Nhân tố tác động đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Bùi Thị Phương Thảo

1

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Nghiên cứu sử dụng phƣơng pháp phân tích hồi quy đa biến dựa trên dữ liệu

bảng của 17 NHTMCP Việt Nam giai đọan 2006-2015. Khả năng sinh lời (KNSL)

của ngân hàng thƣơng mại (NHTM) đo lƣờng bằng ROE, ROA để kiểm định các

yếu tố tác động đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam. Kết quả nghiên cứu

cho thấy trong giai đọan 2006-2015 các yếu tố tác động cùng chiều đến ROE là qui

mô tổng tài sản (SIZE), tăng trƣởng kinh tế (GDP) và lạm phát (INF) tác động

ngƣợc chiều ROE là vốn chủ sở hữu (CA), nợ xấu (NPL); các yếu tố tác động cùng

chiều đến ROA là vốn chủ sở hữu (CA) và lạm phát (INF); yếu tố tác động ngƣợc

chiều đáng kể đến ROA là nợ xấu (NPL). Tác giả không đủ cơ sở kết luận sự tác

động của các yếu tố về tiền gửi khách hàng (DP), cho vay khách hàng (LOAN), tính

thanh khoản (LQD) và chi phí hoạt động (OC) đến khả năng sinh lời của các

NHTM Việt Nam trong giai đọan 2006-2015. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu các

yếu tố ảnh hƣởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

tác giả đƣa ra một số gợi ý, khuyến nghị nhằm góp phần tăng cƣờng hiệu quả, cải

thiện khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam trong thời gian tới

Từ khóa: ROE, ROA, khả năng sinh lời, NHTM.

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên Bùi Thị Phƣơng Thảo, tác giả luận văn tốt nghiệp “Nhân tố tác động

đến khả năng sinh lợi của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam”.

Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc

đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tp Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016

Ngƣời cam đoan

BÙI THỊ PHƢƠNG THẢO

3

LỜI CẢM ƠN

Tôi tên Bùi Thị Phƣơng Thảo, tác giả luận văn tốt nghiệp “Nhân tố tác động

đến khả năng sinh lợi của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam”.

Để luận văn đƣợc hoàn thành, bên cạnh sự nổ lực phấn đấu nghiên cứu của

chính mình, tác giả xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô Trƣờng Đại học Ngân

hàng TP Hồ Chí Minh, đặc biệt là Cô PGS.TS.Lê Phan Thị Diệu Thảo thời gian quí

báu của cô, nhiệt tình truyền đạt kiến thức cũng nhƣ hỗ trợ, hƣớng dẫn tác giả hoàn

thành luận văn.

Em xin trân trọng cảm ơn Quý Thầy, Cô.

TP Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016

Tác giả luận văn

BÙI THỊ PHƢƠNG THẢO

4

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................6

DANH MỤC BẢNG, PHỤ LỤC..............................................................................7

CHƢƠNG 1................................................................................................................8

GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ..................................................8

1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI...............................................................................8

1.2. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ............................................10

1.3. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........11

1.4. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ...................................................................12

CHƢƠNG 2..............................................................................................................14

TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG.....................................14

ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ................14

2.1. KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI............14

2.1.1. Khái niệm khả năng sinh lời.....................................................................14

2.1.2. Chỉ tiêu đo lƣờng khả năng sinh lời.........................................................15

2.2. NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI ..........................................................................................16

2.2.1. Các nhân tố nội tại.....................................................................................16

2.2.2. Các nhân tố vĩ mô ......................................................................................21

2.3. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÔNG BỐ.....22

2.3.1. Nghiên cứu trên thế giới............................................................................22

2.3.2. Nghiên cứu trong nƣớc..............................................................................25

CHƢƠNG 3..............................................................................................................30

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................................30

3.1. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU.................................................................30

3.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................................................34

3.3. MÔ TẢ BIẾN TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ..............................35

3.3.1. Biến phụ thuộc ...........................................................................................35

5

3.3.2. Biến độc lập ................................................................................................35

3.4. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .........................................................................38

3.5. TRÌNH TỰ NGHIÊN CỨU......................................................................39

CHƢƠNG 4..............................................................................................................41

PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI

CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM...............................................41

4.1. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH THỐNG KÊ MÔ TẢ......................................41

4.1.1. Phân tích thống kê mô tả biến phụ thuộc................................................41

4.1.2. Phân tích thống kê mô tả biến độc lập nội tại ngân hàng......................41

4.1.3. Phân tích thống kê mô tả biến độc lập kinh tế vĩ mô .............................43

4.2. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH TƢƠNG QUAN ..............................................43

