Nhận định bước đầu về giá trị hạn chế của tư tưởng

TRIET HOC, SO 8 (231), THANG 8-2010

NHAN DINH BUdC DAU VE GIA TRj VA HAN CHE

CUA TU TUONG "TU, TE, TRj, BJNH" TRONG NHO GIAO

TRAN THI THIJY NGOC (•)

Bdi viei noi ve diiu Men ra ddi vd vai trd trong lich sii ciia tU tudng "tu, ti, tri, binh" trong

cud'n "Dgi hgc". Ddng thdi, tren cd sd npi dung cud'n "Luan ngff' ghi ldi ndi cda Khdng Tii vdi

hgc tro, bdi viii chiing minh sii cdn thiii phdi thiic hien tii tudng "tu, te, tri, binh", cdng nhii

trgt tu cdn thiii cua tu, ti, tri, binh. Bin cgnh do, bdi viei biidc ddu chi ra dnh hiidng tieu ciic

ciia tu tudng "tu, ti, tri, binh" ddi vdi sii phdt trien xd hpi.

^ [ ^ riet hgc la mgt he thdng tri thac ly luan dai dat ra li e dfi la, tie'p tuc duy tri nhflng

chung nhdt ve the' gifii, ve vu tru, ve con

<-> ngufii, ve vi tri va vai tro ci a eon ngifdi

trong the' gifii do. Trong do, dfl co nhiJfng ban

che do dieu kien, hoan canh va thdi diem ma

no difdc san sinh, trie't hgc phUdng Dong, vfii

nhflng thanh tiiu va gia tri mang tinh cha't

nhan loai tie'n bg, dong mgt vai tro khfing

nhd vao viee hinh thanh nen dien mao tri

thflc trie't hgc chung cua thg' gifii. O day,

trong bai vie't nay, chung toi chgn tU tifdng

"tu than, te gia, tri quo'c, binh thien ha"

trong Nho giao cua trie't hgc phfldng Dong

de minh chflng cho nhan dinh tren.

Nho giao la san pham tif tudng ra ddi

trong mgt thfii doan chuyen minh dfl dgi

cua lich s i Trung Qufi'c - thdi Xuan Thu.

Day la thdi ky danh da'u sfl suy sup cua che'

do chiem hflu no le va eung vfii dfi la sii

dinh hinh cua che' do phong kie'n dae thu

phfldng Dong. Dinh che' Tong phap - quan

ly da't dai theo huye't tho'ng cua nha Tay

Chu (vfii nen chlnh tri than quyen - nhan

menh trdi cai quan dan - de nha't luat

vfldng hflu boa toan bg ci a cai da't dai, chia

da't dai cho con em cai quan va nhan cfing

nap tfl cac niffic chu hiu) - dan bi thay the

bang che do tif hflu rugng da't vfii nhflng

cuge chie'n tranh tUdng tan gifla cac liet

quo'c vo'n la anh em hg hang de tranh

gianh, cUfip boc da't dai cua nhau ma thdi

Xuan Thu la bufie dao dau(l). Va'n de thfii

dien ehUdng che' do nha Chu vfi'n riic rd mot

thfii vfii quan he xa hgi la quy tgc chu no cai

quan da't niffic bang quan he huye't tho'ng

hay pha bd no de thie't lap mgt trat tii hoan

toan mfii cho tfldng flng vfii mgt liic Ifldng

san xua't dang Ifin manh? He tfl tifdng Nho

giao chinh la sfl dap flng cho khuynh hiffing

d i u tien dfi.

Tfl tudng "tu, te, tri, binh" ma chung ta

nfii tfii nam trong Bgi hgc{2) - cufi'n sach

dUdc cac nha Nho danh gia la chfla hgc va'n

sau rgng ve chinh tri, la euo'n saeh tat ye'u

phai dgc de thi ci, lam quan, vi ehinh. "Tu,

te, tri, binh" cung chinh la tU tudng trie't

hge ve ehinh tri - xa hgi mang day du dac

thfl cua Nho giao nfii rieng va dinh hufing

chlnh tri ma Nho giao theo dufi'i noi chung.

Trong bfin ngi dung noi tren, "tu than" - tu

dflfing dao dflc ca nhan - dUdc coi la trung

tam va la go'e de tie'n hanh nhflng viec rgng

Ifin hdn, ma viec cuoi cflng la "cai tri ca

thien ha" (binh thien ha). "Tu than" thuoc

ve dfii sfi'ng dao di e ca nhan va chlnh la cai

gfi'c de tie'n vao ddi so'ng chlnh tri - xa hgi.

(*) Thac si, Vien Trie't hoc, Vien Khoa hoc xa hdi

Viet Nam.

(1) Xin tham khao: Quach Mat NhUdc. Trung Qudc

xd hgi sd. Nxb Nhan dan Trung Qud'c, 2001.

(2) Dgi hgc la mot trong bd'n cud'n sach (TH thii) si

tfl bat buoc phai hoc de di thi (quy dinh nay bat

dau cd tfl ddi Han) la Luqn ngU, Dqi hgc, Trung

dung, Mqnh Td.

76