Phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

................…………..

NGUYỄN HỮU THU

PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CHO HỘ NGHÈO

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

................…………..

NGUYỄN HỮU THU

PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CHO HỘ NGHÈO

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 9340410

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS PHẠM BẢO DƢƠNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận án tiến sĩ “Phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên” là

công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, không sao chép bất kỳ một công trình

hay một luận án của các tác giả khác. Số liệu trong luận án là trung thực, mọi trích

dẫn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được ai

công bố và đã được tác giả công bố trên các tạp chí khoa học uy tín trong nước và

quốc tế.

Tác giả luận án

Nguyễn Hữu Thu

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận án này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ quý báu,

động viên khích lệ của nhiều tổ chức, cá nhân, các nhà khoa học, bạn bè, đồng

nghiệp và gia đình.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Quản

lý Luật Kinh tế cùng các thầy cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh -

Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập

và nghiên cứu tại trường.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Phạm Bảo Dương, người

hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện để tôi

hoàn thành luận án.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Phạm Tiến Thành - Giảng viên

Trường Đại học Tôn Đức Thắng - TP Hồ Chí Minh đã nhiệt tình chia s kinh

nghiệm giúp đỡ tôi hoàn thành luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, cán bộ nhân viên của các đơn

vị: Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Thái Nguyên, Chi nhánh Ngân hàng

Chính sách Xã hội tỉnh Thái Nguyên, Tổ chức Tài chính vi mô TNHH MTV Tình

Thương Chi nhánh Thái Nguyên, Quỹ Tín dụng nhân dân Yên Minh, Quỹ Tín dụng

nhân dân Phú Lương, các xã Nghinh Tường, Tràng Xá, Lâu Thượng của huyện Võ

Nhai, xã Phú Đô, Động Đạt, Yên Ninh của huyện Phú Lương, xã Tân Hòa, Nga My,

Xuân Phương của huyện Phú Bình, các hộ nông dân đã giúp đỡ và tạo điều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập thông tin để thực hiện luận án.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã luôn

kịp thời động viên, chia s và tạo điều kiện tốt nhất trong suốt thời gian học tập và

nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận án

Nguyễn Hữu Thu

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN....................................................................................................ii

MỤC LỤC ........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT........................................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG ..............................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ........................................ix

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 4

2.1. Mục tiêu chung ............................................................................................. 4

2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................. 4

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................... 4

3.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 4

3.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 4

3.2.1. Phạm vi về không gian ............................................................................... 4

3.2.2. Phạm vi về thời gian................................................................................... 4

3.2.3. Phạm vi về nội dung................................................................................... 4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ........................................................... 5

5. Đóng góp của luận án ...................................................................................... 5

6. Bố cục của luận án........................................................................................... 6

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU ....................................... 7

1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước ........................................................... 7

1.2. Các công trình nghiên cứu tại Việt Nam....................................................... 11

1.3. Đánh giá chung về kết quả của các công trình nghiên cứu có liên quan đến luận án . 18

1.4. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ................................................ 19

Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN TÍN

DỤNG CHO HỘ NGHÈO....................................................................... 21

2.1. Cơ sở lý luận về phát triển tín dụng cho hộ nghèo ........................................ 21

iv

2.1.1. Một số khái niệm cơ bản........................................................................... 21

2.1.2. Đặc điểm phát triển tín dụng cho hộ nghèo................................................ 29

2.1.3. Vai trò của phát triển tín dụng cho hộ nghèo.............................................. 30

2.1.4. Nội dung nghiên cứu phát triển tín dụng cho hộ nghèo............................... 33

2.1.5. Quản lý nhà nước về phát triển tín dụng đối với hộ nghèo.......................... 41

2.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tín dụng cho hộ nghèo ....................... 43

2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển tín dụng cho hộ nghèo...................................... 45

2.2.1. Kinh nghiệm phát triển tín dụng cho hộ nghèo trên thế giới ....................... 45

2.2.2. Kinh nghiệm phát triển tín dụng cho hộ nghèo tại Việt Nam............................ 52

2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Thái Nguyên về phát triển tín dụng

cho hộ nghèo............................................................................................. 58

Chƣơng 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 60

3.1. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 60

3.2. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích .................................................... 60

