Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận và vai trò của lợi nhuận trong cơ chế thị trường

Lêi më ®Çu

D©n téc ViÖt Nam ®îc thÕ giíi ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng d©n téc cã truyÒn

thèng yªu níc s©u s¾c. Nh©n lo¹i ®· biÕt ®Õn chóng ta víi nh÷ng kú tÝch chÆn ®øng

vã ngùa trêng chinh b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng cña qu©n M«ng Cæ, víi chiÕn c«ng §iÖn

Biªn Phñ víi chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh. §ã lµ nh÷ng trang sö hµo hïng cña d©n téc ta

trong lÞch sö hµng ngh×n n¨m x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Cßn hiÖn nay - tríc ngìng

cöa thÕ kû XXI - ViÖt Nam lµ mét ®Êt níc thuéc nhãm nghÌo nhÊt thÕ giíi thu nhËp

b×nh qu©n ®Çu ngêi cha ®Çy 300USD chóng ta ®ang ®øng tríc nguy c¬ tôt hËu. Sù

thËt ®ã ®Ó l¹i trong lßng mçi chóng ta nh÷ng c¶m xóc s©u s¾c. T¹i sao vËy? §ã lµ v×

kinh tÕ cã nh÷ng yªu cÇu vµ quy luËt riªng cña nã. Nh÷ng chiÕn th¾ng trªn mÆt trËn

kh«ng thÓ lµm ra ®îc nh÷ng chiÕn c«ng vÒ kinh tÕ, s¸ch lîc chiÕn trêng kh«ng thÓ lµ

chiÕn lîc vÒ kinh tÕ. Mét thêi gian chóng ta ®· ngé nhËn xem lîi nhuËn lµ c¸i g× xÊu

xa, lµ ph¹m trï kh«ng cã ë CNXH. S¶n xuÊt lµ chØ ®Ó phôc vô chø kh«ng v× môc tiªu

lîi nhuËn. Ngµy nay, trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, chóng ta ®ang vËn hµnh ®Êt n￾íc theo c¬ chÕ thÞ trêng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù ®iÒu tiÕt

vÜ m« cña Nhµ níc th× lîi nhuËn chÝnh lµ quan toµ c«ng minh nhÊt lµ ®Ó ph¸n xÐt sù

tån t¹i ph¸t triÓn cña mäi doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç th× thÞ trêng sÏ lo¹i doanh

nghiÖp ®ã ra khái s©n khÊu kinh tÕ, vµ nÕu ngîc l¹i th× doanh nghiÖp ®îc tiÕp tôc

ph¸t triÓn, lîi nhuËn ph¶i thùc sù tõ n¨ng suÊt chÊt lîng - hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt -

kinh doanh ch©n chÝnh tõ tµi n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn ®¹i mµ t¹o ra gi¸

trÞ lîi nhuËn c¶ vÒ kinh tÕ v¨n ho¸ - mét truyÒn thèng vµ cèt c¸ch ngêi ViÖt Nam.

H¬n bao giê hÕt, lîi nhuËn lµ sù sèng cßn cña doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn,

bëi thÕ em chän ®Ò tµi:

“Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn

vµ vai trß cña lîi nhuËn trong c¬ chÕ thÞ trêng”.

§©y lµ mét tiÓu luËn nhá song ®ã còng lµ mét bµi viÕt cã tÝnh khoa häc vµ logic

cao. Tuy nhiªn víi kiÕn thøc Ýt ái cña m×nh em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm

khuyÕt trong tiÓu luËn nªn em mong nhËn ®îc sù bæ sung, phª ph¸n cña thÇy. Em xin

ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· cung cÊp phÇn lín kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p luËn ®Ó

em hoµn thµnh tiÓu luËn nµy.

1

phÇn I

Nguån gèc b¶n chÊt cña lîi nhuËn

I. C¸c quan ®iÓm tríc M¸c vÒ lîi nhuËn.

1. Quan ®iÓm cña trêng ph¸i träng th¬ng:

Trêng ph¸i nµy ra ®êi tõ gi÷a thÕ kû 15 ®Õn gi÷a thÕ kû 17 trong ®iÒu kiÖn chÕ

®é phong kiÕn bÞ tan r· vµ chñ nghÜa t b¶n thùc hiÖn tÝch luü nguyªn thuû cña t b¶n.

Hä lµ nh÷ng nhµ kinh tÕ häc ®Çu tiªn ®i t×m nguån gèc, ®i t×m lîi nhuËn trong lu

th«ng. Hä ®· sèng trong thêi ®¹i t b¶n t nh©n vµ ngoµi t b¶n t nh©n ra, hä kh«ng biÕt

mét h×nh th¸i t b¶n nµo kh¸c, hä còng kh«ng biÕt mét h×nh thøc lîi nhuËn nµo kh¸c

ngoµi lîi nhuËn th¬ng nghiÖp. V× t b¶n th¬ng nghiÖp chØ ho¹t ®éng trong lu th«ng

nªn kh«ng thÊy lµm l¹ g× hä chØ chó ý ®Õn lu th«ng. Theo hä lîi nhuËn th¬ng nghiÖp

lµ kÕt qu¶ do lu th«ng, mua b¸n trao ®æi sinh ra, lµ do kÕt qu¶ cña viÖc mua rÎ b¸n

®¾t mµ cã.

2. Quan ®iÓm cña trêng ph¸i träng n«ng:

Trêng ph¸i träng n«ng ®· chuyÓn viÖc nghiªn cøu c¸c hiÖn tîng kinh tÕ tõ lÜnh

vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. §©y lµ mét bíc tiÕn bé so víi träng th¬ng.

Trong ph¸i träng n«ng lµ c¸c nhµ kinh tÕ häc Ph¸p thÕ kû 18 nhng hä vÉn nªu ra ®îc

mét lý luËn ®óng ®¾n vÒ lîi nhuËn. T tëng cña hä lµ: s¶n phÈm thÆng d, do ®ã c¶ lîi

nhuËn n÷a còng ®îc t¹o ra trong n«ng nghiÖp. V× vËy, hä chØ coi lao ®éng trong n«ng

nghiÖp lµ lao ®éng s¶n xuÊt, cßn mäi lao ®éng kh¸c - kh«ng nh÷ng trong th¬ng

nghiÖp mµ c¶ trong n«ng nghiÖp ®Òu bÞ hä coi lµ lao ®éng kh«ng sinh lîi.

3. Quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn Anh:

C¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh nh: Adm Smith vµ David Ricardo ®Òu

ph©n tÝch lý luËn vÒ lao ®éng. Trªn thùc tÕ hä coi lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña lao ®éng

thÆng du. Nhng hä kh«ng tr×nh bµy nguyªn lý ®ã mét c¸ch râ rµng, cha nªu ra ®îc

mét lý luËn hoµn chØnh vÒ lîi nhuËn.

+ Theo Adam Smith, lîi nhuËn tham gia vµo viÖc h×nh thµnh gi¸ trÞ víi t c¸ch

mét nh©n tè h×nh thµnh gi¸ c¶ nhng cha nªu ®îc nguån gèc cña lîi nhuËn.

+ Ricardo ®· ®i xa h¬n Smith. Theo «ng, lîi nhuËn vµ tiÒn c«ng lµ 2 bé phËn

cña gi¸ trÞ do lao ®éng t¹o nªn. ¤ng ®· ®a ra mét sè kÕt qu¶ quan träng lµ: lîi nhuËn

2