Phân tích biến động giá gạo, cà phê của Việt Nam và thế giới / Tô Thị Kim Hồng

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG GIÁ GẠO,

CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM VÀ THẾ GIỚI

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2015

2

MỤC LỤC

CHƯƠNG MỞ ĐẦU ……………………………………………………………………...5

I- ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………..5

II- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC……………………………………….6

1. Nguồn dữ liệu…………………………………………………………………………..6

2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………….6

III- MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU…………………………………………………………..7

IV- NỘI DUNG NGHIÊN CỨU…………………………………………………………..8

V- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU………………………………………………...8

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN…………………………………....9

I- CUNG – CẦU THỊ TRƯỜNG………………………………………………………….9

1. Khái quát quy luật vận động của cầu thị trường …………………………………………...9

2. Cung…………………………………………………………………………………...10

II- GIÁ CÂN BẰNG …………………………………………….....................................12

III - HIỆU ỨNG GIÁ VÀ HIỆU ỨNG LƯỢNG ……………………………………..14

IV- CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC……………………………………………………..13

1. Những nghiên cứu liên quan đến giá nông sản………………………………………..14

2. Nghiên cứu liên quan đến chính sách trong lĩnh vực nông sản ………………………18

3. Nhóm nghiên cứu liên quan đến xuất khẩu nông sản ………………………………..19

CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG GIÁ CÀ PHÊ VIỆT NAM XUẤT KHẨU VÀ

THẾ GIỚI ……………………………………………………………………………….22

I- Tổng quan cà phê …………………………………………………………………….. 23

A- Thế giới……………………………………………………………………………… 23

1- Nguồn cung trên thế giới ……………………………………………………………. 23

2- Nguồn tiêu thụ cà phê…………………………………………………………………25

3- Những yếu tố ảnh hưởng, chi phối ngành cà phê thế giới …………………………………….25

4- Diễn biến giá cà phê trên thế giới………………………………………………………………26

B- Việt nam ………………………………………………………………………………………... 27

1- Tình hình sản xuất……………………………………………………………………..27

2- Tình hình xuất khẩu cà phê……………………………………………………………28

3-Tình hình tiêu thụ ……………………………………………………………………..29

3

4- Biến động giá cà phê Việt Nam xuất khẩu và thế giới……………………………… 30

5-Kiểm định thống kê giá cà phê Việt nam xuất khẩu và thế giới ……………………..33

C- PHÂN TÍCH KẾT QUẢ HỒI QUI …………………………………………………37

1- Mô tả sự chuyển dịch giá của các hàng hóa liên quan………………………………..37

2- Mô hình giá ………………………………………………………………………… 38

CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG GIÁ GẠO VIỆT NAM XUẤT KHẨU VÀ

THẾ GIỚI ……………………………………………………………………………… 40

I- Tổng quan gạo…………………………………………………………………………41

A- Thế giới……………………………………………………………………………….41

1- Giới thiệu……………………………………………………………………………...41

2- Nguồn cung trên thế giới …………………………………………………………… 41

B- Việt Nam……………………………………………………………………………...43

1-Vai trò của ngành gạo ở Việt nam……………………………………………………..43

2- Tình hình xuất khẩu gạo………………………………………………………………44

II- Biến động giá gạo Việt nam xuất khẩu và giá gạo thế giới ………………………….45

1-Biến động giá gạo thế giới……………………………………………………………..45

2- Biến động giá gạo Việt nam xuất khẩu ……………………………………………….47

III-Cạnh tranh quốc tế về giá và lượng của gạo Việt Nam và các nước xuất khẩu chính

giai đoạn 1996-2012 …………………………………………………………………… 51

1- HIỆU ỨNG GIÁ VÀ LƯỢNG………………………………………………………. 51

IV- PHÂN TÍCH HỒI QUI………………………………………………………………52

1- Phân tích tương quan………………………………………………………………….52

2- Mô hình hồi qui ………………………………………………………………………53

CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ……………………………………………55

CHƯƠNG 5: ĐỀ XUẤT………………………………………………………………...56

Tài liệu tham khảo ……………………………………………………………………. 59

4

Danh mục các biểu đồ, đồ thị

Hình 1.1 Một sự thay đổi giá thị trường này là một tín hiệu cho một sự thay đổi giá trong

thị trường khác…………………………………………………………………………...12

Biểu đồ 1.1: Tỉ trọng sản lượng cà phê t heo quốc gia trên thế giới năm 2010………….24

