Phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

TRẦN ĐĂNG HUY

PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÂY SẮN

Ở KHU VỰC BÌNH TRỊ THIÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

HUẾ - NĂM 2020

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

TRẦN ĐĂNG HUY

PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÂY SẮN

Ở KHU VỰC BÌNH TRỊ THIÊN

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 9620115

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS Nguyễn Văn Toàn

2. PGS.TS Trương Tấn Quân

HUẾ - NĂM 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ này với đề tài:

“Phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị

Thiên” là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực

hiện. Các thông tin, số liệu và kết quả được trình bày

trong luận án này là trung thực, mọi trích dẫn đều được

chỉ rõ nguồn gốc. Những kết luận khoa học của luận án

chưa từng được ai công bố trong bất kỳ học vị nào./.

Tác giả

Trần Đăng Huy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết cho phép tôi bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới các cơ quan, đơn vị và cá

nhân đã trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận án này.

Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Đại học Huế, Trường Đại học Kinh tế, Khoa

Kinh tế và Phát triển, Bộ môn Kinh tế học, Phòng Đào tạo đã tạo điều kiện, giúp đỡ và

đóng góp nhiều ý kiến khoa học quý giá trong quá trình thực hiện luận án này. Đặc

biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Nguyễn Văn Toàn, PGS.TS

Trương Tấn Quân đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu,

hoàn chỉnh luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của người thân, gia đình và

đồng nghiệp trong suốt thời gian qua./.

Tác giả

Trần Đăng Huy

iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu Tiếng Việt Tiếng Anh

ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á Association of south east Asian

nations

CIAT Trung tâm nghiên cứu nông nghiệp

nhiệt đới quốc tế

International center for tropical

agriculture

EU Cộng đồng chung Châu Âu European Union

FAO Tổ chức lương thực và nông

nghiệp Liên hiệp quốc

Food and Agriculture

Organization of the United

Nations

FOCOCEV Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV

thực phẩm và đầu tư

FOB Giao lên tàu (giá) Free on board

GDP Tổng sản phẩm quốc nội Gross domestic production

GO Tổng giá trị sản xuất Gross output

HCN Hidro xyanua

HDI Chỉ số phát triển con người Human Development Index

HQCF Bột sắn chất lượng cao High quality cassava flour

IC Chi phí trung gian Intemediate cost

IUCN Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên và

Tài nguyên thiên nhiên quốc tế

International Union for

Conservation of Nature and

Natural Resources

LN Lợi nhuận Benifit

MI Thu nhập hỗn hợp Mixed Income

NB Lợi nhuận kinh tế ròng Net Benifit

PTBV Phát triển bền vững Sustainable Development

PTNT Phát triển nông thôn

SWOT Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội,

thách thức

Strengths, Weaknesses,

Opportunities, Threats

TC Tổng chi phí Total cost

UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và

Văn hóa của Liên hiệp quốc

United Nations Educational

Scientific and Cultural

Organization

VA Giá trị gia tăng Value Added

VIF Hệ số phóng đại phương sai Variance inflation factor

WCED Ủy ban Quốc tế về Môi trường và

Phát triển

World Commission on

Environment and Development

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................................................................................iii

MỤC LỤC....................................................................................................................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.................................................................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................................................................................................x

PHẦN I. MỞ ĐẦU............................................................................................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................................................................................... 3

3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................................................................................3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................................................................................3

5. Những đóng góp mới của luận án...................................................................................................................................4

6. Kết cấu của luận án........................................................................................................................................................................5

PHẦN II. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÂY

SẮN ........................................................................................................................................................................... 6

1. Các dự án, chương trình nghiên cứu về cải tiến giống và kỹ thuật sản xuất sắn

trên thế giới và ở Việt Nam........................................................................................................................................................................6

2. Tình hình nghiên cứu phát triển bền vững cây sắn trên thế giới............................................................8

