phân tích biến động dân số, lao động và việc làm ở huyện Lập thạch trong giai đoạn hiện nay.doc

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

Lêi nãi ®Çu

XuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam rÊt thÊp, níc ta l¹i lµ mét níc

®«ng d©n víi tèc ®é t¨ng d©n sè vµo lo¹i cao nhÊt trªn thÕ giíi. V× vËy viÖc tËn

dông khai th¸c hÕt c¸c nguån lùc néi t¹i mµ ®Æc biÖt lµ nguån lùc con ngêi ®îc

coi lµ h¹t nh©n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Kinh tÕ - X· héi. T¹i §¹i héi ®¹i biÓu

toµn quèc lÇn thø IX ®· chØ râ: §iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn

kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc lµ æn ®Þnh d©n sè, lao ®éng lµ yÕu tè c¬ b¶n nh»m

hoµn thµnh c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc tõng bíc ®i lªn

chñ nghÜa x· héi.

Trong nh÷ng n¨m qua §¶ng bé, chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n huyÖn LËp

Th¹ch ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho

nh©n d©n vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn vÊn ®Ò tån t¹i lín

nhÊt hiÖn nay lµ d©n sè qu¸ ®«ng, quy m« lao ®éng rÊt lín, tr×nh ®é ngêi lao

®éng thÊp, mÊt c©n ®èi lín c¶ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng, søc chøa lao

®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· qu¸ t¶i, tû lÖ thiÕu viÖc lµm cña ngêi lao

®éng cao ®· t¹o ra mét ¸p lùc rÊt lín tíi vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao

®éng cña huyÖn.

Trong thêi gian thùc tËp ë huyÖn LËp Th¹ch, tØnh VÜnh Phóc, t«i ®· nhËn

thÊy vÊn ®Ò biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm ®ang mang tÝnh thêi sù võa

cÊp b¸ch võa l©u dµi cã ¶nh hëng s©u s¾c tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi

cña huyÖn. Do ®ã cÇn thiÕt vµ sím ph¶i cã mét sù xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch

trung thùc ®Çy ®ñ vµ khoa häc vÊn ®Ò nãi trªn tõ ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ

nh»m ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc vµ tõng bíc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò

tån ®äng nãi trªn ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë huyÖn. V× vËy t«i

®· chän ®Ò tµi: "Ph©n tÝch biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm ë huyÖn

LËp Th¹ch trong giai ®o¹n hiÖn nay" lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh.

Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm:

PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm.

PhÇn II: Thùc tr¹ng cña sù biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm ë huyÖn

LËp Th¹ch trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 1

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

PhÇn III: Gi¶i ph¸p vÒ ®iÒu chØnh d©n sè, lao ®éng vµ t¹o viÖc lµm cho ngêi

lao ®éng ë huyÖn LËp Th¹ch, tØnh VÜnh Phóc.

C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cø ®Ò tµi:

- Ph¬ng ph¸p thu thËp t liÖu, c¸c nghiªn cøu cña huyÖn cã liªn quan ®Õn

®Ò tµi nghiªn cøu.

- Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª: §îc ®iÒu tra kh¶o s¸t ë mét sè x· ®¹i

diÖn ®Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó mih ho¹ cho c¸c nhËn xÐt, ®¸nh

gi¸ thùc tr¹ng.

- Ph¬ng ph¸p to¸n häc - thèng kª: Dùa trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu ®· thu thËp

®îc, sö dông c¸c c«ng thøc to¸n häc, thèng kª häc cÇn thiÕt gióp cho viÖc ph©n

tÝch ®¸nh gi¸ c¸c hiÖn tîng nghiªn cøu.

- Ph¬ng ph¸p tæng hîp: Th«ng qua kÕt qu¶ nh÷ng ph©n tÝch c¸c hiÖn tîng

nghiªn cøu ®Ó tæng hîp kh¸i qu¸t thµnh b¶n chÊt, xu híng vËn ®éng cña vÊn ®Ò

nghiªn cøu.

