Pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty chứng khoán

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

--o0o--

PHAN PHƯƠNG NAM

PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY CHỨNG KHOÁN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

TP.HCM, năm 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

--o0o--

PHAN PHƯƠNG NAM

PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY CHỨNG KHOÁN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Ngành: Luật học

Chuyên ngành: Luật kinh tế

Mã số: 62. 38. 01. 07

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. Bùi Xuân Hải – Hướng dẫn 1

PGS. TS Nguyễn Văn Vân – Hướng dẫn 2

TP.HCM, năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên

cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan, các thông tin trích dẫn trong

luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Tôi xin cam đoan rằng luận án này chưa từng được công bố trong bất kỳ công

trình nào khác và xin chịu trách nhiệm về những kết quả nghiên cứu của Luận án.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm

Tác giả luận án

Phan Phương Nam

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 3

2.1 Mục đích nghiên cứu ....................................................................... 3

2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3

3.1 Đối tượng nghiên cứu ...................................................................... 3

3.2 Phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án .......................................... 4

5. Điểm mới của luận án............................................................................ 5

6. Kết cấu của luận án................................................................................ 5

PHẦN NỘI DUNG .............................................................................................. 7

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ

THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 7

1.1Tổng quan tình hình nghiên cứu............................................................ 7

1.1.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài.......................................... 7

1.1.2 Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam.......................................... 10

1.1.3 Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu............................... 15

1.2Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu....................................... 18

1.2.1 Cơ sở lý thuyết........................................................................ 18

1.2.1.1 Câu hỏi nghiên cứu, các giả thuyết nghiên cứu và dự kiến kết

quả nghiên cứu..................................................................................... 18

1.2.1.2 Lý thuyết nghiên cứu .............................................................. 22

1.2.2 Phương pháp nghiên cứu ........................................................ 24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................... 25

CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG KINH

DOANH DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY CHỨNG KHOÁN VÀ PHÁP LUẬT

ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY

CHỨNG KHOÁN.............................................................................................. 27

2.1Một số vấn đề lý luận về hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty

chứng khoán ........................................................................................................ 27

2.1.1 Khái niệm và đặc điểm của công ty chứng khoán.................. 27

2.1.2 Khái niệm và đặc điểm hoạt động kinh doanh dịch vụ của công

ty chứng khoán..................................................................................... 33

2.1.3 Phân loại những dịch vụ kinh doanh chứng khoán do công ty

chứng khoán cung cấp ......................................................................... 36

2.1.4 Xung đột lợi ích trong hoạt động kinh doanh dịch vụ của công

ty chứng khoán..................................................................................... 45

2.1.5 Vai trò của hoạt động kinh doanh dịch vụ trên thị trường chứng

khoán của công ty chứng khoán .......................................................... 51

2.2Sự cần thiết phải điều chỉnh bằng pháp luật đối với hoạt động kinh

doanh dịch vụ của công ty chứng khoán............................................................. 56

2.2.1 Pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty

chứng khoán là nhằm bảo đảm sự vận hành của thị trường chứng khoán

phục vụ cho quá trình phát triển nền kinh tế ....................................... 57

2.2.2 Pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty

chứng khoán là nhằm bảo vệ các chủ thể sử dụng những dịch vụ do

công ty chứng khoán cung cấp ............................................................ 59

2.2.3 Pháp luật điều chỉnh nhằm xây dựng khuôn khổ pháp lý cho

hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty chứng khoán .................... 63

2.3Khái niệm, nguyên tắc và nội dung pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh

doanh dịch vụ của công ty chứng khoán............................................................. 65

2.3.1 Khái niệm và đặc điểm pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh

doanh dịch vụ của công ty chứng khoán ............................................. 65

2.3.2 Những nguyên tắc cơ bản của pháp luật điều chỉnh hoạt động

kinh doanh dịch vụ của công ty chứng khoán ..................................... 67

2.3.3 Nội dung cơ bản của pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh

dịch vụ của công ty chứng khoán ........................................................ 80

