Nguồn gốc sự hình thái và phát triển hình thái chữ viết của các con số trong văn tự Hán

Tô Vũ Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 91(03): 151 - 155

151

NGUỒN GỐC SỰ HÌNH THÁI VÀ PHÁT TRIỂN HÌNH THÁI CHỮ VIẾT

CỦA CÁC CON SỐ TRONG VĂN TỰ HÁN

Tô Vũ Thành*

Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên

TÓM TẮT

Hình thái chữ viết của con số trong văn tự Hán hình thành từ rất sớm. Mặc dù đã trải qua mấy

nghìn năm lịch sử, nhưng một số hình thái chữ viết của con số vẫn còn được bảo lưu tương đối

hoàn chỉnh, những hình thái của các con số khác trong các giai đoạn phát triển đã có những biến

thể khác nhau nhưng vẫn có những liên quan và nét tương đồng nhất định. Vì vậy, tìm hiểu nguồn

gốc và sự hình thành hình thái chữ viết của các con số trong văn tự Hán cũng như sự biến đổi về

hình thể của chúng phần nào cũng giúp chúng ta có thêm một góc nhìn về hệ thống văn tự lâu đời

nhất thế giới này.

Từ khóa: Hình thái, chữ viết, con số, Văn tự Hán,ký hiệu

Khi bàn luận đến sự hình thành ký hiệu của

các con số, chúng ta cần phải quay ngược trở

lại quá trình hình thành chữ viết để tìm hiểu

nguồn gốc của chúng. Vì sự xuất hiện hình

thái chữ viết của con số là một phần quan

trọng trong quá trình hình thành và phát triển

của văn tự. Như chúng ta đều biết, văn tự là

ký tự dùng để ghi chép ngôn ngữ, mà trong số

những văn tự được phát hiện sớm nhất từ thời

nguyên thủy thì phần lớn đều là những ký

hiệu hoặc là hình vẽ. Những hình vẽ và ký

hiệu khi đó thực tế vẫn chưa phải là một hệ

thống văn tự hoàn chỉnh, nhưng chính trong

ký hiệu nguyên thủy mà các nhà khảo cổ và

văn tự học tìm thấy thì cũng đã xuất hiện các

kiểu ký hiệu dùng để ghi chép con số.

*

Con số trong tiếng Hán xuất hiện từ rất sớm.

Có thể nói, cho đến nay, đây là hệ thống con

số được lưu giữ hoàn chỉnh nhất. Về nguồn

gốc cách viết con số trong tiếng Hán, đã có

nhiều học giả nghiên cứu và mỗi người đều

có quan điểm riêng, song chung qui lại có 3

quan điểm như sau:

Quan điểm thứ nhất cho rằng: chữ số là mô

phỏng từ hình các ngón tay. Quách Mạt

Nhược viết trong cuốn “Nghiên cứu Văn tự

giáp cốt” rằng: “Con số hình thành từ tay, cổ

văn dùng一二三一để miêu tả 1,2,3,4, đó chính

là hình dáng của các ngón tay. Một ngón tay

cái là 1, ngón cái thêm ngón trỏ là 2，cộng

với ngón giữa nữa là 3, cộng tiếp ngón đeo nhẫn

là 4, một nắm tay là 5, ngón cái thêm ngón út

biểu thị 6, cả bàn tay xòe ra nghĩa là 10”[1].

*

Tel: 0914 806123, Email: [email protected]

Nhà nghiên cứu Đường Lan cũng cho rằng,

con số được bắt nguồn từ ngón tay, nhưng

cách giải thích của ông thì không giống

Quách Mạt Nhược: “一二三 ”là 1,2,3,4, tức

ngón thứ nhất đến ngón thứ 4, số 5 thì là ，6

là ，7 có hình十，8 lại là八，đều là hình

các ngón tay giao nhau. 5 và 7 là một nhóm, 2

ngón tay giao nhau, 6 và 8 là 1 nhóm, 6 thì 2

đầu ngón tay chạm vào nhau, còn 8 thì tách ra, 9

thì có hình ‘ ’ giống như cánh tay, 10 chỉ là

‘丨’ như hình 1 ngón tay” [2].

Con số trong văn tự Hán được hình thành từ

những hoạt động ghi chép số ban đầu của dân

tộc Hán, trong đó dùng ngón tay là một cách

trực tiếp, đơn giản và thông dụng nhất. Do đó,

những suy luận của Quách Mạt Nhược và

Đường Lan là có lí, đồng thời cũng có ảnh

hưởng rất lớn đến việc nghiên cứu về nguồn

gốc sự hình thành cách viết các con số. Rất

nhiều học giả đồng ý với quan điểm này và

lấy đây làm căn cứ giải thích. Điều này

cũng cho chúng ta liên tưởng đến cách biểu

đạt các con số bằng tay hiện nay của người

Trung Quốc:

Từ 1 đến 5 khá đơn giản, chỉ xòe lần lượt các

ngón tay ra theo số lượng là biểu thị được.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn