ciiu Tam li - Giao due hoc

CU'U v l tri tue bit diu chu y din mdt loai tri tue

mdi gpi la "tri tue xiic cam". Hp phan tri tue thanh

tri tue duy li (dugc xac dinh bing chi sd IQ) va

tri tue cam xiie (dugc xac djnh bing chi sd EQ)

va danh cho nd vai trd hit sire quan trpng trong

hoat ddng ciia con ngudi. Col tri tue cam xiic la

"sieu nang lue" vdi y nghTa la cd nd mdi phat huy

dugc cac nang lye khac. Vj tri, tim quan trpng

va mdi quan he qua lai cua tri tue duy li va tri tue

cam xuc dang la eac ddi tugng nghien eiru ciia

tam li hpe hien dai.

Nhu vay, tir tit ea nhO'ng vin d l neu tren, co

thi hilu: tri.tue --la mdt trongsd chirc nang phan

anh tam li ciia con ngudi, duge hinh thanh va the

hien thdng qua hoat ddng mue dieh, cd tuang tac

vdi mdi trudng xung quanh, vdi tinh thin tu chii,

nang ddng cao, nham dat kit qua cd chit lugng

va hieu qua, cd tinh mdi me, sang tao dugc su

tiln bd trong nhan each eon ngudi.

1.2. NhCrng yeu to tac dgng trirc tiep tai sir

phat trien tri tue ea nhan

Cd quan niem cho ring su hinh thanh va phat

triln tri tue eiia ea thi ngudi diln ra qua cae giai

doan lira tuoi tir dan gian din phire tap, cd thi

coi la su "nhac lai va rut gpn" ciia su hinh thanh

va phat triln tu duy eu thi cua td tien loai ngudi.

Oin con ngudi, thao tac tu duy cu thi, thi du,

ngudi eo dai dap qua cay lly cui an (thao tac tu

duy bing tay) rdi din mdi hinh thanh thao tactu

duy phan tich trong nao theo ea ehi "chuyin vao

trong". Qua trinh "ehuyin" nay dugc dly nhanh

nhd day hpc/giao due cd kha nang phat triln tri

tue cao vdi su tham gia tich cue trong hoat ddng

hpe CLia ngudi hpc.

Chi ra eae nguyen li chung ciia sy hinh thanh

va phat triln hanh ddng tri tue ea nhan la cdng

viec khd khan bdi vi cd nhiiu quan diem khac

nhau v l vin d l nay.

Thuc tl , hoat dpng va sy phat triln tri tue

CLia ea nhan ndi chung, cua tre em ndi rieng

dien ra trong mdi quan he phire hgp eua eac

26 KHGD so 64, thang 1 - 2011