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................... 85

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

............................................................................................................................. 87

3.1Thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động môi giới chứng khoán của

công ty chứng khoán ........................................................................................... 87

3.1.1 Hợp đồng mở tài khoản giao dịch chứng khoán..................... 88

3.1.2 Nghĩa vụ và quyền của công ty chứng khoán trong hoạt động

môi giới................................................................................................ 91

3.1.3 Thực trạng pháp luật về hạn chế xung đột lợi ích trong hoạt

động kinh doanh dịch vụ của công ty chứng khoán ............................ 96

3.1.4 Thực trạng pháp luật về bồi thường thiệt hại trong hoạt động

kinh doanh dịch vụ của công ty chứng khoán ................................... 102

3.2Thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động bảo lãnh phát hành chứng

khoán của công ty chứng khoán........................................................................ 109

3.2.1 Hình thức bảo lãnh phát hành chứng khoán ......................... 109

3.2.2 Trình tự thực hiện hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán

của công ty chứng khoán ................................................................... 112

3.3Thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán

của công ty chứng khoán................................................................................... 119

3.3.1 Các yêu cầu trong hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán .... 119

3.3.2 Nội dung hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán .................. 121

3.3.3 Quyền và nghĩa vụ của công ty chứng khoán trong hoạt động tư

vấn đầu tư chứng khoán..................................................................... 123

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................... 128

CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT

ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH DỊCH VỤ CỦA CÔNG TY

CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM .............................................................. 129

4.1Định hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch

vụ của công ty chứng khoán.............................................................................. 129

4.1.1 Pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của công ty

chứng khoán phải thể hiện chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản

Việt Nam về phát triển thị trường chứng khoán................................ 129

4.1.2 Hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ

của công ty chứng khoán phải bảo đảm sự phát triển ổn định chung của

thị trường chứng khoán...................................................................... 131

4.1.3 Hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ

của công ty chứng khoán phải gắn liền và góp phần bảo vệ quyền và lợi

ích hợp pháp của nhà đầu tư .............................................................. 132

4.1.4 Hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ

của công ty chứng khoán phải đảm bảo tính phù hợp với các điều kiện

kinh tế - xã hội của Việt Nam............................................................ 134

4.2Giải pháp hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ

của công ty chứng khoán................................................................................... 136

4.2.1 Hoàn thiện các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động môi

giới chứng khoán của công ty chứng khoán...................................... 136

4.2.2 Hoàn thiện các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động bảo

lãnh phát hành chứng khoán của công ty chứng khoán..................... 143

4.2.3 Hoàn thiện các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động tư vấn

đầu tư chứng khoán của công ty chứng khoán .................................. 145

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ....................................................................... 147

KẾT LUẬN ...................................................................................................... 149

DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ĐÃ CÔNG BỐ....i

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................ii

PHỤ LỤC .........................................................................................................xvii

Vụ việc số 1 ............................................................................................ xvii

Vụ việc số 2 ............................................................................................. xix

Vụ việc số 3 .............................................................................................. xx

Vụ việc số 4 ............................................................................................ xxii

Vụ việc số 5 ...........................................................................................xxiii

Vụ việc số 6 ........................................................................................ xxxvii

BẢNG VIẾT TẮT

Công ty chứng khoán CTCK

Công ty trách nhiệm hữu hạn Công ty TNHH

Công ty cổ phần CTCP

Doanh nghiệp bảo hiểm DNBH

Quỹ đầu tư chứng khoán Quỹ ĐTCK

Sở Giao dịch Chứng khoán SGDCK

Thị trường chứng khoán TTCK

Uỷ ban Chứng khoán UBCK

Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước UBCKNN

U.S. Securities and Exchange Commission SEC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Từ tháng 07 năm 2000 đến nay, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã

dần thể hiện rõ vai trò quan trọng trong hoạt động thu hút vốn cũng như tạo điều kiện

thuận lợi góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế quốc gia. Sự tích cực hoạt động của

các công ty chứng khoán (CTCK) – chủ thể trung gian của TTCK – đã đóng góp một

phần không nhỏ vào những thành công trên.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, hoạt động của CTCK cũng tiềm ẩn

