Người Hoa ở khu phố cổ Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX qua tư liệu địa chính (Trường hợp 4 phố: Hàng Bạc, Mã Mây, Tạ Hiện, Lương Ngọc Quyến)

NG÷‘ÿI HOA ‘¤ KHU PHO£ COÅ HAÿ NOƒI

N÷¤A —A¿U THE£ KY¤ XX QUA T÷ LIEƒU —“A CHÕNH

(TrˆÙ¯ng hÙÔp 4 pho·: Ha¯ng BaÔc, Maı Ma‚y, TaÔ Hie‰n,

LˆÙng NgoÔc Quye·n)

—AÿO THANH THU¤Y*

N

o˘i tÙ˘i Ha¯ No‰i kho‚ng the kho‚ng

nhaÈc tÙ˘i khu pho· co vÙ˘i ca˘i te‚n gaÈn

lie‡n vÙ˘i ngˆÙ¯i Ha¯ No‰i - ì36 pho· phˆÙ¯ngî￾mo‰t kho‚ng gian lÚch sˆ˚, nÙi ba˚o lˆu gia˘ trÚ

vaÍn ho˘a cu˚a nhie‡u co‰ng Òo‡ng da‚n cˆ, trong

Òo˘ co˘ ngˆÙ¯i Hoa. NgˆÙ¯i Hoa la¯ da‚n nha‰p

cˆ va¯ con, cha˘u hoÔ co˘ vai tro¯ nha·t ÒÚnh

trong ca˘c hoaÔt Òo‰ng kinh te· thˆÙng

nghie‰p. Trong qua˘ trÏnh ÒÚnh cˆ, buo‚n ba˘n

va¯ sa˚n xua·t Ù˚ khu pho· co ngˆÙ¯i Hoa Òaı

tˆ¯ng bˆÙ˘c xa‚y dˆÔng nhˆıng co‚ng trÏnh to‚n

gia˘o, tÌn ngˆÙıng la¯m nÙi sinh hoaÔt co‰ng

Òo‡ng. Tuy nhie‚n, trˆÙ˘c nhˆıng bie·n Òo‰ng

cu˚a thÙ¯i gian va¯ lÚch sˆ˚, ca˘c co‚ng trÏnh na¯y

Òaı bie·n ÒoÂi nhie‡u. —aÎc bie‰t trong giai ÒoaÔn

cuo·i the· ky˚ XIX Òa‡u the· ky˚ XX, khi lÚch sˆ˚

ThaÍng Long - Ha¯ No‰i chuyeÂn sang mo‰t

trang mÙ˘i, khi Ha¯ No‰i tˆ¯ vai tro¯ la¯ kinh Òo‚

cu˚a ca˚ nˆÙ˘c trÙ˚ tha¯nh tha¯nh pho· thˆÙÔng

ÒÚa, thÏ die‰n maÔo va¯ ca·u tru˘c cu˚a Ha¯ No‰i

va¯ pho· co Òaı kho‚ng co¯n nguye‚n veÔn. Trong

ba¯i vie·t na¯y, chu˘ng to‚i tÏm hieÂu ve‡ kho‚ng

gian cˆ tru˘ va¯ ÒÙ¯i so·ng xaı ho‰i cu˚a ngˆÙ¯i

Hoa trong khu pho· coÂ, nghie‚n cˆ˘u trˆÙ¯ng

hÙÔp ca˘c pho· Ha¯ng BaÔc, Maı Ma‚y, TaÔ Hie‰n,

LˆÙng NgoÔc Quye·n qua mo‰t nguo‡n tˆ lie‰u

quan troÔng Òo˘ la¯ tˆ lie‰u ÒÚa chÌnh. Qua Òo˘

seı go˘p pha‡n nha‰n die‰n roı hÙn ve‡ xaı ho‰i

ngˆÙ¯i Hoa Ù˚ khu vˆÔc na¯y trong lÚch sˆÔ

1. Nguo‡n tˆ lie‰u ÒÚa chÌnh ve‡ ca˘c pho·

co Ha¯ No‰i lie‚n quan Òe·n ngˆÙ¯i Hoa

Nguo‡n tˆ lie‰u ÒÚa chÌnh hie‰n Òang ÒˆÙÔc

lˆu giˆı taÔi Pho¯ng Lˆu trˆı cu˚a SÙ˚ Ta¯i

nguye‚n Mo‚i trˆÙ¯ng va¯ Nha¯ Òa·t Ha¯ No‰i.

TaÔi Òa‚y hie‰n lˆu trˆı ca˘c ho‡ sÙ ta¯i lie‰u ve‡

ta¯i nguye‚n Òa·t Òai, nha¯ cˆ˚a, ba˚n Òo‡Ö co˘

nie‚n ÒaÔi chu˚ ye·u tˆ¯ nhˆıng naÍm 1940 Òe·n

nhˆıng naÍm 1950. Kho·i ta¯i lie‰u na¯y go‡m

hÙn 30.000 ta·m baËng khoa˘n Òie‡n tho va¯

ha¯ng traÍm ba˚n Òo‡ thˆ˚a Òa·t cu˚a Ha¯ No‰i.

Ca˘c ta·m baËng khoa˘n Òie‡n tho do SÙ˚ —Úa

chÌnh Ha¯ No‰i thÙ¯i Pha˘p la‰p. Ve‡ maÎt hÏnh

thˆ˘c, ca˘c ta·m baËng khoa˘n na¯y hÏnh chˆı

nha‰t, da¯i 25cm, ro‰ng 20cm, ÒˆÙÔc la¯m tˆ¯

cha·t lie‰u gia·y Òen bo‡i da¯y. Tie‚u Òe‡ cu˚a ca˘c

co‰t trong ta·m baËng khoa˘n ÒˆÙÔc Òa˘nh ma˘y

baËng tie·ng Pha˘p, nhˆıng tho‚ng tin kha˘c la¯

loaÔi chˆı Quo·c ngˆı ÒˆÙÔc vie·t baËng tay.

Ca˘c ta·m baËng khoa˘n Òie‡n tho co˘ hai

maÎt, maÎt trˆÙ˘c co˘ 11 co‰t tho‚ng tin, maÎt

* Ths. —a¯o Thanh Thu˚y, Khoa KHXH, TrˆÙ¯ng —aÔi hoÔc Ho‡ng —ˆ˘c