3.2.1. Phương pháp tiếp cận ............................................................................... 60

3.2.2. Khung phân tích phát triển tín dụng cho hộ nghèo ..................................... 61

3.3. Chọn vùng nghiên cứu và thu thập thông tin................................................. 63

3.3.1. Phương pháp chọn vùng nghiên cứu.......................................................... 63

3.3.2. Phương pháp thu thập thông tin ................................................................ 65

3.4. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu .................................................. 67

3.4.1. Phương pháp tổng hợp số liệu................................................................... 67

3.4.2. Phương pháp phân tích số liệu .................................................................. 67

3.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 73

Chƣơng 4: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CHO HỘ NGHÈO... 77

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN................................................................................ 77

4.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên ................................... 77

4.1.1. Đặc điểm tự nhiên .................................................................................... 77

4.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội.......................................................................... 79

4.2. Tổ chức quản lý tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên.......................... 81

v

4.2.1. Hệ thống tín dụng chính thức cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên................. 81

4.2.2. Phân công, phân cấp quản lý tín dụng cho hộ nghèo .................................. 83

4.2.3. Thể chế phát triển tín dụng cho hộ nghèo .................................................. 85

4.3. Thực trạng nghèo và tình hình thực hiện chính sách giảm nghèo tỉnh Thái

Nguyên ..................................................................................................... 87

4.3.1. Bức tranh chung về nghèo tỉnh Thái Nguyên ............................................. 87

4.3.2. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng nghèo....................................................... 90

4.3.3. Tình hình thực hiện chính sách giảm nghèo tỉnh Thái Nguyên.................... 90

4.4. Thực trạng phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên .................. 92

4.4.1. Tăng trưởng tín dụng cho hộ nghèo........................................................... 92

4.4.2. Chất lượng tín dụng cho hộ nghèo............................................................. 95

4.4.3. Các loại hình tín dụng cho hộ nghèo ....................................................... 100

4.4.4. Tổ chức thể chế vận hành tín dụng cho hộ nghèo..................................... 104

4.4.5. Tiếp cận vốn tín dụng của hộ nghèo ........................................................ 110

4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên.. 128

4.5.1. Yếu tố từ phía hộ nghèo.......................................................................... 128

4.5.2. Yếu tố từ phía các tổ chức tín dụng ......................................................... 132

4.5.3. Yếu tố khác............................................................................................ 137

4.6. Đánh giá tác động của tín dụng lên mức sống của hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên ... 1438

4.7. Đánh giá chung về phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên ............... 143

4.7.1. Những kết quả đạt được trong phát triển tín dụng cho hộ nghèo ............... 143

4.7.2. Những hạn chế trong phát triển tín dụng cho hộ nghèo............................. 146

4.7.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển tín dụng cho hộ nghèo .. 149

Chƣơng 5: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG

CHO HỘ NGHÈO Ở TỈNH THÁI NGUYÊN....................................... 152

5.1. Bối cảnh trong nước và địa phương đối với phát triển tín dụng cho hộ nghèo

tỉnh Thái Nguyên..................................................................................... 152

5.2. Định hướng giảm nghèo bền vững tỉnh Thái Nguyên.................................. 154

5.3. Quan điểm định hướng phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên... 155

vi

5.4. Giải pháp phát triển tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên .................. 157

5.4.1. Nhóm giải pháp về tăng trưởng tín dụng cho hộ nghèo ............................ 157

5.4.2. Nhóm giải pháp về chất lượng tín dụng cho hộ nghèo.............................. 160

5.4.3. Nhóm giải pháp về đa dạng các loại hình tín dụng cho hộ nghèo .............. 161

5.4.4. Nhóm giải pháp về tổ chức thể chế vận hành tín dụng cho hộ nghèo......... 163

5.4.5. Nhóm giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của hộ nghèo.......... 165

5.4.6. Nhóm giải pháp lồng ghép, hỗ trợ khác ................................................... 167

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................ 170

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN...... 175

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 176

vii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu và chữ viết tắt Nội dung đầy đủ