Biểu đồ 1.2: Lượng tiêu thụ cà phê trên đầu người ( kg/người) của top 10 quốc gia …...25

Biểu đồ 1.3: Diễn biến giá cà phê thế giới giai đoạn 1980- 2013………………………..26

Biểu đồ 1.4: Lượng tiêu thụ cà phê trên thế giới ( đơn vị: kg/ người / năm )……………30

Biểu đồ 1.5: Biến động giá cà phê thế giới và việt nam 2008-2014……………………..31

Biểu đồ 1.6: Giá cà phê VN xuất khẩu…………………………………………………...33

Biểu đồ 1.7: Đồng biến động giá cà phê VN và Thế giới ……………………………….36

Biểu đồ 1.8: Biến động giá dầu , giá cà phê VN xuất khẩu , giá trà và ca cao thế giới giai

đoạn 01/2008 – 03/2014………………………………………………………………….37

Biểu đồ 3.1: Lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam từ 1989 – 2011……………………….45

Biểu đồ 3.2: Biến động giá gạo thế giới ( $/kg )…………………………………………46

Biểu đồ 3.3: Giá và sản lượng gạo VN xuất khẩu 2009 – 2012…………………………47

Biểu đồ 3.4: Giá gạo việt nam và giá nông sản thế giới giai đoạn 2001 – 2012………...48

Biểu đồ 3.5: Giá trị xuất khẩu gạo củaViệt nam từ 1989- 2011………………………..50

Danh mục các bảng

Bảng 1.1: Mô tả biến và dấu kỳ vọng trong nghiên cứu hiện tại………………………...13

Bảng 2.1: Kiểm định nghiệm đơn vị của giá cà phê Việt nam xuất khẩu và giá thế

giới……..............................................................................................................................35

Bảng 2.2: kiểm định phụ thuộc giữa giá cà phê việt nam xuất khẩu và thế giới…………37

Bảng 2.3: Tên biến và mô tả biến ………………………………………………………..38

Bảng 2.4: Ma trận tương quan giữa các biến…………………………………………….39

Bảng 3.1: giá trị và lượng gạo xuất khẩu trên thị trường thế giới ( 1996-2012)…………42

Bảng 3.2: giá trị và số lượng gạo..………………………………………………………..43

Bảng 3.3: hiệu ứng giá và lượng giá của việt nam 2000- 2011......................................... 51

Bảng 3.4: tên biến và mô tả biến trong phân tích thống kê mô tả , suy diễn (gạo)........... 52

Bảng 3.5 : Ma trận tương quan của các yếu tố (trường hợp gạo)...................................... 53

5

CHƯƠNG MỞ ĐẦU

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản qua các

nước trong đó có cả những nước phát triển và đang phát triển. Giá trị xuất khẩu này mang

lại khối lượng ngoại tệ đáng kể cho đất nước nhưng bị ảnh hưởng bởi giá thị trường luôn

biến động. Giá cả giữ vai trò quan trọng trong những lý thuyết kinh tế, giúp định hướng

việc sản xuất và tiêu dùng. Các mặt hàng nông sản giữ một vị trí quan trọng trong đời

sống kinh tế xã hội của Việt Nam vì đa phần chúng là các mặt hàng thiết yếu, rất cần thiết

và gần gũi với cuộc sống con người và cũng là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của nhiều địa

phương trong cả nước. Việc sử dụng những số liệu quá khứ để xây dựng mô hình hồi quy

xem xét tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến giá nông sản xuất khẩu và việc phân tích

biến động giá nông sản là rất cần thiết, cung cấp thêm thông tin cho những bên liên quan

như nhà sản xuất kinh doanh nông sản, nhà quản lý để làm cơ sở cho việc ra quyết định

đầu tư, quản lý hay kinh doanh.

