Nồng Độ Hs-CRP huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ ở bệnh nhân đột quỵ não

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

PHẠM NGỌC LINH

NỒNG ĐỘ Hs-CRP HUYẾT THANH

VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ Ở BỆNH NHÂN

ĐỘT QUỴ NÃO

Chuyên ngành: Nội khoa

Mã số: NT 62.72.20.50

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ NỘI TRÚ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. NGUYỄN TIẾN DŨNG

Thái Nguyên, 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực và

chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2013

Người cam đoan

Phạm Ngọc Linh

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

LỜI CẢM ƠN

Với lòng biết ơn chân thành tôi xin gửi lời cảm ơn đến.

Quản lý đào đ ôn Nội tr ng

Đ - Dược Thái Nguyên đã trực tiếp quản lý, hướng dẫn tận tình, tạo

điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này.

Ban Giám đốc, khoa Nội Tim mạch - Cơ xương khớp, khoa Thần kinh,

khoa Hồi sức cấp cứu và chống độc, phòng Kế hoạch Tổng hợp - Bệnh viện

Đa khoa Trung ương Thái Nguyên đã giúp đỡ, tạo điều kiện thận lợi để tôi

thực hiện được đề tài này.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng,

người thầy trực tiếp tận tình hướng dẫn, góp ý, sửa chữa giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Xin cảm ơn cha mẹ và gia đình, những người luôn bên tôi dành tình cảm

quan tâm, động viên, và điều kiện thuận lợi nhất để tôi học tập và nghiên cứu.

Cảm ơn tất cả bạn bè, anh chị em đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tôi trong

quá trình học tập.

Thái Nguyên, 2013

Phạm Ngọc Linh

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

4

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ADA : Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ

(American Diabetes Association)

ATP III : Aldult Treatment Panel III

BMI : Chỉ số khối cơ thể

(Body Mass Index)

CMN : Chảy máu não

ĐQN : Đột quỵ não

ĐTĐ : Đái tháo đường

HDL-c : Cholesterol tỉ trọng cao

(High Density Lipoprotein cholesterol)

Hs-CRP : Protein phản ứng C độ nhạy cao

(High sensitivity C - Reactive Protein)

ISH : Hội tăng huyết áp quốc tế

(International Society of Hypertension)

JNC : Uỷ ban phòng chống huyết áp Hoa Kỳ

(Joint National Committee)

LDL : Lipoprotein tỉ trọng thấp

(Low Density Lipoprotein)

LDL : Cholesterol tỉ trọng cao

(Low Density Lipoprotein cholesterol)

NCEP : Chương trình giáo dục cholesterol quốc gia Hoa kỳ

(Natinal Cholesterol Education Program)

NMN : Nhồi máu não

THA : Tăng huyết áp

WHO : Tổ chức y tế thế giới

(World Health Organization)

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

5

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................................................................................................................................................ 1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN..................................................................................................................................................................... 3

1.1. Tổng quan về đột quỵ não........................................................................................................................................................... 3

1.2. Nguyên nhân và chẩn đoán đột quỵ não......................................................................................................... 10

1.3. Tổng quan về protein C phản ứng (CRP)..................................................................................................... 13

1.4. Các nghiên cứu về đột quỵ não tại Việt Nam và trên Thế giới......................... 21

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................... 24

2.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................................................................................................... 24

2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................................................................................... 25

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu..................................................................................................................................................................... 25

2.4. Tiêu chuẩn đánh giá, nhận định chỉ tiêu......................................................................................................... 25

2.5. Phương pháp xử lý số liệu........................................................................................................................................................... 32

2.6. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu..................................................................................................................... 32

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................................................................ 33

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 33

3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân đột quỵ não................................. 34

3.3. Hs-CRP và các yếu tố nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân đột quỵ não...... 38

CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN............................................................................................................................................................................. 45

4.1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu............................................................................................................. 45

4.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân đột quỵ não................................. 47

4.3. Liên quan giữa Hs-CRP huyết thanh và các yếu tố nguy cơ ở bệnh

nhân đột quỵ não........................................................................................................................................................................................... 50

KẾT LUẬN................................................................................................................................................................................................................................ 62

KHUYẾN NGHỊ.............................................................................................................................................................................................................. 64

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................................................................................. 65

PHỤ LỤC.......................................................................................................................................................................................................................................

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

6

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Thang điểm Glassgow của Teasdal và Jennet 1978....................................................27

Bảng 2.2. Thang điểm Rankin.........................................................................................................................................................................28

Bảng 2.3. Phân loại mức huyết áp theo JNC VI.........................................................................................................29

Bảng 2.4. Phân loại rối loạn lipid máu theo NCEP 5/2005..................................................................31

Bảng 3.1. Phân bố theo giới ở bệnh nhân đột quỵ não..................................................................................33

Bảng 3.2. Phân bố theo tuổi ở bệnh nhân đột quỵ não...................................................................................33

Bảng 3.3. Một số yếu tố nguy cơ đột quỵ não.................................................................................................................34

Bảng 3.4. Triệu chứng khởi phát đột quỵ não.................................................................................................................34