CEP

CT-XH

ĐTN

GB

HCCB

HĐQT

HND

HPN

HSSV

KT-XH

M7

NHCSXH

NHNN

NHNN&PTNT

NHTM

NN

PNN

QTDND

TCTD

TCVM

TD

TNHH

TK&VV

TYM

XĐGN

Tổ chức Tài chính vi mô Trách nhiệm hữu hạn

một thành viên cho người lao động nghèo tự tạo

việc làm

Chính trị - Xã hội

Đoàn thanh niên

Grameen Bank

Hội cựu chiến binh

Hội đồng quản trị

Hội nông dân

Hội phụ nữ

Học sinh, sinh viên

Kinh tế - xã hội

Tổ chức Tài chính vi mô trách nhiệm hữu hạn M7

Ngân hàng Chính sách Xã hội

Ngân hàng Nhà nước

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Ngân hàng thương mại

Nông nghiệp

Phi nông nghiệp

Quỹ tín dụng nhân dân

Tổ chức tín dụng

Tài chính vi mô

Tín dụng

Trách nhiệm hữu hạn

Tiết kiệm và vay vốn

Tổ chức Tài chính vi mô trách nhiệm hữu hạn một

thành viên Tình thương

Xóa đói giảm nghèo

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Các tổ chức cung cấp tín dụng nông thôn ở Việt Nam.............................36

Hình 2.1: Phân đoạn thị trường tài chính nông thôn Việt Nam hiện nay .................37

Bảng 2.2: Kết quả hoạt động của GB năm 2015-2018 .............................................46

Bảng 2.3: Danh mục và lãi suất cho vay của GB......................................................48

Bảng 4.1: Lãi suất cho vay và hình thức đảm bảo khi cho hộ nghèo vay vốn........105

Bảng 4.2: Mức cho vay chương trình tín dụng hộ nghèo của NHCSXH ...............106

Bảng 4.3: Thời hạn cho vay và mức cho vay của TYM theo từng loại vốn ...........107

Bảng 4.4: Khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nghèo........................................110

Bảng 4.5: Thống kê mô tả các biến đặc điểm mẫu khảo sát...................................111

Bảng 4.6: Sự khác biệt về đặc điểm giữa nhóm vay và nhóm không vay ..............112

Bảng 4.7: Thống kê mô tả tình hình vay vốn tín dụng của hộ nghèo .....................116

Bảng 4.8: Nguồn thông tin tín dụng hộ nghèo tiếp cận ..........................................117

Bảng 4.9: Mức độ tiếp cận nguồn vốn tín dụng của hộ nghèo ...............................118

Bảng 4.10: Nhu cầu vay vốn tín dụng của hộ nghèo ..............................................120

Bảng 4.11: Phương thức tiếp cận vốn tín dụng của hộ nghèo ................................122

Bảng 4.12: Kết quả ước lượng s dụng mô hình Probit .........................................123

Bảng 4.13: Kết quả ước lượng s dụng mô hình Tobit ..........................................124

Bảng 4.14: Vùng hỗ trợ chung và thuộc tính cân b ng...........................................139

Bảng 4.15: Tác động của tín dụng lên doanh thu....................................................141

Bảng 4.16: Tác động của tín dụng lên chi tiêu........................................................141

Bảng 4.17: Tác động của tín dụng lên tích luỹ tài sản lâu bền ...............................142

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH, HỘP, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Vòng xoáy nghèo đói...............................................................................31

Sơ đồ 2.2: Phá vỡ vòng xoáy nghèo đói b ng các khoản tín dụng ...........................32

Sơ đồ 2.3: Quá trình tiếp cận tín dụng của hộ...........................................................40

Biểu đồ 2.1: Tăng trưởng nguồn vốn của NHCSXH................................................53

Biểu đồ 2.2: Doanh số cho vay, doanh số thu nợ, dư nợ cho vay hộ nghèo của

NHCSXH..........................................................................................................53

Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ nợ quá hạn, nợ khoanh của NHCSXH ........................................54

Biểu đồ 2.4: Số thành viên tham gia TYM..................................................................57

Biểu đồ 2.5: Số cụm giao dịch TYM ........................................................................57

Sơ đồ 4.1: Hệ thống tín dụng chính thức cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên .........882

Biểu đồ 4.1: Tỷ lệ hộ nghèo theo tiếp cận đơn chiều và tiếp cận đa chiều...............88