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 2

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

PhÇn I

C¬ së lý luËn vÒ biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ

viÖc lµm

I. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ d©n sè vµ sù biÕn ®éng cña d©n sè

1.Quy m« vµ c¬ cÊu d©n sè.

1.1.Quy m«: §îc hiÓu lµ tæng sè ngêi sinh sèng trong mét l·nh thæ nhÊt ®Þnh,

trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.

1.2. C¬ cÊu d©n sè: Bªn c¹nh nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña con ngêi lµ cïng

chung sèng trong mét l·nh thæ, hä l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã vÒ

giíi tÝnh, ®é tuæi.v.v...Do vËy, ®Ó hiÓu biÕt chi tiÕt h¬n vÒ d©n sè, chóng

ta cÇn ph©n chia d©n sè thµnh nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau theo mét tiªu

thøc nµo ®ã. Sù ph©n chia c¸c nhãm gäi lµ c¬ cÊu d©n sè.

- C¬ cÊu d©n sè theo tuæi: §©y lµ viÖc ph©n chia tæng d©n sè cña mét l·nh

thæ thµnh nh÷ng nhãm d©n sè cã tuæi hoÆc kho¶ng tuæi kh¸c nhau t¹i mét thêi

®iÓm nµo ®ã.

- C¬ cÊu d©n sè theo giíi tÝnh: NÕu chia toµn bé d©n sè nam vµ d©n sè n÷

th× ta cã c¬ cÊu d©n sè theo giíi tÝnh. C¸c chØ tiªu thêng dïng lµ tû lÖ hoÆc tû sè

giíi tÝnh. NÕu ký hiÖu Pm vµ Pf lÇn lît lµ d©n sè nam vµ d©n sè n÷ th× tû sè giíi

tÝnh (SR) ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

SR=

f

m

P

P

x 100

- C¬ cÊu d©n sè theo thµnh thÞ vµ n«ng th«n: Lµ viÖc chia tæng d©n sè cña

mét l·nh thæ thµnh d©n sè c tró ë thµnh thÞ vµ d©n sè c tró ë n«ng th«n th× ta ®îc

c¬ cÊu d©n sè theo thµnh thÞ vµ n«ng th«n.

Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó ph©n chia tæng d©n sè, mçi tiªu thøc

phôc vô cho mét lîi Ých nghiªn cøu kh¸c nhau vµ cã ý nghÜa v« cïng to lín

trong viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh d©n sè theo híng cã lîi

cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l©u dµi vµ æn ®Þnh.

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 3

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

2. C¸c qu¸ tr×nh d©n sè

Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn víi sù vËn ®éng tù

nhiªn vµ x· héi cña con ngêi. Sù vËn ®éng ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh sinh, chÕt vµ di

d©n. Nã võa lµ kÕt qu¶ võa lµ nguyªn nh©n cña sù ph¸t triÓn. Do ®ã, viÖc nghiªn

cøu nh»m t¸c ®éng mét c¸ch cã khoa häc vµo sù vËn ®éng cã ý nghÜa to lín tíi

sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.

2.1. Møc sinh vµ c¸c thíc ®o ®¸nh gi¸ møc sinh.

- Møc sinh: Ph¶n ¸nh møc ®é sinh s¶n cña d©n sè, nã biÓu thÞ sè trÎ em

sinh sèng mµ mét phô n÷ cã ®îc trong suèt cuéc ®êi sinh s¶n cña m×nh. Møc

sinh phô thuéc vµo rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè sinh häc, tù nhiªn vµ x· héi (Sù sinh

sèng lµ sù kiÖn ®øa trÎ t¸ch khái c¬ thÓ mÑ vµ cã dÊu hiÖu cña sù sèng nh h¬i

thë, tim ®Ëp, cuèng rèn rung ®éng hoÆc nh÷ng cö ®éng tù nhiªn cña b¾p thÞt.

- C¸c thíc ®o c¬ b¶n: §Ó ®¸nh gi¸ møc sinh cã rÊt nhiÒu thíc ®o kh¸c

nhau vµ mçi thíc ®o ®Òu chøa ®ùng nh÷ng u ®iÓm riªng biÖt. Sau ®©y lµ mét sè

thíc ®o c¬ b¶n.