3. Tình hình nghiên cứu phát triển bền vững cây sắn ở Việt Nam.........................................................14

4. Những nhận xét rút ra từ tình hình nghiên cứu về phát triển bền vững cây

sắn...............................................................................................................................................................................................................................................16

PHẦN III. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.......................................................18

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BỀN

VỮNG CÂY SẮN ............................................................................................................................................................................18

1.1. Lý luận về phát triển bền vững và phát triển nông nghiệp bền vững ...................18

1.1.1. Lý luận về phát triển bền vững ...........................................................................................................................18

1.1.2. Phát triển nông nghiệp bền vững........................................................................................................................26

1.2. Lý luận về phát triển bền vững cây sắn.....................................................................................................31

1.2.1. Khái niệm và tầm quan trọng................................................................................................................................ 31

1.2.2. Nội dung và hệ thống các chỉ tiêu về phát triển bền vững cây sắn.................................32

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững cây sắn........................................................38

v

1.3.1. Ảnh hưởng của các yếu tố vĩ mô....................................................................................................................... 38

1.3.2. Ảnh hưởng của các yếu tố vi mô........................................................................................................................39

1.4. Giới thiệu về cây sắn và tình hình phát triển bền vững cây sắn trên thế giới

và ở Việt Nam........................................................................................................................................................................................41

1.4.1. Giới thiệu về cây sắn .....................................................................................................................................................41

1.4.2. Tình hình phát triển bền vững cây sắn trên thế giới và ở Việt Nam.............................43

Kết luận chương 1...............................................................................................................................................................................50

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............51

2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế và xã hội khu vực Bình Trị Thiên.......................................51

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, tài nguyên và môi trường khu vực Bình Trị Thiên.....................51

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội khu vực Bình Trị Thiên..........................................................................53

2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn thách thức để phát triển bền vững cây sắn ở

khu vực Bình Trị Thiên................................................................................................................................................58

2.1.4. Đánh giá tiềm năng phát triển cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên...................................59

2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................................................................60

2.2.1. Cách tiếp cận và khung phân tích......................................................................................................................60

2.2.2. Chọn điểm nghiên cứu...................................................................................................................................................63

2.2.3. Phương pháp thu thập thông tin...........................................................................................................................66

2.2.4. Phương pháp phân tích ................................................................................................................................................67

Kết luận chương 2...............................................................................................................................................................................71

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

CÂY SẮN Ở KHU VỰC BÌNH TRỊ THIÊN..................................................................................................72

3.1. Thực trạng phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên..................... 72

3.1.1. Chủ trương và quy hoạch phát triển cây sắn ở các tỉnh thuộc khu vực BTT.......72

3.1.2. Thực trạng phát triển bền vững cây sắn sắn về mặt kinh tế ..................................................73

3.1.3. Thực trạng phát triển bền vững cây sắn về mặt xã hội và môi trường...........................103

3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình

Trị Thiên..................................................................................................................................................................................112

3.2.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá ảnh hưởng của cơ chế, chính sách đến phát triển

bền vững cây sắn.............................................................................................................................................................112

3.2.2. Nhóm chỉ tiêu đánh giá ảnh hưởng của áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ

đến phát triển bền vững cây sắn ......................................................................................................................115

vi

3.2.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá ảnh hưởng của yếu tố thị trường và nguồn lực đến

phát triển bền vững cây sắn..................................................................................................................................116

3.3. Đánh giá chung thực trạng phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình

Trị Thiên.....................................................................................................................................................................................118

3.3.1. Những thành công trong phát triển bền vững cây sắn ở khu vực BT Thiên.....118

3.3.2. Những mặt hạn chế trong phát triển bền vững cây sắn ở khu vực BT Thiên ..120

Kết luận chương 3...........................................................................................................................................................................122

CHƯƠNG 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

CÂY SẮN Ở KHU VỰC BÌNH TRỊ THIÊN..............................................................................................123

