Nhân giống vật nuôi

Ch−¬ng VII: Nh©n gièng vËt nu«i

Sau khi chän läc ®−îc c¸c vËt nu«i bao gåm c¶ con ®ùc vµ con c¸i phï hîp víi yªu cÇu

lµm gièng, ng−êi ta cho chóng phèi gièng víi nhau nh»m t¹o ®−îc ®êi con cã n¨ng suÊt vµ

chÊt l−îng tèt. C¸ch thøc phèi gièng gi÷a nh÷ng ®ùc vµ c¸i gièng ®−îc gäi lµ ph−¬ng ph¸p

nh©n gièng. Cã hai ph−¬ng ph¸p nh©n gièng ®ã lµ nh©n gièng thuÇn chñng vµ lai gièng.

7.1. Nh©n gièng thuÇn chñng

7.1.1. Kh¸i niÖm

Nh©n gièng thuÇn chñng lµ ph−¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng c¸ch cho c¸c ®ùc gièng vµ

c¸i gièng cña cïng mét gièng giao phèi víi nhau. Do vËy, thÕ hÖ con vÉn lµ gièng thuÇn, nghÜa

lµ chØ mang c¸c ®Æc ®iÓm cña mét gièng ban ®Çu duy nhÊt. Ch¼ng h¹n: cho lîn ®ùc Mãng C¸i

phèi gièng víi lîn c¸i Mãng C¸i, ®êi con vÉn lµ gièng thuÇn Mãng C¸i; cho gµ trèng Ri phèi

gièng víi gµ m¸i Ri, ®êi con vÉn lµ gµ Ri thuÇn.

7.1.2. Vai trß t¸c dông cña nh©n gièng thuÇn chñng

Nh©n gièng thuÇn chñng th−êng ®−îc ¸p dông trong mét sè tr−êng hîp sau:

- Nh©n gièng mét gièng míi ®−îc t¹o thµnh hoÆc míi nhËp tõ n¬i kh¸c vÒ, sè l−îng

vËt nu«i trong gièng cßn Ýt, mét sè ®Æc ®iÓm cña gièng cßn ch−a æn ®Þnh. Nh©n gièng thuÇn

chñng sÏ cã t¸c dông t¨ng sè l−îng c¸ thÓ cña gièng, kÕt hîp víi chän läc nh©n gièng thuÇn

chñng sÏ cñng cè ®−îc c¸c ®Æc ®iÓm cña gièng vËt nu«i. Ch¼ng h¹n, trong kho¶ng thêi gian

cña thËp kû 70, chóng ta ®· nhËp bß Hµ Lan tõ Cu Ba vµ nu«i thÝch nghi chóng t¹i mét sè ®Þa

®iÓm cã khÝ hËu gÇn gièng nh− khÝ hËu «n ®íi. Ch¼ng h¹n C«ng ty s÷a Th¶o Nguyªn (cao

nguyªn Méc Ch©u, S¬n La) hiÖn ®ang lµ mét trong c¸c ®Þa ®iÓm nh©n gièng bß Hµ Lan thuÇn

chñng cña n−íc ta.

- B¶o tån quü gen c¸c vËt nu«i ®ang bÞ gi¶m vÒ sè l−îng còng nh− vÒ ®Þa bµn ph©n bè

vµ cã nguy c¬ bÞ tiÖt chñng. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi mét sè gièng vËt nu«i b¶n

®Þa do n¨ng suÊt cña chóng thÊp, chÊt l−îng s¶n phÈm kh«ng cßn ®¸p øng ®−îc víi nhu cÇu thÞ

tr−êng. Ch¼ng h¹n, lîn Ø hiÖn ®ang lµ mét trong nh÷ng ®èi t−îng vËt nu«i cÇn ®−îc b¶o tån.

CÇn ph©n biÖt hai kh¸i niÖm b¶o tån (conservation) vµ g×n gi÷ (preservation). B¶o tån nguån

gen vËt nu«i mang ý nghÜa tÝch cùc h¬n, ®ã lµ c¸ch qu¶n lý cña con ng−êi ®Ó cho tiÒm n¨ng

cña chóng cã thÓ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ sau. G×n gi÷ nguån gen vËt nu«i chØ

®¬n gi¶n lµ c¸ch gi÷ cho nguån gen kh«ng bÞ mÊt ®i.

- Khi thùc hiÖn nh©n gièng thuÇn chñng cã thÓ c¶i tiÕn ®−îc n¨ng suÊt cña vËt nu«i. Møc

®é c¶i tiÕn tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tÝnh tr¹ng, ly sai chän läc, kho¶ng c¸ch thÕ hÖ. Th«ng

th−êng, nh÷ng tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn cao hoÆc trung b×nh sÏ ®−îc c¶i tiÕn mét c¸ch

nhanh vµ ch¾c ch¾n h¬n so víi c¸c tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn thÊp.

- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh©n gièng thuÇn chñng cÇn chó ý tr¸nh giao phèi cËn huyÕt.

Giao phèi gi÷a c¸c bè mÑ cã quan hÖ huyÕt thèng sÏ g©y ra hiÖn t−îng suy ho¸ cËn huyÕt ë

®êi con. BiÓu hiÖn cña suy ho¸ cËn huyÕt lµ sù gi¶m sót cña nh÷ng tÝnh tr¹ng liªn quan tíi kh¶

n¨ng sinh s¶n vµ kh¶ n¨ng sèng cña vËt nu«i. Nh÷ng tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn thÊp th−êng

cã møc ®é suy ho¸ cËn huyÕt cao, ng−îc l¹i nh÷ng tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn cao møc ®é

suy ho¸ cËn huyÕt th−êng thÊp. Møc ®é suy gi¶m nµy tuú thuéc vµo hÖ sè cËn huyÕt, hÖ sè cËn

huyÕt cµng cao suy ho¸ cËn huyÕt cµng lín.

C¬ së lý thuyÕt cña suy ho¸ cËn huyÕt dùa trªn viÖc tÝnh to¸n sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ

trung b×nh cña quÇn thÓ kh«ng cËn huyÕt vµ quÇn thÓ cËn huyÕt:

MF = M0 - 2F∑dpq

trong ®ã, MF : trung b×nh cña quÇn thÓ cËn huyÕt

61