+Tû suÊt sinh th« (CBR): BiÓu thÞ sè trÎ em sinh ra trong mét n¨m so víi

1000 d©n sè trung b×nh n¨m ®ã.

CBR = _

P

B

x 1000

Trong ®ã:

B: Sè trÎ em sinh sèng trong n¨m nghiªn cøu.

_

P

: D©n sè trung b×nh cña n¨m nghiªn cøu.

§©y chØ lµ chØ tiªu "th«" vÒ møc sinh bëi lÏ mÉu sè bao gåm toµn bé d©n

sè, c¶ nh÷ng thµnh phÇn d©n sè kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh sinh s¶n nh: ®µn

«ng, trÎ em, ngêi giµ hay phô n÷ v« sinh.

u ®iÓm: §©y lµ mét chØ tiªu qua träng vµ ®îc sö dông kh¸ réng r·i, dÔ

tÝnh to¸n, cÇn Ýt sè liÖu, dïng trùc tiÕp ®Ó tÝnh tû lÖ t¨ng d©n sè.

Nhîc ®iÓm: Kh«ng nh¹y c¶m ®èi víi nh÷ng thay ®æi nhá cña møc sinh,

chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña cÊu tróc theo giíi tÝnh, theo tuæi cña d©n sè, ph©n bè

møc ®é sinh cña c¸c tuæi trong thêi kú sinh s¶n cña phô n÷, t×nh tr¹ng h«n nh©n.

+ Tû suÊt sinh chung: BiÓu thÞ sè trÎ em sinh ra trong mét n¨m so víi

mét ngh×n phô n÷ trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng sinh ®Î.

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 4

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

GFR = W15−49

B

x 1000

Trong ®ã:

GFR: Tû suÊt sinh chung.

B: Sè trÎ em sinh ra trong n¨m.

W15−49 : Sè lîng phô n÷ trung b×nh cã kh¶ n¨ng sing ®Î trong n¨m.

Tû suÊt sinh chung ®· mét phÇn nµo lo¹i bá ®îc ¶nh hëng cña cÊu tróc

tuæi vµ giíi - nã kh«ng so víi 1000 d©n nãi chung mµ chØ so víi 1000 phô n÷

trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. Tuy nhiªn c¸ch tÝnh nµy vÉn chÞu ¶nh hëng

cña sù ph©n bè møc sinh trong thêi kú sinh s¶n cña phô n÷, t×nh tr¹ng h«n nh©n.

+ Tû suÊt sinh ®Æc trng theo tuæi: §èi víi c¸c ®é tuæi kh¸c nhau , møc

sinh ®Î cña phô n÷ còng kh¸c nhau. Do vËy cÇn x¸c ®Þnh møc sinh theo tõng ®é

tuæi cña phô n÷.

C«ng thøc:

ASFRX =

x

FX

W

B

x 1000

Trong ®ã:

ASFRX : Tû suÊt sinh ®Æc trng cña phô n÷ ë ®é tuæi X

B FX : Sè trÎ em sinh ra trong mét n¨m cña nh÷ng phô n÷ ë ®é tuæi X

WX : Sè phô n÷ ë ®é tuæi X trong n¨m.

§Ó x¸c ®Þnh ®îc ASFRX cÇn cã hÖ thèng sè liÖu chi tiÕt, h¬n n÷a mÆc dï

møc sinh ë c¸c ®é tuæi kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, nhng ®èi víi c¸c ®é tuæi gÇn

nhau, møc sinh kh«ng kh¸c nhau nhiÒu. Do vËy, trong thùc tÕ ngêi ta thêng x¸c

®Þnh tû suÊt sinh ®Æc trng cho tõng nhãm tuæi. Thêng toµn bé phô n÷ trong ®é

tuæi sinh ®Î ®îc chia thµnh 7 nhãm mçi nhãm 5 tuæi.

