Nhận thức về HIV-AIDS của người đến tham vấn HIV tại thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Thu Vân

NHẬN THỨC VỀ HIV/AIDS CỦA

NGƯỜI ĐẾN THAM VẤN HIV TẠI

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Thu Vân

NHẬN THỨC VỀ HIV/AIDS CỦA

NGƯỜI ĐẾN THAM VẤN HIV TẠI

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. BÙI NGỌC OÁNH

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

1

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện, dưới sự

hỗ trợ từ Giáo viên hướng dẫn là PGS.TS. Bùi Ngọc Oánh. Các nội dung nghiên cứu và kết

quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình

nghiên cứu nào trước đây. Các trích dẫn nếu có trong luận văn đều được ghi rất rõ ở phần tài

liệu tham khảo. Nếu vi phạm lời cam đoan trên, người nghiên cứu xin chịu mọi trách nhiệm

theo quy định của phòng Sau đại học, trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.

Tác giả luận văn

2

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến:

- Thầy PGS. TS. BÙI NGỌC OÁNH, người hướng dẫn khoa học, đã luôn hỗ trợ, chỉ

bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn của mình;

- Quý thầy cô khoa TÂM LÝ GIÁO DỤC đã dạy dỗ, dìu dắt, đóng góp nhiều ý kiến

quý báu trong quá trình học tập và nghiên cứu của tôi;

- Quý lãnh đạo Văn phòng thường trực Ủy ban phòng chống AIDS thành phố đã tạo

điều kiện hỗ trợ tôi hoàn thành nghiên cứu;

- Ban lãnh đạo, tham vấn viên của 20 Trung tâm tham vấn và xét nghiệm HIV tự

nguyện, miễn phí trên địa bàn thành phố;

- Các khách hàng đã tự nguyện tham gia nghiên cứu;

- Cùng toàn thể bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã giúp đỡ chúng tôi hoàn thành luận

văn khoa học này.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013

Nguyễn Thị Thu Vân

3

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ 1

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 2

MỤC LỤC .................................................................................................................... 3

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...................................................................................... 5

MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 6

1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................7

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..............................................................................7

4. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................................8

5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................8

6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................8

7. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................................9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......................... 15

1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................15

1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề trên thế giới................................................................15

1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở Việt Nam.................................................................17

1.2. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài ..............................................................21

1.2.1. Lý luận về nhận thức .............................................................................................21

1.2.2. Lý luận về tham vấn ..............................................................................................27

1.2.3. Lý luận về HIV/AIDS ...........................................................................................35

1.3. Đặc điểm tâm lý của người đến tham vấn HIV.......................................................48

1.4. Những nội dung cơ bản của nhận thức về HIV/AIDS............................................49

1.4.1. Nhận thức của khách hàng về kiến thức tổng quát liên quan đến HIV/AIDS ......50

1.4.2. Nhận thức của khách hàng về các con đường có thể lây truyền HIV...................50

1.4.3. Nhận thức của khách hàng về cách phòng tránh lây truyền HIV..........................50

1.4.4. Nhận thức của khách hàng về vận dụng các hiểu biết về HIV/AIDS trong cuộc

sống. ................................................................................................................................50

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NHẬN THỨC VỀ HIV/AIDS CỦA NGƯỜI ĐẾN

THAM VẤN HIV TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................ 52

2.1. Vài nét về khách thể nghiên cứu ..............................................................................52

2.2. Thực trạng nhận thức về HIV/AIDS của người đến tham vấn HIV tại thành phố

Hồ Chí Minh......................................................................................................................52

2.2.1. Nhận thức của khách hàng về kiến thức tổng quát liên quan đến HIV/AIDS ......52

4

2.2.2. Nhận thức của khách hàng về các con đường có thể lây truyền HIV...................61

2.2.3. Nhận thức của khách hàng về cách phòng tránh lây truyền HIV..........................63

2.2.4. Vận dụng các hiểu biết về HIV/AIDS trong cuộc sống........................................65

2.3. Thực trạng nhận thức về một số yếu tố liên quan và các yếu tố ảnh hưởng đến

vấn đề nhận thức về HIV/AIDS.......................................................................................68

2.3.1. Kênh thông tin.......................................................................................................68

2.3.2. Mối liên quan giữa một số đặc tính của đối tượng nghiên cứu với việc có kiến

thức tổng quát về HIV/AIDS...........................................................................................69

2.4. Một số biện pháp nâng cao nhận thức về HIV/AIDS của người đến tham vấn

HIV tại TP.HCM...............................................................................................................70

2.4.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp..................................................................................70

2.4.2. Một số biện pháp nâng cao nhận thức về HIV/AIDS của người đến tham vấn HIV

về HIV/AIDS...................................................................................................................72

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 80

PHỤ LỤC ................................................................................................................... 83

5

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

BCS Bao cao su

LQĐTD Bệnh lây truyền qua đường tình dục

MSM Nam quan hệ tình dục đồng giới

PNMD Phụ nữ mại dâm

QHTD Quan hệ tình dục

TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh

TVXNTN Tham vấn xét nghiệm HIV tự nguyện

6

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dịch HIV/AIDS tuy bắt đầu xuất hiện từ đầu những năm 1980 nhưng đã nhanh chóng

lan ra toàn cầu, HIV tấn công vào mọi đối tượng như phụ nữ, trẻ em, thanh niên, người có

tuổi, người nghiện chích ma tuý, người hoạt động mại dâm, người quan hệ tình dục đồng

giới, người làm các nghề nghiệp khác nhau... Dịch liên tục phát triển cả về không gian, thời

gian và trở thành một đại dịch nguy hiểm. Dịch không chỉ ảnh hưởng đến sức khoẻ, tính

mạng của con người mà còn gây tác hại lớn đến sự phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, nòi

giống của một quốc gia nói riêng, trên toàn thế giới nói chung và trở thành hiểm hoạ của

loài người.

