Nhân giống in vitro lan kim điệp (dendrobium chrysotoxum) một loài lan rừng có nguy cơ tuyệt chủng

127

TẠP CHÍ KHOA HỌC, ðại học Huế, Số 64, 2011

NHÂN NHANH IN VITRO LAN KIM ðIỆP (DENDROBIUM CHRYSOTOXUM) –

MỘT LOÀI LAN RỪNG CÓ NGUY CƠTUYỆT CHỦNG

Nguyễn Văn Song

Viện Tài nguyên, Môi trường và Công nghệ sinh học, ðại học Huế

Phan Hùng Vĩnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Nam

Trương Thị Bích Phượng, Trường ðại học Khoa học, ðại học Huế

TÓM TẮT

Chúng tôi ñã tiến hành nghiên cứu nhân giống in vitro lan Kim ñiệp. Nguyên liệu sử

dụng là hạt của quả lan 3 tháng tuổi. Môi trường thích hợp cho nảy mầm và phát sinh

protocorm của hạt là MS cơ bản có 20 g/l sucrose, 8 g/l agar, 15% nước dừa và 2,0 mg/l BAP.

Môi trường nhân nhanh protocorm tốt nhất là MS cơ bản có 20 g/l sucrose, 8 g/l agar, 15%

nước dừa và 2,0 mg/l BAP. Môi trường MS cơ bản có 30 g/l sucrose, 8 g/l agar, 1g/l than hoạt

tính, 15% nước dừa, 2,0 mg/l BAP và 1,0 mg/l NAA thích hợp nhất cho tái sinh chồi từ

protocorm và sinh trưởng của chồi in vitro. Môi trường MS cơ bản có 20 g/l sucrose, 8 g/l agar,

15% nước dừa và 1,0 mg/l NAA là thích hợp cho tạo rễ của chồi in vitro.

Từ khóa: Dendrobium chrysotoxum, hạt lan, lan quý hiếm, nhân nhanh, protocorm.

1. Mở ñầu

Lan Kim ñiệp (Dendrobium chrysotoxum) là loài lan rừng Việt Nam phân bố chủ

yếu ở vùng Tây Nguyên, có hoa lớn màu vàng tươi. Cánh môi có ñốm vàng cam ñậm ở

giữa, mép có lông mịn. Hoa nở vào dịp tết từ tháng 1 ñến tháng 2 [2]. Loài lan này ñang

ñứng trước nguy cơ sẽ bị tuyệt chủng ngoài thiên nhiên trong một tương lai gần [1]. ðối

với nhiều loài lan hiếm, bị ñe dọa hay nguy cấp trong tự nhiên thường ñược bảo tồn nhờ

phương thức nảy mầm bằng hạt [13]. Các loài lan sống biểu sinh thường ñược nhân

giống từ hạt, sử dụng việc nuôi cấy không cộng sinh [5].

Hạt lan phát triển rất kém ngay cả khi ñã chín, chúng phụ thuộc vào sự nhiễm

nấm ñể nảy mầm và phát triển trong tự nhiên. Phương pháp nuôi cấy không cộng sinh

ñược phát triển sau nghiên cứu của Knudson (1922) [8], hạt lan có thể nảy mầm trên

môi trường muối khoáng ñơn giản có chứa ñường. Phương pháp này ñã trở thành kỹ

thuật chuẩn cho nảy mầm hạt lan [9]. Ở Ecuador, phương thức nảy mầm hạt lan in vitro

cũng là một phần quan trọng của chương trình bảo tồn và nhân giống các loài lan hiếm,

cung cấp cây con cho chương trình phục hồi rừng tái sinh [15]. Với công nghệ nhân

giống in vitro hiện nay hệ số nhân giống từ một quả lan là rất lớn, từ vài ngàn ñến một

triệu cây con [4].