4.3. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU................................................44

4.4. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HỒI QUI MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU...........46

4.4.1. Kết quả phân tích hồi qui mô hình ROE.................................................46

4.4.2. Kết quả phân tích hồi qui mô hình ROA ................................................49

CHƢƠNG 5..............................................................................................................52

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................52

5.1 KẾT LUẬN NGHIÊN CỨU .....................................................................52

5.2. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ.......................................................................53

5.3. HẠN CHẾ VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .........................55

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................57

6

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng nƣớc ngoài Nghĩa tiếng Việt

BCTC Báo cáo tài chính

GDP GROSS DOMESTIC PRODUCT Tổng sản phẩm quốc nội

INF INFLATION Chỉ số lạm phát

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần

NPL NON PERFORMING LOAN Nợ xấu

ROA RETURN ON ASSETS Lợi nhuận trên tài sản

ROE RETURN ON EQUITY Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

7

DANH MỤC BẢNG, PHỤ LỤC

Tên Trang

Bảng 4.1.Thống kê mô tả các biến trong nghiên cứu 43

Bảng 4.2 Ma trận tƣơng quan giữa các biến trong mô hình ROE 45

Bảng 4.3 Ma trận tƣơng quan giữa các biến trong mô hình ROA 46

Bảng 4.4 Kiểm định đa cộng tuyến 47

Bảng 4.5. Phân tích hồi qui mô hình ROE 48

Bảng 4.6. Phân tích hồi qui mô hình ROA 51

Phụ lục 1. Danh sách 17 ngân hàng nghiên cứu 62

Phụ lục 2. Tổng quan các nghiên cứu đã công bố 64

Phụ lục 3. Kết quả phân tích thống kê mô tả 67

Phụ lục 4. Ma trận tƣơng quan giữa các biến mô hình ROE 67

Phụ lục 5. Ma trận tƣơng quan giữa các biến mô hình ROA 68

Phụ lục 6. Kiểm định đa cộng tuyến 68

Phụ lục 7. Kiểm định tự tƣơng quan mô hình ROE 69

Phụ lục 8. Kiểm định tự tƣơng quan mô hình ROA 69

Phụ lục 9. Kiểm định phƣơng sai sai số thay đổi mô hình ROE 70

Phụ lục 10. Kiểm định phƣơng sai sai số thay đổi mô hình ROA 70

Phụ lục 11. Phân tích hồi qui mô hình ROE theo POOLED OLS 71

Phụ lục 12. Phân tích hồi qui mô hình ROE theo FEM 72

Phụ lục 13. Phân tích hồi qui mô hình ROE theo REM 73

Phụ lục 14. Kiểm định HAUSMAN mô hình ROE 74

Phụ lục 15. Hồi qui FGLS mô hình ROE 75

Phụ lục 16. Phân tích hồi qui mô hình ROA theo POOLED OLS 76

Phụ lục 17. Phân tích hồi qui mô hình ROA theo FEM 77

Phụ lục 18. Phân tích hồi qui mô hình ROA theo REM 78

Phụ lục 19. Kiểm định HAUSMAN mô hình ROA 79

Phụ lục 20. Hồi qui FGLS mô hình ROA 80

Phụ lục 21. Kết quả phân tích tƣơng quan các yếu tố ảnh hƣởng đến

khả năng sinh lời của ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

81

Phụ lục 22. Cơ sở dữ liệu của 17 ngân hàng TMCP Việt Nam giai

đọan 2006 – 2015

82

8

CHƢƠNG 1

GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU

1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Hệ thống ngân hàng là huyết mạch phát triển thị trƣờng vốn của nền kinh tế góp

phần ổn định sức mua đồng tiền đẩy lùi và kiềm chế lạm phát có sức ảnh hƣởng lớn

trực tiếp đến sự phát triển của nền kinh tế. Xét trên cấp độ vĩ mô, hệ thống ngân

hàng hoạt động kinh doanh an toàn, hiệu quả, phát triển bền vững lâu dài đóng góp

tích cực vào sự ổn định và phát triển của hệ thống tài chính quốc gia là mục tiêu

chung trong sự phát triển kinh tế xã hội các nƣớc.