Thành phố Hồ Chí Minh - nơi phát hiện trường hợp nhiễm HIV đầu tiên của Việt Nam

vào năm 1990 và luôn được xem là tâm điểm của đại dịch. Qua kết quả ghi nhận từ hệ thống

thống kê các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, cũng như kết quả các cuộc nghiên cứu

đánh giá của các cơ quan chuyên môn của Bộ Y tế kết hợp với các tổ chức quốc tế cho thấy:

thành phố đã đạt được thành quả quan trọng trong phòng chống dịch HIV/AIDS, đã giảm

nhanh số người nhiễm HIV mới hàng năm và số người tử vong do AIDS. Tuy nhiên, dự báo

trong những năm tới, thành phố vẫn phải đối mặt và giải quyết những khó khăn và thách

thức trong cuộc chiến phòng, chống căn bệnh thế kỷ này do dịch vẫn đang ở mức cao trong

các nhóm đối tượng ma tuý, mại dâm, nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và có xu

hướng tăng trong nhóm MSM. Tệ nạn sử dụng ma túy vẫn còn phức tạp, tệ nạn mại dâm có

xu hướng phát triển. Sự phức tạp của hành vi sử dụng ma túy với quan hệ tình dục không an

toàn và các hành vi nam có quan hệ tình dục đồng giới là một thách thức cho thành phố

[27]. Bên cạnh đó, dịch đã có xu hướng phát triển ra cộng đồng dân cư nói chung chứ không

còn quá tập trung vào nhóm đối tượng có hành vi nguy cơ cao như đã nêu trên.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc lây lan và phát triển nhanh chóng của dịch

HIV/AIDS chính là việc nhận thức sai, chưa đầy đủ và hệ thống về HIV/AIDS của người

dân nói chung mà cụ thể là ở những người tìm đến các dịch vụ tham vấn, xét nghiệm HIV tự

nguyện (TVXNTN) tại thành phố Hồ Chí Minh. Qua một số các khảo sát và kinh nghiệm

làm việc trên nhóm đối tượng này, chúng tôi nhận thấy những người tìm đến sử dụng dịch

vụ TVXNTN có nhận thức chưa đầy đủ về HIV/AIDS.

7

Vì vậy, việc mỗi người có nhận thức đúng, đầy đủ và có hệ thống về vấn đề

HIV/AIDS không chỉ giúp mỗi người có suy nghĩ đúng, thái độ đúng mà còn có hành vi

đúng đối với các hiện tượng xấu, hành vi không phù hợp, tức là không chỉ có khả năng tự

bảo vệ bản thân mà còn giúp họ bảo vệ người thân, gia đình mình, giúp giảm tỷ lệ lây truyền

HIV, giảm gánh nặng về kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS trong xã hội

cũng như hướng đến những suy nghĩ, hành động tích cực cho người khác và đạt mục đích

cuối cùng là chấm dứt đại dịch.

Có nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh vấn đề nhận thức về HIV/AIDS của mỗi

người, đặc biệt xung quanh vấn đề cung cấp những kiến thức gì về HIV/AIDS, làm sao để

mọi người nhận thức đúng đắn…vẫn là những vấn đề đang được tranh cải. Thế nhưng,

chính những chủ thể của quá trình tiếp nhận việc giáo dục, truyền thông HIV/AIDS nói gì,

họ có nhận thức như thế nào, ở mức độ nào…thì vẫn là vấn đề hết sức cấp bách và cần phải

được tìm hiểu. Đặc biệt đối với những người tìm đến các phòng TVXNTN hay gọi chung là

khách hàng thì dù họ tìm đến đây với bất kỳ lý do gì, họ nhận các thông tin liên quan đến

HIV/AIDS từ nguồn nào, hiểu biết về HIV/AIDS như thế nào… vẫn cần có những nghiên

cứu cụ thể để tìm hiểu.

Xuất phát từ những lý do trên, người nghiên cứu quyết định chọn đề tài: “Nhận thức

về HIV/AIDS của người đến tham vấn HIV tại thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài

nghiên cứu khoa học.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng nhận thức về HIV/AIDS của người đến tham

vấn HIV tại thành phố Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó đề xuất hướng hỗ trợ và nâng cao nhận

thức về HIV/AIDS cho họ.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Nhận thức về HIV/AIDS của người đến tham vấn HIV.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Những người đến tham vấn HIV tại thành phố Hồ Chí Minh.