Những chuyển biến trong chính sách thuộc địa của Pháp đối với Đông Á giữa thế kỷ 19

Nh˜ng chuy”n bi’n trong ch›nh s¸ch

thuÈc Æfia cÒa Ph¸p ÆËi vÌi ß´ng ¸

gi˜a th’ k˚ XIX

NGUY‘N M¹NH DÚNG*

T

h’ k˚ XIX ch¯ng ki’n c¸c cuÈc

chi’n tranh, xung ÆÈt tr™n quy m´

th’ giÌi. ß´ng Nam ¸, sau mÈt qu¸ tr×nh

ti’p xÛc - giao lˆu, lÛc nµy theo nhi“u h‰c

gi¶ vÌi s˘ t®ng cˆÍng hi÷n di÷n cÒa ngˆÍi

phˆ¨ng T©y, bi™n giÌi ß´ng Nam ¸, ß´ng

¸ Æ· bfi ƶo lÈn. Vi÷c giao ti’p vÔng, li™n

vÔng, li™n quËc gia bfi t¸c ÆÈng vµ thay ÆÊi

gh™ gÌm, trˆÌc s˘ mÎ rÈng c¸i g‰i lµ ìt›nh

hi÷n ƹi cÒa phˆ¨ng T©yî (Westís moder￾nities)

(1). Th˘c vÀy, ìTh’ k˚ XIX Æ· mang

Æ’n mÈt ki”u ch’ ÆÈ th˘c d©n mÌi cho

ß´ng Nam ¸. Nh˜ng cˆÍng quËc th˘c d©n

ch›nh - Anh, Hµ Lan, Ph¸p, T©y Ban Nha,

M¸ - Æang t´ b¶n ÆÂ ß´ng Nam ¸ bªng

nh˜ng mµu sæc cÒa ri™ng h‰î(2), bÎi tı l©u

ìtˆ¨ng lai ch›nh trfi Î khu v˘c trÎ thµnh

mÈt th¸ch ÆË quËc t’î(3)

.

Trong ph¹m vi toµn c«u, nˆa Æ«u th’

k˚ XIX lµ mÈt bˆÌc chuy”n bi’n quan

tr‰ng cÒa nh˜ng mËi quan h÷ ß´ng - T©y,

qu¸ tr×nh x©m nhÀp vµ th´n t›nh ƈÓc chÒ

ngh‹a th˘c d©n thÛc Æ»y nhanh ch„ng. Tı

nh˜ng ti’p xÛc kinh t’ - v®n h„a, ngµy

cµng xu t hi÷n nhi“u hµnh ÆÈng can thi÷p

ch›nh trfi - qu©n s˘, x©m chi’m thuÈc Æfia,

thi’t lÀp nh˜ng t´ giÌi nhˆÓng Æfia tr™n

c¸c quËc gia ß´ng ¸ vµ ß´ng Nam ¸.

CÔng vÌi Hµ Lan Î InÆ´n™xia, Anh Æ·

cÒng cË vµ ph¸t tri”n th’ l˘c Î n ßÈ,

Mi’n ßi÷n, M· Lai, ph¸t ÆÈng cuÈc

ìChi’n tranh ThuËc phi÷nî Î Trung QuËc,

bæt Tri“u Æ×nh nhµ Thanh ph¶i mÎ nhi“u

cˆa bi”n vµ nhˆÓng Æ t... Trong qu¸ tr×nh

c¹nh tranh ¶nh hˆÎng Æ„, nˆÌc Ph¸p sau

mÈt thÍi gian b t Ên v“ ch›nh trfi - x· hÈi

Æ· bˆÌc vµo giai Æo¹n Ên Æfinh, mÈt mÆt

t®ng cˆÍng vfi th’ Î ch©u ¢u, mÆt kh¸c Æe

d‰a, g©y h n t n c´ng vµ th˘c thi m¹nh

mœ ch›nh s¸ch th˘c d©n Î khæp n¨i tr™n

th’ giÌi, trong Æ„ ß´ng ¸ c„ mÈt ˝ ngh‹a

r t Ƹng k”.

* *

*

CÔng vÌi nh˜ng chuy’n bi’n chung Î

ch©u ¢u, vµo thÀp ni™n 40 cÒa th’ k˚ XIX

t¹i Ph¸p, ch›nh quy“n Louis Philippe sÙp

ÆÊ sau 17 n®m trfi v×, thay vµo Æ„ lµ s˘ t¸i

lÀp c«m quy“n cÒa dflng h‰ Bonaparte -

Louis Napol–on Bonaparte trong 22 n®m

(1848-1870). Cho Æ’n trˆÌc cuÈc C¸ch

* TS. Nguy‘n M¹nh DÚng, Vi÷n Sˆ h‰c