nhiều yếu tố tiêu cực, chẳng hạn như sự xung đột lợi ích giữa các chủ thể trong các

hoạt động môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán;

hay tình trạng bất cân xứng thông tin dẫn đến sự bất công bằng giữa các nhà đầu tư,

các chủ thể tham gia vào TTCK; khả năng lợi dụng tiền và tài sản của nhà đầu tư từ

các CTCK …Do vậy, nếu không có sự nghiên cứu một cách đầy đủ, nghiêm túc các

vấn đề liên quan đến hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK, chúng ta sẽ khó nhận

diện được những yếu tố tiêu cực để có thể đưa ra các phương hướng xử lý thích hợp

nhằm loại bỏ chúng, đồng thời phát huy tối đa những yếu tố tích cực nhằm góp phần

hoàn thiện các hoạt động của CTCK, từ đó gián tiếp hạn chế được những mối quan hệ

bị làm “sai lệnh” gây ảnh hưởng đến sự phát triển của TTCK nói riêng và nền kinh tế

nói chung. Việc nghiên cứu và hoàn thiện các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động

kinh doanh dịch vụ của CTCK là một yêu cầu hiện hữu/ cấp thiết, quan trọng trong

quá trình xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật về chứng khoán và TTCK

nhằm thiết lập hệ thống cơ sở pháp lý vững chắc điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh

giữa CTCK với khách hàng, đồng thời góp phần lành mạnh hóa các hoạt động của

TTCK.

Ở Việt Nam, những quy định về hoạt động của CTCK đã được pháp luật ghi

nhận như một nội dung quan trọng trong pháp luật về chứng khoán và TTCK. Trong

suốt thời gian hoạt động của TTCK, hệ thống pháp luật Việt Nam cũng từng bước

được hoàn thiện để tăng cường tính hiệu quả trong điều chỉnh các hoạt động của

CTCK. Các văn bản pháp luật đầu tiên trong lĩnh vực chứng khoán có thể kể đến như

Nghị định số 48/1998/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 11/07/1998 về chứng

khoán và TTCK, Nghị định số 144/2003/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày

28/11/2003 về chứng khoán và TTCK (thay thế Nghị định số 48/1998/NĐ-CP của

Chính phủ ban hành ngày 11/07/1998 về chứng khoán và TTCK). Và hiện nay, Luật

số 70/2006/QH11 của Quốc hội ban hành ngày 29/06/2006 Luật chứng khoán và Luật

số 62/2010/QH12 của Quốc hội ban hành ngày 24/11/2010 Luật sửa đổi, bổ sung một

2

số điều của Luật chứng khoán cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã từng bước xây

dựng các cơ sở pháp lý cho quá trình hình thành và kinh doanh dịch vụ của CTCK.

Tuy nhiên, các quy định điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK hiện nay

vẫn chưa đầy đủ và hoàn thiện; cơ chế kiểm soát còn tồn tại một số hạn chế gây nên

những ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý của nhà đầu tư trên TTCK. Nếu pháp luật

điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK không kịp thời sửa đổi để đáp

ứng với yêu cầu của tình hình mới sẽ dễ dẫn đến tình trạng các CTCK thực hiện

những hoạt động làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhà đầu tư nói riêng và sự phát

triển của TTCK nói chung.

Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX tại Đại hội đại

biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã khẳng định các chủ trương sau: “Mở rộng và

nâng cao chất lượng hoạt động của thị trường vốn, TTCK”1

; “phát triển các hoạt động

nghiệp vụ theo hướng chuyên nghiệp hóa, hiện đại hóa các hoạt động kinh doanh

chứng khoán theo các chuẩn mực và thông lệ quốc tế”

2

. Nghị quyết Hội nghị lần thứ

năm Ban Chấp hành Trung ương Ðảng khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị

trường định hướng xã hội chủ nghĩa3

cũng xác định Nhà nước cần phải: “Phát triển

cân bằng, đồng bộ thị trường tài chính… Nâng cao hiệu quả hoạt động của TTCK, thị

trường trái phiếu; hình thành và đưa vào hoạt động có hiệu quả thị trường mua, bán

nợ....”.