4.1. Quan điểm định hướng phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị

Thiên.................................................................................................................................................................................................123

4.1.1. Bối cảnh phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên ..........................123

4.1.2. Phân tích SWOT về phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên ..124

4.2. Quan điểm và định hướng phát triển bền vững cây sắn đến năm 2025 và

tầm nhìn đến năm 2035............................................................................................................................................127

4.2.1. Quan điểm phát triển bền vững căy sắn của Việt Nam...............................................127

4.2.2. Định hướng, mục tiêu phát triển bền vững cây sắn ở khu vực BT Thiên............128

4.3. Một số giải pháp nhằm phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình

Trị Thiên.......................................................................................................................................................................................131

4.3.1. Nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất sắn của hộ nông dân và lợi ích của các

tác nhân tham gia trong chuỗi giá trị sắn ...............................................................................................131

4.3.2. Quy hoạch vùng nguyên liệu sắn tập trung, xây dựng nhà máy chế biến

tinh bột sắn và nhà máy sản xuất xăng sinh học (ethanol) gắn liền với vùng

nguyên liệu sắn..................................................................................................................................................................132

4.3.3. Áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật gắn liền với bảo vệ môi trường sinh thái,

giảm tác hại đến môi trường tại khu vực trồng, nhà máy chế biến

và các vùng lân cận .....................................................................................................................................................133

4.3.4. Đa dạng thị trường tiêu thụ, tăng dần tỷ lệ thị trường tiêu thụ nội địa; nâng

cao năng lực của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị cây sắn..........................................134

4.3.5. Hoàn thiện cơ chế, chính sách (thuế, tín dụng, đầu tư, bảo hiểm…)

khuyến khích thu hút đầu tư để phát triển bền vững cây sắn..........................................135

4.3.6. Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn............................................................................................136

vii

4.3.7. Giải pháp cụ thể theo các tỉnh và từng vùng sinh thái .............................................................137

Kết luận chương 4...........................................................................................................................................................................138

PHẦN IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................................................139

1. Kết luận...............................................................................................................................................................................................139

2. Kiến nghị............................................................................................................................................................................................141

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................................................................144

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ.............................................153

PHỤ LỤC.................................................................................................................................................................................................154

MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA.........................................................................................................................................................201

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Các tiêu chí từ “phát triển” đến “phát triển bền vững” ...................................................21

Bảng 1.2: Thị trường sắn toàn cầu giai đoạn 2015 -2017 .........................................................................45

Bảng 1.3: Tình hình diện tích, năng suất và sản lượng sắn Việt Nam giai đoạn

2013-2017 ...........................................................................................................................................................................47

Bảng 2.1: Tình hình dân số, lao động khu vực Bình Trị Thiên giai đoạn

2015-2017.........................................................................................................................................................................53

Bảng 2.2: Hiện trạng sử dụng đất đai tại khu vực Bình Trị Thiên năm 2017 ......................55

Bảng 2.3: Tốc độ tăng trưởng kinh tế khu vực Bình Trị Thiên giai đoạn

2012- 2017......................................................................................................................................................................57

Bảng 2.4: Giá trị và cơ cấu GDP các ngành của khu vực Bình Trị Thiên

(theo giá so sánh) ...................................................................................................................................................57

Bảng 2.5: Quy mô và cơ cấu GO ngành sắn trong các ngành nông, lâm nghiệp

và thủy sản của BTT giai đoạn 2015-2017 (theo giá hiện hành) ..........................58

Bảng 2.6: Số lượng và cơ cấu mẫu điều tra ở các tỉnh thuộc khu vực BTT...........................65

Bảng 2.7: Số hội thảo nhóm và lượt người tham gia......................................................................................66

Bảng 3.1: Tình hình diện tích trồng sắn so với quy hoạch của các tỉnh thuộc

khu vực Bình Trị Thiên ...................................................................................................................................73