Bảng 3.5. Rối loạn tinh thần lúc vào theo thang điểm Glassgow.............................................35

Bảng 3.6. Điểm Rankin lúc vào và khi ra viện của hai thể đột quỵ não.....................35

Bảng 3.7. Tình trạng rối loạn lipid máu của hai thể đột quỵ não..............................................36

Bảng 3.8. Vùng tổn thương trên phim chụp CLVT, MRI.......................................................................37

Bảng 3.9. Kết quả điều trị của nhóm nghiên cứu......................................................................................................38

Bảng 3.10. Nồng độ Hs-CRP trung bình của nhóm nghiên cứu.................................................38

Bảng 3.11. Hs-CRP và giới của nhóm nghiên cứu................................................................................................39

Bảng 3.12. Hs-CRP và tuổi của nhóm nghiên cứu................................................................................................39

Bảng 3.13. Hs-CRP và thói quen hút thuốc ở bệnh nhân đột quỵ não...........................40

Bảng 3.14. Hs-CRP và thói quen uống rượu bia ở bệnh nhân đột quỵ não.........40

Bảng 3.15. Hs-CRP và huyết áp động mạch ở bệnh nhân đột quỵ não........................41

Bảng 3.16. Hs-CRP và đái tháo đường ở bệnh nhân đột quỵ não...........................................41

Bảng 3.17. Hs-CRP và rối loạn lipid ở bệnh nhân đột quỵ não...................................................42

Bảng 3.18. Hs-CRP và vùng tổn thương trên phim chụp CLVT..............................................42

Bảng 3.19. Hs-CRP và điểm Glassgow lúc vào viện........................................................................................43

Bảng 3.20. Hs-CRP với khả năng hồi phục ở bệnh nhân đột quỵ não...........................44

Bảng 3.21. Hs-CRP và kết quả điều trị ở bệnh nhân đột quỵ não...........................................44

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

7

DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ

Hình ảnh.

Hình 1.1. Tuần hoàn động mạch não............................................................................................................................ 3

Hình 1.2. Hình ảnh NMN vùng chẩm trái trên phim CLVT......................................... 12

Hình 1.3. Hình ảnh XHN trên phim CLVT..................................................................................................... 13

Hình 1.4. Cấu tạo phân tử CRP................................................................................................................................................ 14

Hình 1.5. Động học của CRP trong quá trình viêm......................................................................... 16

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. So sánh điểm Rankin giữa bệnh nhân CMN và NMN.........................36

Biểu đổ 3.2. Tình trạng rối loạn lipid máu giữa bệnh nhân CMN và

NMN..........................................................................................................................................................................................................37

Biểu đồ 3.3. Mối tương quan giữa điểm Glassgow và nồng độ Hs￾CRP..............................................................................................................................................................................................................43

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đột quỵ não gồm chảy máu não và nhồi máu não là một bệnh phổ biến

có xu hướng tăng theo tuổi và sự phát triển của xã hội. Ở Hoa Kỳ, trung bình

hằng năm có khoảng 700.000 người bị đột quỵ não, trong đó 500.000 người là

mới mắc, 200.000 người bị tái phát, tử vong khoảng 200.000 người và chi phí

điều trị là khoảng 50 tỷ USD/năm. Ở Việt Nam, từ năm 1995 trở lại đây,

nhiều nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bị đột quỵ não hằng năm tăng cao [7]. Theo

thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, ở các nước đang phát triển đột quỵ não là

nguyên gây tử vong đứng hàng thứ ba sau ung thư và bệnh tim mạch. Bệnh

thường nặng, tỉ lệ tử vong cao, các trường hợp không tử vong thường để lại di

chứng nặng nề, giảm chất lượng cuộc sống, tăng gánh nặng cho gia đình và xã

hội.

Việc hoạch định chiến lược dự phòng đột quỵ não là cần thiết nhằm giảm

tỉ lệ mắc bệnh, tái phát bệnh kéo theo giảm được kinh phí điều trị cũng như tỉ

lệ tử vong. Để làm được điều này, xác định nguyên nhân, tìm hiểu cơ chế

bệnh sinh và các yếu tố nguy cơ trong đột quỵ não có vai trò quan trọng.

Nguyên nhân phổ biến nhất của nhồi máu não là do tắc nghẽn mạch gây

ra bởi mảng xơ vữa động mạch. Mặt khác xơ vữa động mạch cũng làm tăng

nguy cơ vỡ mạch não dẫn đến đột quỵ chảy máu não.

Từ đầu thập niên 80, đã có những phát hiện về vai trò của viêm trong

bệnh nguyên xơ vữa động mạch. Với những hiểu biết mới này, Protein phản

ứng C, chất chỉ điểm nhạy nhất của viêm và nhiễm trùng, được chứng minh là

yếu tố dự đoán biến cố tim mạch có tính thuyết phục và độc lập. Protein phản

ứng C còn được xem là chất chỉ điểm sinh học tối ưu, được khuyến cáo thăm

dò để đánh giá nguy cơ tim mạch ở người lớn. Hiện nay, bằng những phương

pháp có độ nhạy cao, người ta có thể đo được nồng độ protein phản ứng C ở