Từ đó cho thấy, việc nghiên cứu, đánh giá các quy định pháp luật hiện hành đồng

thời đề xuất những kiến nghị phù hợp nhằm đóng góp cho quá trình xây dựng và hoàn

thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK là một việc làm

rất cần thiết/cấp thiết, hữu ích dưới góc độ thực tiễn lập pháp và hành pháp, cũng như

dưới cả góc độ lý luận. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Pháp luật điều chỉnh hoạt động

kinh doanh dịch vụ của Công ty chứng khoán” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sỹ

của mình.

1 Đảng cộng sản Việt Nam (2006), “Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX tại Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ X của Đảng”

[http://www.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/NuocCHXHCNVietNam/ThongTinTongHop/noidungvankiendaihoidan

g?categoryId=10000715&articleId=10038386] (truy cập ngày 25/05/2014).

2 Điểm d khoản 3 Điều 1 Quyết định số 252/2012/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 01/03/2012 về phê duyệt

chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020.

3 Đảng cộng sản Việt Nam (2017), “Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 03/06/2017”, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung

ương Đảng khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa [http://dangcongsan.vn/tu-lieu-van￾kien/van-kien-dang/nghi-quyet-hoi-nghi-bch-trung-uong/khoa-xii/doc-16520179202346.html] (truy cập ngày 25/09/2017).

3

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1 Mục đích nghiên cứu

Luận án nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận đối với pháp luật điều chỉnh

hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK, đồng thời đánh giá thực trạng pháp luật điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK để trên cơ sở đó, chỉ ra những vướng

mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật về vấn đề trên. Bên cạnh đó, luận án

cũng làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn của các giải pháp kiến nghị nhằm hoàn

thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK hiện nay.

2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để có thể đạt được những mục tiêu nêu trên, luận án cần phải thực hiện những

nhiệm vụ cụ thể sau đây:

Một là, làm sáng tỏ cơ sở lý luận, bản chất pháp lý của hoạt động kinh doanh

dịch vụ của CTCK, qua đó chỉ rõ sự khác biệt giữa hoạt động kinh doanh dịch vụ của

CTCK so với hoạt động kinh doanh khác của CTCK.

Hai là, phân tích và làm rõ bản chất của hoạt động kinh doanh dịch vụ của

CTCK để thấy rõ được sự tất yếu của việc tồn tại những mối quan hệ xung đột về mặt

lợi ích giữa các chủ thể khi tham gia vào các hoạt động nêu trên của CTCK. Trên cơ

sở đó, luận án chứng minh sự cần thiết và cơ sở cho việc ban hành các quy định pháp

luật nhằm điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong hoạt động kinh doanh dịch vụ của

CTCK.

Ba là, cần xác định các nội dung cơ bản, những nguyên tắc nền tảng chi phối các

quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

Bốn là, xây dựng các cơ sở lý luận, căn cứ pháp lý và đưa ra những kiến nghị cụ

thể để hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án bao gồm:

Thứ nhất, những vấn đề liên quan đến hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK

và pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

Thứ hai, các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam liên quan đến điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK; và các tình huống cụ thể phát sinh từ

thực tiễn liên quan đến áp dụng các quy định của pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh

doanh dịch vụ của CTCK.

