Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động – Những vướng mắc và hướng hoàn thiện"

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ THÙY DƯƠNG

NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG ĐƠN PHƯƠNG

CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG –

NHỮNG VƯỚNG MẮC VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ THÙY DƯƠNG

NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG ĐƠN PHƯƠNG

CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG –

NHỮNG VƯỚNG MẮC VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật dân sự và tố tụng dân sự

Mã số: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Thúy Hương

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan danh dự Luận văn này là kết quả của quá trình tổng hợp và

nghiên cứu nghiêm túc của bản thân tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê

Thị Thúy Hương. Các quy định pháp luật, thông tin, bản án, quyết định được trích

dẫn trong luận văn là trung thực, chính xác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

LÊ THỊ THÙY DƯƠNG

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................1

CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐƠN PHƯƠNG CHẤM DỨT

HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG VÀ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ NGƯỜI SỬ

DỤNG LAO ĐỘNG ĐƠN PHƯƠNG CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG 6

1.1. Một số vấn đề lý luận về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động ........6

1.1.1. Khái niệm về hợp đồng lao động, đơn phương chấm dứt hợp đồng lao

động .................................................................................................................6

1.1.2. Đặc điểm của đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động ......................10

1.1.3. Các trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động ...................13

1.1.4. Phân biệt đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với các trường hợp

chấm dứt hợp đồng lao động khác..................................................................16

1.1.5. Ý nghĩa của đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động .........................21

1.2. Điều chỉnh của pháp luật về người sử dụng lao động đơn phương chấm

dứt hợp đồng lao động .....................................................................................22

1.2.1. Căn cứ chấm dứt hợp đồng lao động ....................................................22

1.2.2. Thủ tục chấm dứt hợp đồng lao động....................................................25

1.2.3. Trách nhiệm của người sử dụng lao động khi chấm dứt hợp đồng lao

động ...............................................................................................................27

1.3. Quy định pháp luật lao động Việt Nam hiện hành về người sử dụng lao

động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.............................................29

1.3.1. Các trường hợp người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng

lao động theo Điều 38 Bộ luật Lao động 2012................................................29

1.3.2. Trường hợp người sử dụng lao động cho người lao động thôi việc do

thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế (Điều 44 Bộ luật Lao động

2012)..............................................................................................................33

1.3.3. Người sử dụng lao động cho người lao động thôi việc khi sáp nhập, hợp

nhất, chia, tách doanh nghiệp, hợp tác xã, chuyển quyền sở hữu hoặc quyền sử

dụng tài sản của doanh nghiệp (Điều 45 Bộ luật Lao động) ...........................35

1.3.4. Người sử dụng lao động áp dụng hình thức xử lý kỷ luật lao động sa thải

đối với người lao động quy định tại Điều 126 Bộ luật Lao động 2012............36

1.3.5. Những trường hợp người sử dụng lao động không được đơn phương

chấm dứt hợp đồng lao động ..........................................................................38

1.3.6. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái

pháp luật ........................................................................................................39

1.3.7. Hậu quả pháp lý của việc người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt

hợp đồng lao động..........................................................................................40

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................45

CHƯƠNG 2. NHỮNG VƯỚNG MẮC CỦA QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ

NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG ĐƠN PHƯƠNG CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG

LAO ĐỘNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN.........................................................47

2.1. Những vướng mắc liên quan đến việc áp dụng các căn cứ pháp lý khi

người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động..............47

2.1.1. Vướng mắc trong áp dụng căn cứ tại Điều 38 Bộ luật Lao động 2012 ..47

2.1.2. Vướng mắc trong áp dụng căn cứ khi người sử dụng lao động cho người

lao động thôi việc do thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế (Điều 44

Bộ luật Lao động 2012)..................................................................................51

2.1.3. Vướng mắc trong áp dụng căn cứ khi người sử dụng lao động xử lý kỷ

luật lao động bằng hình thức sa thải đối với người lao động (Điều 126 Bộ luật

Lao động 2012)..............................................................................................52

2.2. Những vướng mắc trong việc thực hiện thủ tục pháp lý khi người sử

dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động .............................54

2.2.1. Vướng mắc trong áp dụng thủ tục pháp lý tại Điều 38 Bộ luật Lao động

2012 ...............................................................................................................54

2.2.2. Vướng mắc trong áp dụng thủ tục pháp lý tại Điều 126 Bộ luật Lao động

2012 ...............................................................................................................57

2.2.3. Vướng mắc về nghĩa vụ của người sử dụng lao động khi đơn phương

chấm dứt hợp đồng lao động ..........................................................................60

2.3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp

luật về người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động..64

2.3.1. Các giải pháp hoàn thiện quy định về người sử dụng lao động đơn

phương chấm dứt hợp đồng lao động .............................................................64

2.3.2. Các giải pháp củng cố và nâng cao hiệu quả thực hiện quy định về người

sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động ..........................68

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................71

KẾT LUẬN..........................................................................................................73

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ngày 18/6/2012, tại kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Bộ luật

Lao động 2012. Bộ luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/5/2013, thay thế Bộ luật

Lao động 1994, được sửa đổi, bổ sung năm 2002, 2006 và 2007. Qua hơn 2 năm thi

hành, Bộ luật Lao động 2012 đã cơ bản đi vào thực tiễn cuộc sống, góp phần quan

trọng trong việc sử dụng, quản lý lao động.