Khủng hoảng kinh tế tài chính, bắt nguồn từ việc nổ bong bóng bất động sản ở Mỹ

(2008), được xem là khủng hoảng sâu và nặng nhất cho Thế giới tính từ cuộc Đại khủng

hoảng kinh tế Thế giới 1929-1933. Rất nhiều nhà phân tích đã xác định những tổn hại của

nó đến nền kinh tế của các quốc gia. Chúng ta có thể liệt kê những hậu quả mà chúng để

lại di chứng cho nền kinh tế của các nước như sau: nhiều thị trường chứng khoán suy sụp;

hàng loạt ngân hàng và công ty tài chính bị phá sản; thất nghiệp tăng lên; sản xuất và tiêu

dùng gặp rất nhiều khó khăn. Qua đó, cuộc khủng hoảng cũng đưa ra cơ hội và sức ép cho

các nước. Đánh giá lại những mặt mạnh, mặt yếu để từ đó đổi mới chính sách, đổi mới

thiết bị công nghệ, phát triển những nguồn năng lượng mới, công nghệ sản xuất mới tiêu

tốn ít năng lượng, nguyên liệu, ít gây ô nhiễm môi trường, sản xuất những sản phẩm mới

có hàm lượng khoa học công nghệ cao, có sức cạnh tranh và giá trị gia tăng cao (Bùi Thị

Lý, 2009). Đối với Việt Nam, những dấu hiệu kinh tế tồi tệ bắt đầu từ năm 2008 khi tăng

trưởng kinh tế thụt lùi, vốn đầu tư toàn xã hội teo tóp, sức mua yếu, tiêu thụ hàng hóa khó

khăn,…

6

Giá nông sản tăng sẽ dẫn đến giảm an ninh lương thực (sẽ ảnh hưởng đến vấn đề

an ninh lương thực) do chi phí cho vấn đề an ninh cũng tăng. Một điều hiển nhiên mà

nông dân phải đối mặt là cuộc sống không ổn định khi giá cả biến động thường xuyên.

Trong suốt quý 3 của năm 2010, giá nông sản tăng là hồi chuông báo động cho

cộng đồng quốc tế. Vậy câu hỏi đặt ra liệu giá cà phê xuất khẩu, giá gạo xuất khẩu của

VN biến động như thế nào trong thời gian qua và đặc biệt là sau đợt khủng hoảng tài

chính của những năm 2008-2010, và sự biến động đó có đi cùng với biến động giá của hai

mặt hàng trên ở thị trường thế giới hay không. Đề tài này được thực hiện nhằm trả lời cho

2 câu hỏi đó.

II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

1. Nguồn dữ liệu

Dữ liệu trong nghiên cứu là dữ liệu thứ cấp, được thu thập từ: UN Comtrade; Tổng

cục thống kê; Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư – Bộ Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn; World Bank (ngân hàng thế giới); FAO – tổ chức nông nghiệp, IMF – quỹ tiền

tệ quốc tế. Một số trang web khác có liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp.

2. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng nhiều phương pháp phân tích: phương pháp phân tích tổng

hợp, phương pháp định tính để mô tả và phân tích sự biến động giá gạo và cà phê Việt

Nam xuất khẩu trong giai đoạn 1999-2014.

Ngoài ra nghiên cứu cũng sử dụng phương pháp phân tích định lượng, qua những

số liệu được phân tích từ những mô hình hồi quy sẽ tìm kiếm, so sánh mối quan hệ giữa

các yếu tố ảnh hưởng đến giá gạo và cà phê xuất khẩu.

III.MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Làm rõ các yếu tố tác động đến giá gạo, cà phê Việt nam xuất khẩu và thế giới.

Phân tích sự biến động giá xuất khẩu gạo và cà phê Việt nam trong mối quan hệ

tương tác với sự biến động giá của hai mặt hàng này trên thị trường thế giới.