4

Cuối cùng, các quy định của pháp luật một số quốc gia về pháp luật điều chỉnh

hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

3.2 Phạm vi nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK là một hoạt động nằm trong nhóm các

hoạt động kinh doanh chứng khoán trên TTCK và có thể được tiếp cận nghiên cứu ở

nhiều góc độ khác nhau. Trong phạm vi luận án, tác giả tập trung nghiên cứu khía

cạnh pháp lý của hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK, bao gồm các vấn đề sau:

Về nội dung nghiên cứu: Theo pháp luật Việt Nam cũng như của nhiều quốc gia

khác, hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK bao gồm nhiều mảng dịch vụ như: (i)

dịch vụ môi giới chứng khoán; (ii) bảo lãnh phát hành chứng khoán; (iii) tư vấn đầu tư

chứng khoán; (iv) tư vấn đầu tư tài chính; (v) quản lý danh mục đầu tư và (vi) các hoạt

động phụ trợ cho hoạt động môi giới chứng khoán. Tuy nhiên, việc phân tích, nghiên

cứu dàn trải trên toàn bộ các nội dung trên sẽ đặt ra một số khó khăn nhất định, chẳng

hạn như khó khăn liên quan đến giới hạn số trang của luận án; hay việc dàn trải nội

dung nghiên cứu sẽ không thể đảm bảo được tính chuyên sâu khi mà nội dung của mỗi

hoạt động bị chi phối bởi những đặc tính riêng biệt. Chính vì vậy, tác giả đã giới hạn

phạm vi tập trung nghiên cứu của luận án chỉ tập trung nghiên cứu vào ba hoạt động

kinh doanh dịch vụ chính của CTCK sau: i) hoạt động bảo lãnh phát hành chứng

khoán; ii) hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán và iii) hoạt động môi giới chứng

khoán.

Về phạm vi lãnh thổ: Luận án chủ yếu tập trung nghiên cứu các quy định của

pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK ở Việt Nam. Việc đề

cập đến kinh nghiệm lập quy của một số quốc gia chỉ nhằm mục đích chứng minh và

so sánh giữa các luận điểm để từ đó có thể tiến hành đánh giá, nhìn nhận các quy định

tương tự trong pháp luật Việt Nam.

Về thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu chủ yếu các quy định pháp luật điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK từ năm 1998 (là thời điểm văn bản quy

phạm pháp luật đầu tiên về TTCK được ban hành tại Việt Nam, cụ thể là Nghị định số

48/1998/NĐ-CP do Chính phủ ban hành ngày 11/07/1998 quy định về chứng khoán và

TTCK) đến thời điểm bảo vệ luận án.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án

Về phương diện khoa học, kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa thiết thực

trong việc góp phần xây dựng các cơ sở lý luận, đáp ứng cho nhu cầu hoàn thiện pháp

luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK. Từ các kết quả nghiên cứu

5

đạt được, luận án đã đóng góp thêm những luận điểm khoa học cho cơ quan lập pháp,

cơ quan quản lý nhà nước trong việc xây dựng, thực hiện và áp dụng pháp luật điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK nói riêng, pháp luật điều chỉnh vào

TTCK nói chung.

Về phương diện thực tiễn, kết quả nghiên cứu của luận án sẽ chỉ ra được những

điểm hạn chế trong các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ

của CTCK. Trên cơ sở đó, luận án đã có những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật

dựa trên các nguyên tắc cơ bản và các mục tiêu hướng đến của pháp luật.

Với kết quả nghiên cứu mà luận án đạt được, tác giả hi vọng có thể góp phần làm

phong phú thêm nguồn tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy pháp luật về

TTCK nói chung và pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK nói

riêng tại các cơ sở đào tạo luật trên cả nước.

5. Điểm mới của luận án

Luận án đóng góp cho khoa học pháp lý những điểm mới sau:

Một là, luận án đã góp phần làm rõ một số vấn đề liên quan đến pháp luật điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK, bao gồm: (i) khái niệm và đặc điểm

hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK; (ii) luận giải cho việc cần thiết phải thiết lập

các quy định mang tính đặc thù khi điều chỉnh bằng pháp luật đối với hoạt động kinh

doanh dịch vụ của CTCK.

Hai là, thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm lập quy của một số quốc gia như:

Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc…điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK và

phân tích một số tình huống cụ thể, luận án đã chỉ ra được những điểm hạn chế trong

pháp luật Việt Nam khi quy định về vấn đề này.