Tuy nhiên, với sự vận động phức tạp của nền kinh tế, quan hệ lao động luôn

thường xuyên chịu nhiều sự tác động không nhỏ, thậm chí đôi khi dẫn đến quan hệ

bị chấm dứt. Và hậu quả của việc chấm dứt hợp đồng lao động không chỉ ảnh

hưởng đến mối quan hệ giữa hai chủ thể của quan hệ đó mà còn có thể gây tổn hại

đến các quan hệ xã hội khác, đặc biệt nếu đó là việc chấm dứt hợp đồng lao động

trái pháp luật. Vì vậy để bảo vệ quan hệ lao động lành mạnh và hài hòa tại các

doanh nghiệp, sự hoàn thiện, tiến bộ của pháp luật về chấm dứt hợp đồng lao động

đóng một vai trò rất quan trọng. Việc phân tích các vướng mắc, tìm ra các nguyên

nhân và giải pháp hoàn thiện pháp luật chấm dứt hợp đồng lao động nói chung,

cũng như quy định về người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao

động nói riêng là vấn đề khá cấp bách hiện nay. Nên việc xem xét, đánh giá một

cách toàn diện về quy định pháp luật hiện hành, các vướng mắc khi thực hiện, tìm ra

những nguyên nhân hạn chế và đưa ra các giải pháp để hoàn thiện quy định về

người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là điều mà tác giả

trăn trở, mong muốn thực hiện để qua đó nâng cao kiến thức, phục vụ tốt hơn trong

công tác, nghề nghiệp của mình, cũng như cho các đối tượng có quan tâm khác.

Và xét trên phương diện lý luận, hoàn thiện các quy định của pháp luật về

người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là góp phần tạo

nên sự thống nhất trong áp dụng và giải thích pháp luật, đưa pháp luật lao động nói

chung và các quy định về người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng

lao động nói riêng về một mối trong chỉnh thể thống nhất và đồng bộ.

Do đó, tác giả xin chọn đề tài “Người sử dụng lao động đơn phương chấm

dứt hợp đồng lao động – Những vướng mắc và hướng hoàn thiện" để làm luận

văn tốt nghiệp cao học luật của mình.

2

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong quá trình khảo sát về tình hình nghiên cứu, tác giả ghi nhận đề tài chấm

dứt hợp đồng lao động nói chung, và chuyên sâu về người sử dụng lao động đơn

phương chấm dứt hợp đồng lao động nói riêng cũng đã thu hút được nhiều sự quan

tâm, chú ý. Trong đó, chủ yếu về hai mảng chính:

Thứ nhất là vấn đề chấm dứt hợp đồng lao động nói chung, cụ thể như tác giả

Trần Thị Lượng (2006), “Pháp luật về chấm dứt hợp đồng lao động qua thực tiễn ở

các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” (LVTS); tác giả Phạm Thị

Thùy Dương (2009), “Chấm dứt hợp đồng lao động - Những vướng mắc và một số

kiến nghị” (LVCN); tác giả Lê Thị Gấm (2011), “Chấm dứt hợp đồng lao động -

Hậu quả của chấm dứt hợp đồng lao động - Thực trạng và một số kiến nghị”

(LVCN). Các công trình này được viết vào thời điểm trước khi có Bộ luật Lao động

2012. Đặc biệt gần đây thì có nghiên cứu “Pháp luật về đơn phương chấm dứt hợp

đồng lao động – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” (LATS, 2013) của tác giả

Nguyễn Thị Hoa Tâm, tuy nhiên giai đoạn đó, Bộ luật Lao động 2012 mới bắt đầu

có hiệu lực nên tình hình thực tiễn đã có nhiều thay đổi.

Thứ hai là đề tài chuyên sâu về người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng

lao động, chúng ta có các công trình nghiên cứu: “Quyền đơn phương chấm dứt hợp

đồng lao động của Người sử dụng lao động - Những vấn đề trong thực tiễn áp dụng

và hướng hoàn thiện” (LVCN, 2009) của tác giả Võ Ngọc Phương Chi; “Quyền đơn

phương chấm dứt hợp đồng lao động của Người sử dụng lao động - Thực trạng tại

các doanh nghiệp” (LVCN, 2010) của tác giả Nguyễn Thị Kiều My; và “Trách

nhiệm của người sử dụng lao động trong trường hợp đơn phương chấm dứt hợp

đồng lao động trái pháp luật” (LVCN, 2014) của tác giả Nguyễn Thị Xuân Hương.

Tuy nhiên, ba tác giả nghiên cứu vẫn còn là sinh viên, nên có thể chưa có nhiều điều

kiện cọ xát thực tiễn. Hơn nữa, Bộ luật Lao động 2012 có quá trình thi hành chưa

lâu, còn nhiều nội dung chưa có văn bản hướng dẫn thi hành nên tình hình nghiên

cứu, đối chiếu và định hướng phát triển quy định pháp luật lao động Việt Nam về

người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là vấn đề cần

nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay.

Tóm lại, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu quy định và thực trạng pháp luật lao

động (chủ yếu từ giai đoạn 1994- 2012) về chấm dứt hợp đồng lao động, có đưa ra

những bất cập, nguyên nhân dẫn đến tranh chấp và đường lối xét xử của Toà án,

cũng như đưa ra hướng hoàn thiện về quy định của pháp luật để việc chấm dứt hợp

đồng lao động được đúng pháp luật, bảo đảm được quyền lợi của các bên trong