Nhận diện một số truyện thơ nôm Tày cùng cốt truyện với truyện thơ nôm Kinh, bước đầu bàn về một số tiêu chí phân biệt văn học dân gian và văn học viết

NHAN DIEN MOT SO TRUYEN IHO NOM TAY CONG COT TRUYEN

VOI TRUYEN THO NOM KINH, BUOC DAU BAN VE MOT SO TIED CHI PHAN BIET

V A N HO C DA N GIA N V A VA N HO C VIE T

O ThS. PHAM QUOC TUAN*

Co nhieu tieu chi ma cac nhd nghien cuu dua

ra de khdng djnh mdt tdc pham ndo dd thudc

loqi hinh vdn hoc ddn gian (VHDG) hay vdn

hoc viet. Theo quan niem truyen thdng, mdt tdc

pham duqc coi Id VHDG khi nd mang nhung dqc

trung: sdng tdc cua tap the, hinh thuc luu truyen

Id truyen mieng, cd tinh dj ban...; hay su phdn

chia thdnh cdc tuyen nhdn vdt dd'i lap (thien - dc)

trong mot vdi the loqi cua VHDG - ddc biet trong

truyen cd tich cung Id mdt tieu chi de nhdn dien,

phdn loqi. Gdn day, khi nghien cuu mdt sd truyen

tha Ndm Tdy ndi chung vd truyen tha Ndm Tdy

cd cung cdt truyen vdi truyen tha Ndm Kinh ndi

rieng, chung tdi thdy khdng phdi nhu vdy. Cd

nhieu y kien thdng nhdt cho rdng truyen Ndm

khuyet danh (ke cd Ndm Kinh hay Ndm Tdy) Id

nhung sdng tdc ddn gian (DG). Tren thuc te, dieu

ndy can phdi duqc xem xet mdt each cd he thdng

mdi cd the dua ra duqc nhung ket ludn chinh

xdc. Bdi viet ndy xin dua ra mdt vdi nhqn djnh

nhdm gdp phdn kien gidi ve van de tren.

1. Trudc het, ngudi ta cho rdng, bdn quyen

cdc sdng tdc DG (ca dao, ddn ca, tyc ngu, cdu

dd, hd, ve, truyen thuyet, cd tich thudc ve tap the...)

deu Id nhung sdng tdc cua tap the trong mdt thdi

gian rdt ddi. Nhung vi «tdp the" Id rdt Idn, khdng

phdi Id mdt cd nhdn ndo cy the, nen sdng tdc tap

the Iqi duqc gdn cho mdt each goi khdc - dd Id

«vd danh" hay «khuyet danh"; vd «tdc phd'm

khuyet danh" thudng duqc coi Id sdng tdc cua

ngudi binh ddn. Do nhdn djnh nhu vdy, nen cdc

tdc phd'm truyen Ndm khuyet danh cua ngudi Kinh

cdn cd each goi khdc Id «truyen Ndm binh ddn".

Tuy nhien, d cdc tdc phd'm truyen tha Ndm Tdy,

dieu ndy Iqi cd chd khdc biet.

Theo chung tdi, ngudi viet truyen tha Ndm Tdy

chdc chdn Id cdc nho sT, vi neu khdng duqc hoc

hdnh, ddo tqo bdi bdn ve chu Hdn, chu Ndm thi

khdng the biet chu Ndm Tdy vd tu dd khdng the

Tap chi Giao due so 231 (k, i - 2/201 o)

sdng tdc ra truyen tha Ndm Tdy - loqi truyen tha

cua ngudi Tdy duqc viet bdng vdn ty Ndm Tdy

(duqc cdc tri true bdn tdc ngudi Tdy sdng tqo ra

tren ca sd chu Hdn, chu Ndm vd Idi phdt dm cua

ngudi Tdy nhdm vdn bdn hod tieng Tdy). Them

vdo dd, theo mdt sd nhd nghien cuu ve vdn hod

DG Tdy, ngudi binh ddn chi cd the sdng tdc ra

nhung cdu Sli, luqn hay ca dao Tdy (mot sd the

loqi cua vdn hoc DG Tdy) md thdi, khd cd the du

trinh dd de sdng tdc truyen tha nhu nho sT. Nhu

vdy, coi truyen tha Ndm Tdy Id nhung sdng tdc

cua ngudi binh ddn e cd phdn khien cudng.

Theo nhd nghien cuu Hoang Trieu An, chu

Ndm Tdy khd ndng cd tu the ki thu V vd ngudi

ddu tien dqt ra chu Ndm Tdy Id Le The Khanh -

ngudi tdng Nhuqng Bqn, chau Thach Ldm, Cao

Bdng. Cdc the ki tiep theo, chu Ndm Tdy duqc bd

sung, hodn chinh ddn. Trong qua trinh phdt trien,

do sy giao thoa vdn hod giua cdc ddn tdc, chu

Ndm Tdy duqc tiep thu sdng tqo cua chu Ndm

Viet vd vdn ty Choang - Hdn, nen cdng hodn chinh

han. Tu the ki XVI trd ve sau, chu Ndm Tdy dd

tuang ddi dn djnh; den nay cdn truyen Iqi nhung

tdc phd'm DG nhu Luqn Coi, tdc phd'm cd tdc gid

nhu Luqn Tam nguyen, Luqn tu quy... Ve cdu tqo,

chu Ndm Tdy cd 9 phuong thuc phd bien.

2. Khi nghien cuu rieng nhdm cdc tdc phd'm

truyen tha Ndm Tdy cd cung cdt truyen vdi truyen

tha Ndm Kinh, cd mdt dieu de nhdn thdy: khi

sdng tdc cdc truyen tha ndy tren ca sd cdt truyen

cua ngudi Kinh, cdc tdc gid ngudi Tdy dd de Iqi

nhieu dd'u dn sdng tqo ddc biet.

Hdu het cdc truyen tha Ndm Tdy thudc nhdm

tren nhu Phqm Tu - Ngqc Hoa, Thach Sanh, Tong

Tan - Cue Hoa, Nhi Do Mai... deu mang gid trj

nghe thudt dqc sdc. Ve cdt truyen ca bdn gidng

vdi truyen tha Ndm cua ngudi Kinh song khdc

* Throng Dai hpc sir pham - OH Thai Nguyen