Bảng 3.2: Tình hình diện tích, năng suất và sản lượng sắn ở khu vực Bình Trị Thiên

giai đoạn 2013 - 2017.........................................................................................................................................74

Bảng 3.3: Tình hình diện tích trồng sắn và cây trồng cạn ở khu vực Bình Trị Thiên

giai đoạn 2013 - 2017.........................................................................................................................................74

Bảng 3.4: Diễn biến diện tích sắn vùng nghiên cứu khu vực Bình Trị Thiên

giai đoạn 2010 - 2017.........................................................................................................................................75

Bảng 3.5: Tình hình số liệu cơ bản của các hộ điều tra năm 2017 ..................................................77

Bảng 3.6: Tài sản và trang thiết bị sản xuất của các hộ điều tra năm 2017............................78

Bảng 3.7: Kết quả và hiệu quả sản xuất sắn của các hộ điều tra năm 2017 ...........................79

Bảng 3.8: Kết quả và hiệu quả sản xuất sắn theo quy mô diện tích của các hộ

điều tra năm 2017.....................................................................................................................................................81

Bảng 3.9: Kết quả và hiệu quả sản xuất sắn theo chi phí trung gian của các hộ

ix

điều tra năm 2017.....................................................................................................................................................83

Bảng 3.10: Kết quả và hiệu quả sản xuất sắn theo công lao động của các hộ

điều tra năm 2017.....................................................................................................................................................84

Bảng 3.11: Kết quả ước lượng hàm sản xuất Cobb-Douglas của các hộ trồng sắn

ở khu vực Bình Trị Thiên............................................................................................................................86

Bảng 3.12: Phân tích các kịch bản về kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất sắn

(bình quân 1 sào sắn) .......................................................................................................................................89

Bảng 3.13: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh một số nhà máy tại khu vực

Bình Trị Thiên .......................................................................................................................................................96

Bảng 3.14: Giá cả và phân chia giá trị gia tăng giữa các tác nhân trong chuỗi

giá trị sắn ở khu vực Bình Trị Thiên ...........................................................................................101

Bảng 3.15: Tình hình vay vốn sản xuất của hộ trồng sắn năm 2017 ........................................106

Bảng 4.1: Các chỉ tiêu chủ yếu phát triển bền vững cây sắn đến năm 2025, tầm nhìn

đến năm 2035 ở khu vực Bình Trị Thiên .................................................................................131

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1: Một số mô hình phát triển bền vững....................................................................................................24

Hình 1.2: Mô hình phát triển bền vững của ngân hàng thế giới.........................................................25

Hình 1.3: Diện tích và sản lượng sắn của thế giới giai đoạn 1994-2017...................................43

Hình 1.4: Mười quốc gia sản xuất sắn hàng đầu thế giới năm 2017..............................................44

Hình 1.5: Sản lượng xuất khẩu sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam

qua 3 năm 2015-2017.............................................................................................................................................49

Hình 1.6: Sản lượng sắn và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam xuất khẩu theo

thị trường qua 3 năm 2015 - 2017...........................................................................................................49

Hình 2.1: Khung phân tích phát triển bền vững cây sắn.............................................................................62

Hình 3.1: Các hoạt động và các tác nhân trong chuỗi giá trị sắn ở khu vực BTT ...........92

Hình 3.2: Chuỗi cung sắn ở khu vực Bình Trị Thiên năm 2017 ........................................................98

Hình 3.3: Nông dân làm cỏ cho cây sắn ở bản 10, xã Thanh, huyện Hướng Hóa,

tỉnh Quảng Trị..........................................................................................................................................................104

Hình 3.4: Ý kiến đánh giá của đối tượng điều tra về tác động của sản xuất sắn

đến yếu tố xã hội ở khu vực Bình Trị Thiên (dưới góc độ nông hộ)..............105

Hình 3.5: Ý kiến đánh giá của nhà quản lý địa phương về tác động của sản xuất

sắn đến yếu tố xã hội ở khu vực Bình Trị Thiên..................................................................107