Biểu đồ 4.2: Tỷ lệ hộ nghèo thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản ...............90

Biểu đồ 4.3: Thị phần tín dụng hộ nghèo theo số lượng khách hàng dư nợ .............95

Biểu đồ 4.4: Chất lượng tín dụng trên phương diện xã hội ......................................99

Biểu đồ 4.5a: Cho vay theo kỳ hạn của NHCSXH .................................................100

Biểu đồ 4.5b: Cho vay theo kỳ hạn của TYM ........................................................100

Biểu đồ 4.5c: Cho vay theo kỳ hạn của QTDND....................................................100

Biểu đồ 4.6a: Cho vay theo mục đích s dụng vốn vay của NHCSXH .................102

Biểu đồ 4.6b: Cho vay theo mục đích s dụng vốn vay của QTDND..........................

Biểu đồ 4.6c: Cho vay theo mục đích s dụng vốn vay của TYM .........................104

Biểu đồ 4.7a: Nhu cầu vay và lượng vốn được vay................................................121

Biểu đồ 4.7b: Lượng vốn được vay/nhu cầu vay....................................................121

Biểu đồ 4.8: Cơ cấu tuổi của chủ hộ .......................................................................129

Biểu đồ 4.9: Cơ cấu trình độ văn hóa của chủ hộ ...................................................129

Biểu đồ 4.10: Cơ cấu ngành nghề của hộ................................................................130

Biểu đồ 4.11: Những vấn đề hộ quan tâm khi vay vốn...........................................135

Biểu đồ 4.12: Phân bổ điểm xu hướng của các quan sát n m trong vùng hỗ trợ

chung ..............................................................................................................139

Hộp 4.1: Tác động của vốn tín dụng đến giảm nghèo ............................................143

Hộp 4.2: Quy mô nguồn vốn của các TCTD còn hạn chế ......................................149

Hộp 4.3: Thủ tục xét duyệt cho vay vẫn còn rườm rà.............................................150

Hộp 5.1: Mức cho vay hộ nghèo còn thấp ..............................................................164

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau hơn 30 năm đổi mới, thành tựu giảm nghèo của nước ta đã được cộng

đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao. Đến cuối năm 2018, cả nước còn 1.304.001

hộ nghèo trên tổng số 24.945.432 hộ dân, chiếm tỷ lệ 5,23%, giảm so với năm 2017

là 1,47%. Trong đó, số hộ nghèo về thu nhập là 1.167.439 hộ, số hộ nghèo thiếu hụt

tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản là 136.562 hộ [6],[7]. Để đạt được thành tựu trên

Việt Nam đã thực hiện đồng bộ rất nhiều các giải pháp, trong đó giải pháp tín dụng

cho hộ nghèo được đánh giá là một giải pháp sáng tạo, mang đậm tính nhân văn sâu

sắc và phù hợp với thực tiễn xã hội Việt Nam, đồng thời góp phần quan trọng thực

hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách, mục tiêu, nhiệm vụ giảm nghèo đã đề ra.

Việt Nam đã xác định ba vấn đề cốt lõi để đảm bảo con đường phát triển bền

vững của đất nước đó là: Duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững, tập trung đẩy mạnh

công tác giảm nghèo theo hướng bền vững và Bảo vệ môi trường [67]. Với mục tiêu

giảm nghèo bền vững, tín dụng được xem như là một công cụ quan trọng trong việc

tăng cường hỗ trợ tài chính để hộ nghèo phát triển kinh tế. Ở một nền kinh tế với

64,9% dân số và trên 90% người nghèo sinh sống ở vùng nông thôn và nông nghiệp

là ngành kinh tế chủ chốt với sự tham gia của 40,3% lực lượng lao động của cả nước

[73] thì chương trình tín dụng là công cụ hữu hiệu để tạo thu nhập và cải thiện cuộc

sống cho hộ nghèo.