Ba là, luận án đã chỉ ra những nguyên tắc cơ bản cho quá trình hoàn thiện pháp

luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK. Những nguyên tắc này đóng

vai trò nền tảng và chi phối xuyên suốt những kiến nghị hoàn thiện pháp luật điều

chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

Bốn là, luận án đã đề xuất giải pháp, kiến nghị cụ thể dựa trên tính phù hợp với

các điều kiện của Việt Nam nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật điều chỉnh

hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK.

6. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận án

bao gồm 04 chương như sau:

6

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và phương pháp

nghiên cứu

Chương 2: Một số vấn đề lý luận về hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK và

pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của CTCK

Chương 3: Thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ của

CTCK Việt Nam

Chương 4: Định hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh

dịch vụ của CTCK tại Việt Nam

7

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ

THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu

1.1.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

TTCK đã hình thành và phát triển từ rất sớm với phiên chợ giao dịch riêng đầu

tiên được tiến hành vào năm 1453 tại gia đình lữ điếm Vanber (Bruges, Bỉ)

4

. Cùng với

sự hình thành và phát triển của TTCK là sự hình thành và phát triển của các chủ thể

cung cấp dịch vụ cho TTCK như CTCK, công ty quản lý quỹ. Điều này có ý nghĩa

đánh dấu sự ra đời của CTCK với vai trò chủ thể quan trọng giúp cho TTCK phát

triển. Cũng có thể nói rằng, CTCK đã tồn tại và phát triển trong thời gian không ngắn,

tuy nhiên, hiếm có các công trình nào nghiên cứu về toàn bộ hoạt động kinh doanh

dịch vụ của CTCK. Đa số các công trình chỉ tiến hành nghiên cứu từng nghiệp vụ

riêng của CTCK, chẳng hạn như nghiệp vụ môi giới, nghiệp vụ tư vấn đầu tư chứng

khoán hoặc nghiệp vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán. Thêm vào đó, dù có nhiều

công trình nghiên cứu liên quan đến nội dung này nhưng luận án chỉ đề cập và phân

tích các công trình có liên quan đến đối tượng nghiên cứu luận án hướng đến mà

không giới thiệu toàn bộ các công trình có liên quan về CTCK.

Về lĩnh vực bảo lãnh phát hành chứng khoán, có một số công trình sau:

Một là, sách “Financial Infrastructure, Underwriter Reputations, and

Securities Fraud”5

(Tạm dịch: Cơ sở hạ tầng tài chính, danh tiếng của Người bảo lãnh

và gian lận chứng khoán) của Wei-Ling Song. Cuốn sách này đã chỉ ra những nội

dung cơ bản của hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán và các yếu tố ảnh hưởng

đến hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán như: giá chứng khoán, danh tiếng của

tổ chức phát hành, tổ chức bảo lãnh phát hành, các biến về tình hình tài chính, trách

nhiệm của các chủ thể trong hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán... Trong

nghiên cứu của mình, tác giả Song đã chứng minh và xác định được tầm quan trọng,

khả năng ảnh hưởng đến hoạt động phát hành chứng khoán là danh tiếng, uy tín của

chủ thể bảo lãnh, đặc biệt là vai trò của hoạt động bảo lãnh nhóm (tổ hợp bảo lãnh)

trong hoạt động phát hành chứng khoán. Cuốn sách này có những luận điểm quan

4 Ủy ban chứng khoán nhà nước (2002), Giáo trình những vấn đề cơ bản về chứng khoán và thị trường chứng khoán, NXB

Chính trị Quốc gia, tr. 36.

5 Wei-Ling Song (2003), “Financial Infrastructure, Underwriter Reputations, and Securities Fraud”, Wharton Financial

Institutions Center [fic.wharton.upenn.edu/fic/papers/03/0319.pdf và

www.finance.org.tw/2004conference/PAPER/10663.pdf] (truy cập ngày 05/12/2012);

Katrina Ellis, Roni Michaely, Maureen O’Hara (2000), “When the Underwriter is the Market Maker: An Examination of

Trading in the IPO Aftermarket”, The Journal of Finance, Vol. 55, No. 3 (June 2000), tr. 1039-1074.