Hình 3.6: Hộ gia đình anh Hồ A Cheo ở bản 4, xã Thuận, huyện Hướng Hóa,

tỉnh Quảng Trị..........................................................................................................................................................109

Hình 3.7: Ý kiến đánh giá của người dân về tác động của sản xuất sắn đến tài nguyên

môi trường ở khu vực Bình Trị Thiên.............................................................................................110

Hình 3.8: Khu vực xử lý nước thải của Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hướng Hóa,

tỉnh Quảng Trị..........................................................................................................................................................111

Hình 3.9: Nước xả thải từ Nhà máy chế biến tinh bột sắn Sông Dinh, Q Bình..............112

Hình 3.10: Ý kiến đánh giá của đối tượng điều tra về ảnh hưởng của cơ chế, chính

sách nhà nước đến phát triển bền vững cây sắn ở khu vực BT Thiên.........114

Hình 3.11: Ý kiến đánh giá của đối tượng điều tra về thực trạng của khoa học công

nghệ tác động đến phát triển bền vững cây sắn ở khu vực BT Thiên ........116

Hình 3.12: Ý kiến đánh giá của đối tượng điều tra về ảnh hưởng của yếu tố thị trường

đến phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên ...................................117

xi

Hình 3.13: Ý kiến đánh giá của đối tượng điều tra về các nguồn lực cho phát triển

bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên.........................................................................118

1

PHẦN I. MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong nông nghiệp, quá trình chuyển dịch nền kinh tế theo hướng sản xuất hàng

hóa đòi hỏi cần lựa chọn loại cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao. Đặc biệt từ sau

năm 2000, với định hướng ngành nông nghiệp có sản phẩm nông sản tham gia vào thị

trường xuất khẩu (mía đường, vừng, sắn, bột giấy, thịt lợn…) đã tác động mạnh mẽ

đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn ở nhiều vùng trong cả nước.

Cây sắn (Manihot esculenta Crantz) không những là cây trồng quan trọng ở

Việt Nam mà cả nhiều nước trên thế giới [67]. Năm 2018, toàn thế giới có khoảng 105

nước trồng sắn với tổng diện tích đạt 24,6 triệu ha, năng suất bình quân 11,3 tấn/ha,

sản lượng đạt 277,8 triệu tấn. Ở Việt Nam, sắn là cây lương thực quan trọng có sản

lượng đứng thứ ba sau lúa và ngô. Năm 2018, diện tích trồng sắn cả nước 515,6 nghìn

ha, năng suất bình quân 19,3 tấn/ha (cao hơn năng suất bình quân của thế giới 62,7%),

sản lượng đạt 9,96 triệu tấn [103], [104].

Theo Tổ chức Nông lương thế giới: “Sắn có tiềm năng to lớn là cây trồng thế

kỷ 21, Việt Nam trở thành nước điển hình của thế giới về việc tăng nhanh năng suất và

sản lượng sắn” [104]. Cây sắn đang chuyển đổi nhanh chóng từ cây lương thực thành

cây công nghiệp, là sự lựa chọn của nhiều nông dân nghèo ở các vùng đất xấu, bạc

màu, khô hạn; sản xuất sắn đồng thời kéo theo nhiều doanh nghiệp chế biến và kinh

doanh tham gia do sắn đạt lợi nhuận cao, dễ trồng, chi phí thấp [104]. Năm 2018, cả

nước có hơn 105 nhà máy sản xuất tinh bột sắn quy mô công nghiệp, 7 nhà máy chế

biến cồn với tổng công suất đạt 3,8 triệu tấn củ tươi/năm [103], [104], xuất khẩu sắn

và các sản phẩm từ sắn là một trong mười mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của

Việt Nam, mang lại giá trị ngoại tệ gần 1,0 tỷ USD/năm [76].