Tuy nhiên, có một trở ngại lớn trong việc thực hiện chiến lược này đó là

thiếu các dịch vụ tài chính phù hợp và đáp ứng được nhu cầu của hộ nghèo. Nguồn

thu nhập của hộ nghèo phụ thuộc chủ yếu vào nông nghiệp, do đó, bị ảnh hưởng

đáng kể bởi thiên tai, dịch bệnh và giá cả. Điều này chứng tỏ, người nghèo dễ bị tổn

thương khi có những cú sốc xảy ra. Để đối phó với những rủi ro cho các hộ nghèo

thì việc mở rộng và tiếp cận tín dụng được xem như giải pháp hữu hiệu [93]. Cung

cấp tín dụng một cách có hiệu quả cho hộ nghèo sẽ giúp họ đối phó với tính dễ tổn

thương, xóa bỏ và làm giảm nhẹ tình trạng hộ gặp khó khăn trong thanh khoản (cả

cho sản xuất và cho tiêu dùng) để họ có thể đưa ra những quyết định sản xuất và

tiêu dùng tối ưu và do đó có thể giảm nghèo [94][95]. Mở rộng tín dụng cho các hộ

2

là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và chuyển đổi,

nó tạo thành một yếu tố thiết yếu của bất kỳ chiến lược giảm nghèo nào cho sự phát

triển trong tương lai [87].

Nguồn cung tín dụng cho hộ nghèo ở Việt Nam hiện nay được cung cấp từ

các nguồn chính thức, bán chính thức và phi chính thức, trong đó tín dụng chính

thức chịu sự chi phối bởi Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, ngày càng

phát triển, thể hiện ở tính đa dạng, nhiều thành phần sở hữu, và mở rộng về quy mô.

Mạng lưới tín dụng chính thức cho vay đến hộ nghèo không chỉ ở Ngân hàng Chính

sách Xã hội (NHCSXH), Quỹ tín dụng Nhân dân (QTDND), mà còn cả các tổ chức

tài chính vi mô như TYM, CEP, M7, Thanh Hóa. Nguồn vốn, doanh số cho vay và

dư nợ tín dụng trong những năm gần đây ngày càng tăng, đối tượng tiếp cận với

nguồn vốn tín dụng cũng ngày càng được mở rộng [2]. Mặc dù đã có những thành

công nhất định, song so với mức tín dụng chung của cả nền kinh tế, mức tín dụng

cho lĩnh vực nông nghiệp - nông thôn nhất là cho hộ nghèo còn thấp, chưa đáp ứng

được nhu cầu và mục tiêu phát triển của khu vực này. Người nghèo - những người

yếu thế nhất trong xã hội vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận với tín dụng

chính thức [19].

Theo Báo cáo “Đặc điểm kinh tế nông thôn Việt Nam: B ng chứng từ điều

tra hộ gia đình nông thôn tại 12 tỉnh của Việt Nam” được thực hiện năm 2016, các

hộ nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận với

tín dụng từ khu vực chính thức, chỉ có khoảng trên 28% hộ gia đình có ít nhất một

khoản vay, trong khi có tới hơn 71% hộ không có khoản vay nào, ngoài ra cũng

theo báo cáo vẫn có sự chênh lệch giữa các vùng trong việc tiếp cận tín dụng [83].

Trước đó, trong một nghiên cứu của Phạm Bảo Dương và Izumida năm 2002,

nghiên cứu khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân tại 3 tỉnh đại diện cho 3

vùng của Việt Nam là Ninh Bình, Quảng Ngãi, An Giang cũng chỉ ra r ng hơn 30%

hộ nông dân không thể vay từ nguồn tín dụng chính thức [95].

Thái Nguyên là một tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam với

64,9% dân số, 69,7% lực lượng lao động và 93,37% số hộ nghèo tập trung ở khu

vực nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số [17], thu nhập chính của

3

các hộ chủ yếu là từ các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi nhỏ l với phương thức sản

xuất đặc biệt là phương thức canh tác còn lạc hậu. Trong những năm qua hoạt động

của mạng lưới tín dụng chính thức ở tỉnh Thái Nguyên tham gia vào việc cung cấp

tín dụng cho hộ nghèo bao gồm NHCSXH, QTDND, Tổ chức tài chính vi mô Tình

Thương (TYM) đã và đang phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Tuy nhiên,

hoạt động của những mạng lưới này vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ và kịp thời nhu

cầu về vốn tín dụng cho hộ nghèo, đặc biệt từ QTDND và TYM. Nhiều hộ nghèo

vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận với các nguồn vốn tín dụng để phục vụ

quá trình sản xuất, tạo thu nhập. Số liệu tính toán được từ QTDND năm 2018 cho

thấy mới chỉ có 265 hộ/tổng số 20.705 hộ nghèo (chiếm tỷ lệ 1,23%) tiếp cận được

vốn vay của TCTD này [48][49][53], trong khi đó số hộ nghèo được tiếp cận được

với nguồn vốn tín dụng của TYM là 2.978 hộ (chiếm tỷ lệ 14,38%) [53][71].