2.2. Møc chÕt vµ c¸c thíc ®o chñ yÕu

- Møc chÕt: ChÕt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt d©n

sè, lµ hiÖn tîng tù nhiªn, kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi víi mçi con ngêi. NÕu lo¹i

bá sù biÕn ®éng c¬ häc, t¨ng tù nhiªn d©n sè b»ng hiÖu sè sinh vµ sè chÕt. V×

vËy, viÖc t¨ng hay gi¶m sè sinh hoÆc sè chÕt ®Òu lµm thay ®æi quy m«, c¬ cÊu

vµ tèc ®é t¨ng tù nhiªn cña d©n sè. §ång thêi trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt d©n

sè, c¸c yÕu tè sinh vµ chÕt cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Sinh ®Î

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 5

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn M¹nh TiÕn

nhiÒu hay Ýt, mau hay tha, sím hay muén ®Òu cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m møc

chÕt. Ngîc l¹i møc chÕt cao hay thÊp sÏ lµm t¨ng hoÆc gi¶m møc sinh.

ChÝnh v× vËy viÖc gi¶m møc chÕt lµ nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm thêng xuyªn

cña mäi níc, mäi cÊp, mäi ngµnh, mäi ®Þa ph¬ng. Gi¶m møc chÕt võa cã ý

nghÜa kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ nh©n v¨n s©u s¾c.

ChÕt lµ sù mÊt ®i vÜnh viÔn tÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn cña sù sèng ë mét thêi

®iÓm nµo ®ã.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é chÕt cÇn dïng c¸c thíc ®o. Cã nhiÒu thíc ®o kh¸c

nhau. Mçi thíc ®o ph¶n ¸nh mét khÝa c¹nh nµy hay khÝa c¹nh kh¸c cña môc

®Ých nghiªn cøu vµ mçi thíc ®o cã nh÷ng u ®iÓm, nhîc ®iÓm riªng.

- C¸c thíc ®o chñ yÕu:

+ Tû suÊt chÕt th« (CDR): BiÓu thÞ sè ngêi chÕt trong mét n¨m trong mét

ngµn ngêi d©n trung b×nh n¨m ®ã ë mét l·nh thæ nhÊt ®Þnh.

C«ng thøc:

CDR = _

P

D

x 1000

Trong ®ã:

D: Sè ngêi chÕt trong n¨m cña mét l·nh thæ nµo ®ã.

_

P

: D©n sè trung b×nh trong n¨m cña l·nh thæ ®ã.

u ®iÓm: §¬n gi¶n, dÔ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh nã kh«ng cÇn lîng th«ng tin

nhiÒu, vµ phøc t¹p do ®ã nã ®îc sö dông réng r·i trong c¸c ¸n phÈm quèc gia vµ

quèc tÕ nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t møc ®é chÕt cña d©n c gi÷a c¸c níc,

c¸c thêi kú. Trùc tiÕp tÝnh to¸n tû suÊt gia t¨ng tù nhiªn.

Nhîc ®iÓm: Kh«ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c møc ®é chÕt cña d©n c, bëi v×

trong chõng mùc nhÊt ®Þnh nã phô thuéc kh¸ lín vµo c¬ cÊu d©n sè. Do v©y, khi

so s¸nh tû suÊt chÕt th« gi÷a c¸c vïng, hoÆc c¸c thêi kú kh¸c nhau kh«ng ph¶n

¸nh chÝnh x¸c møc ®é chÕt cña d©n c v× sù kh¸c biÖt gi÷a c¬ cÊu giíi vµ c¬ cÊu

tuæi. §Ó kh¾c phôc ngêi ta dông biÖn ph¸p chuÈn ho¸; ®ã lµ viÖc biÕn c¸c tû

suÊt chÕt th« cã cÊu tróc tuæi vµ giíi kh¸c nhau thµnh c¸c tû suÊt chÕt t¬ng øng

cã cÊu tróc tuæi vµ giíi gièng nhau ®Ó so s¸nh.

Tû suÊt chÕt ®Æc trng theo tuæi (ASDRX ): BiÓu thÞ sè ngêi chÕt trong

n¨m ë mét ®é tuæi nµo ®ã so víi 1000 ngh×n ngêi trung b×nh ë ®é tuæi ®ã trong

n¨m t¹i mét n¬i nµo ®ã.

Khoa: Kinh tÕ lao ®éng vµ d©n sè 6