Người chứng kiến trong tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH TUẤN

NGƯỜI CHỨNG KIẾN

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH TUẤN

NGƯỜI CHỨNG KIẾN

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành : Luật hình sự và tố tụng hình sự

Mã số : 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Duy Thuân

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Minh Tuấn

MỤC LỤC

Trang

Mở đầu

Chương 1. Những vấn đề lý luận về người chứng kiến trong tố tụng

hình sự Việt Nam

1.1 Khái niệm, tư cách tố tụng, vai trò của người chứng kiến trong tố

tụng hình sự Việt Nam

1.1.1 Khái niệm người chứng kiến trong tố tụng hình sự 4

1.1.2 Tư cách tố tụng của người chứng kiến 13

1.1.3 Vai trò của người chứng kiến trong tố tụng hình sự 16

1.2 Các mối quan hệ pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến người

chứng kiến

1.2.1 Mối quan hệ giữa người chứng kiến với người tiến hành tố tụng 18

1.2.2 Mối quan hệ giữa người chứng kiến với những người tham gia tố

tụng

20

1.3 Sơ lược lịch sử lập pháp tố tụng hình sự Việt Nam và quy định của

pháp luật một số nước về người chứng kiến

1.3.1 Sơ lược lịch sử lập pháp tố tụng hình sự Việt Nam về người chứng

kiến

22

1.3.2 Quy định của pháp luật một số nước về người chứng kiến 26

Chương 2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện

hành và thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người

chứng kiến

2.1 Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về

người chứng kiến

2.1.1 Những trường hợp phải có sự tham dự của người chứng kiến 32

2.1.2 Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thành phần

người chứng kiến

34

2.1.3 Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về quyền và

nghĩa vụ của người chứng kiến

39

2.1.4 Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thủ tục chứng

kiến

42

2.2 Thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về

người chứng kiến

2.2.1 Vấn đề xác định và mời người chứng kiến 45

2.2.2 Thực trạng tham gia tố tụng hình sự của người chứng kiến 51

2.2.3 Vấn đề xác định quyền và nghĩa vụ của người chứng kiến 54

Chương 3. Yêu cầu cải cách tư pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả

áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến

3.1 Quán triệt yêu cầu cải cách tư pháp trong áp dụng pháp luật tố

tụng hình sự về người chứng kiến

57

3.2 Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật tố tụng

hình sự về người chứng kiến

3.2.1 Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến 59

3.2.2 Đề cao trách nhiệm trong áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về

người chứng kiến

67

Kết luận 73

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội

chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 4 thông qua vào ngày 26/11/2003,

có hiệu lực từ ngày 01/7/2004, thay thế Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988. Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2003 đã góp phần to lớn, quan trọng vào sự nghiệp

bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã

hội, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công

dân, phục vụ tích cực công cuộc đổi mới.

Trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của

nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; yêu cầu cải cách tư pháp của Đảng và

Nhà nước; yêu cầu đấu tranh, phòng ngừa tội phạm trong tình hình mới, Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2003 cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, gây

khó khăn cho hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Một

trong những hạn chế đó có quy định về người chứng kiến tại các Điều 80,

Điều 81, Điều 123, Điều 124, Điều 125, Điều 139, Điều 143, Điều 146, Điều

150, Điều 151. Sự chưa hoàn thiện, chưa hợp lý của Luật như chưa quy định

người chứng kiến là một trong những người tham gia tố tụng hình sự và cũng

chưa quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của người chứng kiến trong tố tụng

hình sự gây khó khăn cho hoạt động của các cơ quan tư pháp, làm giảm tính

khách quan của các hoạt động tố tụng có người chứng kiến tham dự. Điều này

đặt ra yêu cầu cần phải nghiên cứu, phân tích một cách toàn diện vấn đề lý

luận, quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành, cũng như thực trạng

áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến, để đề xuất các giải

pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về

người chứng kiến, tạo cơ sở pháp lý cho công tác điều tra, truy tố, xét xử các

vụ án hình sự; bảo đảm quyền cơ bản của công dân; bảo vệ quyền con người

của người chứng kiến; bảo vệ người tiến hành tố tụng trong trường hợp bị vu

cáo, đồng thời ngăn ngừa việc lạm quyền, bừa ẩu của người tiến hành tố tụng

khi thi hành nhiệm vụ.

2

Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn vấn đề:“Người chứng

kiến trong tố tụng hình sự Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ.

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài

Đề tài “Người chứng kiến trong tố tụng hình sự Việt Nam” chưa được

nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên sâu nên việc nghiên cứu đề tài này

là một vấn đề mới, có ý nghĩa làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn về người

chứng kiến trong tố tụng hình sự và đưa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm

nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở làm rõ quy định pháp luật tố tụng hình sự về người chứng

kiến; thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến, luận

văn đưa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật

tố tụng hình sự về người chứng kiến.

3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích trên, luận văn đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ

chủ yếu sau:

- Hệ thống, phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận về người chứng kiến

trong tố tụng hình sự Việt Nam.

- Phân tích làm rõ quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về

người chứng kiến.

- Khảo sát làm rõ thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người

chứng kiến.

- Đưa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp

luật tố tụng hình sự về người chứng kiến.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là người chứng kiến trong tố tụng

hình sự Việt Nam.

4.2 Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung, luận văn nghiên cứu về người chứng kiến trong tố tụng

hình sự Việt Nam.

3

- Về không gian, luận văn khảo sát thực trạng áp dụng pháp luật về

người chứng kiến trên phạm vi cả nước, tuy vậy tập trung ở các địa phương

điển hình như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai.

- Về thời gian, luận văn khảo sát thực trạng áp dụng pháp luật về người

chứng kiến từ năm 2004 đến nay.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp biện chứng của chủ

nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối, chính

sách của Đảng và Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên

cứu cụ thể: Phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp so sánh và

phương pháp chuyên gia.

6. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của luận văn

Luận văn có ý nghĩa khoa học phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về

người chứng kiến trong tố tụng hình sự Việt Nam như: Khái niệm người

chứng kiến, đặc điểm của người chứng kiến, địa vị pháp lý của người chứng

kiến; đồng thời chỉ ra những điểm bất cập, chưa hợp lý của Bộ luật tố tụng

hình sự năm 2003 về người chứng kiến; một số vi phạm trong áp dụng pháp

luật tố tụng hình sự về người chứng kiến. Từ đó, luận văn đề xuất một số giải

pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về

người chứng kiến. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu này, luận văn sẽ cung cấp

cho các nhà lập pháp cơ sở lý luận và thực tiễn để sửa đổi, bổ sung một số

quy định về người chứng kiến trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

gồm 03 chương:

Chương 1. Những vấn đề lý luận về người chứng kiến trong tố tụng hình

sự Việt Nam.

Chương 2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành

và thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến.

Chương 3. Yêu cầu cải cách tư pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả áp

dụng pháp luật tố tụng hình sự về người chứng kiến.