Việc thực hiện các chương trình tín dụng đối với hộ nghèo trên địa bàn tỉnh đã

đạt được nhiều kết quả, góp phần giảm tỉ lệ hộ nghèo qua các năm (tỉ lệ hộ nghèo

năm 2010 là 20,57%, đến cuối năm 2018 giảm còn 6,39%), đời sống kinh tế ngày

càng được cải thiện và nâng cao, an sinh xã hội ngày càng đảm bảo tốt hơn. Tuy

nhiên, tỉ lệ hộ cận nghèo còn cao (7,66%) [13][17], nguy cơ tái nghèo luôn tồn tại,

tính bền vững của các chương trình giảm nghèo chưa được khẳng định. Trong khi đó

nhu cầu về vốn tín dụng của hộ nghèo là rất lớn, bởi vốn tín dụng không chỉ là một

yếu tố đầu vào thông thường như hạt giống hay phân bón. Vốn tín dụng giúp người

nghèo nắm quyền kiểm soát các tài sản khác, giúp cho tiếng nói của họ có trọng

lượng hơn trong các giao dịch kinh tế cũng như quan hệ xã hội. Nói cách khác, trong

những thảo luận về phát triển kinh tế, tín dụng được xem như là một công cụ quan

trọng để “tăng thế lực” cho người nghèo [21].

Câu hỏi đặt ra là thực trạng nhu cầu vay vốn tín dụng của hộ nghèo ở tỉnh

Thái Nguyên như thế nào? Thực trạng phát triển tín dụng cho hộ nghèo trên địa bàn

ra sao? Tại sao tỷ lệ hộ nghèo được tiếp cận vốn tín dụng còn thấp? Đâu là nguyên

nhân? Giải pháp nào cần để phát triển tín dụng cho hộ nghèo nh m góp phần thực

hiện thành công công cuộc giảm nghèo nhanh và bền vững trên địa bàn tỉnh đang là

những câu hỏi đặt ra cần giải quyết. Vì vậy, việc nghiên cứu luận án: “Phát triển tín

dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên” là rất cần thiết, có ý nghĩa cả về khoa học

và thực tiễn hiện nay.

4

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá đúng thực trạng tín dụng cho hộ nghèo ở tỉnh Thái Nguyên, làm cơ

sở đề xuất các giải pháp phát triển tín dụng cho hộ nghèo, tiến tới góp phần thực

hiện thành công mục tiêu giảm nghèo đa chiều, giảm nghèo bền vững trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa, làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển tín dụng

cho hộ nghèo.

- Phân tích thực trạng phát triển tín dụng cho hộ nghèo; Phân tích các yếu

tố ảnh hưởng tới phát triển tín dụng cho hộ nghèo; Đánh giá tác động của tín dụng

lên mức sống của hộ nghèo trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất các giải pháp nh m phát triển tín dụng cho hộ nghèo trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn tới.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là phát triển tín dụng của các TCTD

chính thức tham gia vào việc cung cấp tín dụng cho hộ nghèo trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

3.2.1. Phạm vi về không gian

Luận án nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, trong đó tập trung vào ba

TCTD chính thức cung cấp tín dụng cho hộ nghèo là NHCSXH, TYM, QTDND và

chọn mẫu điều tra hộ nghèo tại 3 huyện: Võ Nhai, Phú Lương, Phú Bình.

3.2.2. Phạm vi về thời gian

Số liệu thứ cấp được thu thập trong giai đoạn 2010 - 2018. Số liệu sơ cấp

được thực hiện điều tra năm 2017. Giải pháp, kiến nghị của luận án được đề xuất

đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

3.2.3. Phạm vi về nội dung