Các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế (gọi tắt là khu vực Bình

Trị Thiên) có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển sản xuất sắn. Theo đó, quy hoạch

diện tích vùng nguyên liệu sắn của khu vực đến năm 2020 giữ ổn định 24.500 ha [22],

[55], [56]. Thực tế trong thời gian qua hoạt động sản xuất sắn đã đạt được những thành

tựu đáng kể, đặc biệt từ khi các nhà máy chế biến tinh bột sắn được xây dựng ở khu

vực, dẫn đến diện tích trồng sắn tăng nhanh đạt 23,9 nghìn ha (năm 2018) tăng 27,0%

so với năm 2005 và chiếm 43,7% tổng diện tích cây trồng cạn của khu vực, sản lượng

2

sắn đạt 426,5 nghìn tấn và năng suất sắn bình quân 17,8 tấn/ha (năm 2018) [46]. Sản

xuất sắn đã góp phần đáng kể trong tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động và

đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và khu vực [4], [22].

Việc sản xuất sắn gắn với thị trường tiêu thụ, chế biến xuất khẩu và theo hướng

hàng hóa là hướng đi đảm bảo sự phát triển bền vững. Thế nhưng, phát triển sản xuất

sắn ở khu vực Bình Trị Thiên hiện nay hiệu quả kinh tế chưa cao so với tiềm lực sẵn

có. Hoạt động sản xuất sắn vẫn mang tính tự phát, thiếu định hướng lâu dài, thiếu ổn

định cả trong sản xuất, chế biến và thị trường tiêu thụ [4], [22]. Bên cạnh đó, sản xuất

sắn đồng thời cũng đang bộc lộ những rủi ro, bất cập, đối diện với nhiều thách thức

như: sâu bệnh, thoái hóa giống, suy thoái dinh dưỡng, rửa trôi, xói mòn đất [75];

Ngoài ra, hoạt động chế biến tinh bột sắn ở các địa phương cũng đang gây ảnh hưởng

đến môi trường sinh thái; Việc quy hoạch vùng trồng sắn cũng chưa được chú trọng

đúng mức, thị trường xuất khẩu sắn của nước ta phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường

Trung Quốc [75]. Việc nâng cao năng suất, hiệu quả kinh tế sản xuất sắn; giải quyết

vấn đề xóa đói giảm nghèo, việc làm, ổn định thu nhập và những nhân tố khác ảnh

hưởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất sắn là những vấn đề băn khoăn đặt ra cho các nhà

quản lý, doanh nghiệp và người nông dân [76], [104].

Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một khung lý thuyết hay nghiên cứu nào

với cách tiếp cận toàn diện, thống nhất về phát triển bền vững cây sắn ở trong nước và

trên thế giới. Chỉ có các nghiên cứu của một số tổ chức và cá nhân tập trung vào các

vấn đề kỹ thuật trồng sắn, nâng cao năng suất và cải thiện giống sắn như Nguyễn Viết

Hưng [25], Hoàng Kim và cộng sự [31], [32] hay Trần Ngọc Ngoạn và cộng sự [37]...

Hoặc các nghiên cứu khác tập trung vào giải quyết một vấn đề về chuỗi giá trị sản

phẩm sắn, hiệu quả kinh tế, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất sắn

như Nguyễn Đỗ Anh Tuấn [54], Collinson và cộng sự [70], Kimathi và cộng sự [84]

hay Kaplinsky và cộng sự [82]. Do vậy, phát triển sản xuất sắn gắn liền với các yếu tố

về kinh tế, xã hội và môi trường vẫn là một khoảng trống cần phải quan tâm trong

nghiên cứu về lý luận và thực tiễn phát triển bền vững cây sắn.

Trước những vấn đề về lý luận và thực tiễn đặt ra làm thế nào để phát triển cây

sắn ở khu vực Bình Trị Thiên theo hướng bền vững là một tất yếu khách quan, vì vậy,

luận án “Phát triển bền vững cây sắn ở khu vực Bình Trị Thiên” là rất cấp thiết và

quan trọng.