Việt Nam đã gia nhập Tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO), trở thành thành viên

chính thức của Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) và đang chuẩn bị tham gia Hiệp

định đối tác Kinh tế chiến lƣợc xuyên Thái Bình Dƣơng (TPP) nền kinh tế trở nên

mở hơn, cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn cho hệ thống ngân hàng Việt Nam do

sự xuất hiện ngày càng nhiều những ngân hàng ngoại với tiềm lực mạnh về nguồn

vốn, công nghệ cao, trình độ quản lý chuyên nghiệp, kinh nghiệm dày dặn và mạng

lƣới rộng khắp thế giới,... nên các ngân hàng ngoại sẽ cạnh tranh ngày càng mạnh

mẽ để thâm nhập chiếm thị phần trong nền kinh tế với các NHTM Việt Nam.

Theo Susan Moraa Onuonga (2014) lĩnh vực tài chính ngân hàng đóng vai trò quan

trọng trong sự phát triển của đất nƣớc, để tăng trƣởng kinh tế bền vững phải có một

hệ thống ngân hàng hoạt động an toàn, vững mạnh. Để đạt đƣợc sự ổn định tài

chính và tăng trƣởng, điều quan trọng nhất là xác định các yếu tố quyết định hoạt

động của ngành tài chính.

Theo Hoàng Huy Hà (2015) từng bƣớc áp dụng các tiêu chuẩn an toàn hoạt động và

quản lý rủi ro theo thông lệ quốc tế trong hệ thống NHTM trƣớc bối cảnh hội nhập

ngày càng sâu rộng là xu hƣớng tất yếu trên thế giới hiện nay. Về an toàn trong hoạt

9

động ngân hàng, CAMELS đƣợc áp dụng rộng rãi trong giai đoạn hiện nay, nhƣ là

một hệ thống các tiêu chuẩn giám sát an toàn của các cơ quan Nhà nƣớc và định

hƣớng đảm bảo an toàn cho các ngân hàng. Khả năng sinh lời là một trong các

nhóm chỉ tiêu đánh giá mức độ an toàn của NHTM theo CAMELS gồm 6 nhóm tiêu

chí chính: (i) C-an toàn vốn, (ii) A-chất lƣợng tài sản, (iii) M-năng lực quản lý, (iv)

E- khả năng sinh lời (v) L- tính thanh khoản, (vi) S - độ nhạy bén trƣớc rủi ro thị

trƣờng.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả nhận thấy sẽ rất hữu ích để nghiên cứu khả

năng sinh lời cũng nhƣ về “Nhân tố tác động đến khả năng sinh lời của ngân hàng

thƣơng mại Việt Nam” kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thêm thông tin hữu ích cho

các nhà hoạch định chính sách tạo lập môi trƣờng vĩ mô lành mạnh cho khu vực

ngân hàng, thực hiện cơ cấu lại hệ thống ngân hàng một cách khoa học, giúp các

nhà quản trị ngân hàng tự đánh giá lại hiệu quả hoạt động của mình để khắc phục

điểm yếu kém thiếu sót, cải tổ có hiệu quả, an toàn hơn, đẩy lùi đƣợc nguy cơ đỗ

vỡ, tiến đến ngày càng ổn định, phát triển an toàn, bền vững, mạnh mẽ hơn để duy

trì năng lực cạnh tranh với các tổ chức tài chính quốc tế trong tƣơng lai, qua đó

tránh đƣợc nguy cơ của khủng hoảng hệ thống ngân hàng.

Vấn đề xác định nhân tố tác động đến khả năng sinh lời NHTM là một trong những

nội dung quan trọng, thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế

giới và Việt Nam giai đoạn vừa qua. Các nghiên cứu chủ yếu sử dụng phƣơng pháp

định lƣợng để xác định các nhân tố tác động đến khả năng sinh lời trong hoạt động

kinh doanh ngân hàng tại các quốc gia hoặc khu vực cụ thể. Trong đó, các nhân tố

tập trung xác định và chỉ ra hai nhóm nhân tố chính ảnh hƣởng đến khả năng sinh

lời của NHTM trong hoạt động kinh doanh ngân hàng bao gồm: (i) Nhóm nhân tố

kinh tế vĩ mô thể hiện ảnh hƣởng của môi trƣờng và biến động kinh tế vĩ mô tới lợi

nhuận ngân hàng và (ii) Nhóm nhân tố vi mô thể hiện ảnh hƣởng của hiệu quả hoạt

động, đặc điểm và hiệu quả quản trị tới khả năng sinh lời của các NHTM. Mặc dù,