Ngoại thương Việt Nam

Lêi nãi ®Çu

Tõ sau khi më cöa, c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng

thµnh tùu nhÊt ®Þnh trªn ®êng ph¸t triÓn: tèc ®é t¨ng trëng GDP giai

®o¹n 1991-1996 b×nh qu©n ®¹t 8,4%, n¨m 1997 vµ 1998 ®¹t 8,15%, mÆc

dï chÞu ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh chÝnh tiÒn tÖ, tèc ®é vÉn

®¹t 5,83%. §©y lµ nh÷ng con sè rÊt cã ý nghÜa. Nã kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng

®¾n trong ®êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. §Ó cã

®îc kÕt qu¶ ®ã, chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng ®ãng gãp to lín cña

ngo¹i th¬ng-chiÕc cÇu nèi gi÷a kinh tÕ ViÖt Nam vµ kinh tÕ thÕ giíi.

Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi xu híng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸

bïng næ th× ViÖt Nam l¹i cµng cÇn më cöa ®Ó hoµ nhËp víi sù ph¸t triÓn

cña quèc tÕ, tr¸nh tôt hËu. Cµng më cöa, hoµ nhËp th× h¬n bao giê hÕt,

ngo¹i th¬ng l¹i cµng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m×nh. V× vËy, viÖc

nghiªn cøu ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña níc ta lµ cÇn thiÕt, kh«ng thÓ chËm

trÔ. Qua bµi viÕt nµy, chóng ta cã thÓ ®a ra nh÷ng c¸i nh×n râ h¬n vÒ thùc

tr¹ng, híng ®i cho ngo¹i th¬ng ViÖt Nam. Tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng chÝnh

s¸ch, gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña lÜnh

vùc nµy. Lµm tèt ®îc ®iÒu nµy còng cã nghÜa lµ gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng

lîi c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt níc, ®a ViÖt Nam ph¸t triÓn ë mét vÞ trÝ

xøng ®¸ng trªn trêng quèc tÕ.

1

PhÇn I

Ngo¹i th¬ng vµ vai trß cña nã ®èi víi

ph¸t triÓn kinh tÕ

I-/ Nguån gèc ra ®êi vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña ho¹t ®éng

ngo¹i th¬ng.

1-/ Nguån gèc ra ®êi cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.

Tõ khi xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt, con ngêi ®· biÕt tù t×m kiÕm, khai th¸c nh÷ng

vËt thÓ trong tù nhiªn ®Ó sinh tån. Qua thêi gian, tríc nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt

cña tù nhiªn con ngêi ®· ph¸t triÓn kh«ng ngõng, kinh nghiÖm sèng ®îc ®óc rót.

Còng qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ph©n c«ng lao ®éng (PCL§) n¶y sinh vµ ngµy cµng

diÔn ra m¹nh mÏ, s©u s¾c h¬n. Tõ chç con ngêi ph¶i tù tæ chøc mäi viÖc nh»m

phôc vô cho nhu cÇu b¶n th©n, dÇn dÇn, hä ®· biÕt chia sÎ c«ng viÖc cho nhiÒu ng￾êi. Mçi ngêi lµm mét hoÆc mät sè phÇn viÖc nhÊt ®inh, phï hîp nhÊt víi kh¶ n¨ng

c¸ nh©n. KÕt qu¶ lµ t¹o ra ®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. Qu¸ tr×nh PCL§ lóc

®Çu chØ diÔn ra trong ph¹m vi mét tæ chøc, mét nhãm ngêi, sau ®ã lµ gi÷a nh÷ng

nhãm ngêi trong x· héi (PCL§ x· héi). Vµ ®Õn mét ngìng nhÊt ®inh, sù ph©n

c«ng ®ã vît ra ngoµi khu«n khæ mét quèc gia vµ trë thµnh qu¸ tr×nh PCL§ quèc

tÕ. ChÝnh PCL§ lµ c¬ së h×nh thµnh, lµ nguån gèc cho sù ra ®êi cña ho¹t ®éng

ngo¹i th¬ng ngµy nay.

LÞch sö ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt x· héi cho ®Õn nay ®· tr¶i qua 3 giai ®o¹n PCL§

x· héi lín.

• Giai ®o¹n 1: Ch¨n nu«i t¸ch rêi trång trät. C¸c bé l¹c ch¨n nu«i mang s÷a,

thÞt ®Ó ®æi lÊy ngò cèc, rau qu¶ cña c¸c bé l¹c trång trät. §ã lµ mÇm mèng ra ®êi

cña quan hÖ s¶n xuÊt, trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n.

• Giai ®o¹n 2: NghÒ thñ c«ng t¸ch khái nghÒ n«ng. S¶n xuÊt chuyªn m«n

ho¸ b¾t ®Çu ph¸t triÓn, dÉn ®Õn sù ra ®êi cña ngµnh c«ng nghiÖp. §Æc biÖt, víi sù

xuÊt hiÖn cña tiÒn tÖ ®· khiÕn cho quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸-tiÒn tÖ ra

®êi, thay thÕ cho s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n.

2

• Giai ®o¹n 3: TÇng líp th¬ng nh©n xuÊt hiÖn, lu th«ng hµng ho¸ t¸ch khái lÜnh

vùc s¶n xuÊt vËt chÊt. §iÒu nµy khiÕn cho c¸c quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸-

tiÒn tÖ thªm më réng, phøc t¹p, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngo¹i th¬ng quèc gia ph¸t

triÓn vµ th¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi.

Nh vËy, cã thÓ nãi PCL§ quèc tÕ chÝnh lµ c¬ së h×nh thµnh, lµ ®iÒu kiÖn tiªn

quyÕt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã, s«i ®éng

nhÊt vµ còng chiÕm vÞ trÝ, vai trß, ®éng lùc quan träng nhÊt cho sù t¨ng trëng, ph¸t triÓn

nÒn kinh tÕ më cña mçi quèc gia vµ cho c¶ nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ c¸c ho¹t ®éng th¬ng

m¹i quèc tÕ (ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng).

2-/ Lîi thÕ c¹nh tranh trong th¬ng m¹i quèc tÕ

Th¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi, ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn míi trong qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt, trao ®æi hµng ho¸. Khi cha cã ngo¹i th¬ng, mçi quèc gia ®Òu ph¶i cè g¾ng s¶n

xuÊt ra s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng x· héi b»ng mäi gi¸, nhng khi ph¸t hiÖn ra lîi thÕ

trong mua b¸n, trao ®æi quèc tÕ, vÊn ®Ò nµy ®· ®îc gi¶i quyÕt. §ã lµ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ

lîi thÕ t¬ng ®«i (lîi thÕ so s¸nh) cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ lîi thÕ

cã ®îc trong ®iÒu kiÖn so s¸nh chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét lo¹i s¶n phÈm. Mçi

quèc gia sÏ tËp trung vµo s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp h¬n c¸c n￾íc kh¸c, sau ®ã ®em trao ®æi. Cßn c¸c quèc gia kh¸c, khi cã chi phÝ s¶n xuÊt ra mÆt

hµng nµy bÊt lîi th× nªn nhËp khÈu. Víi viÖc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu nh vËy sÏ ®em l¹i

lîi Ých cho c¶ 2 bªn. §èi víi c¸c níc xuÊt khÈu sÏ cµng thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n

khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ, cßn c¸c níc nhËp khÈu kh«ng ph¶i l·ng phÝ

nguån lùc khi cè g¾ng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cã hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó

s¶n xuÊt.

Nhng liÖu mét níc, mµ viÖc s¶n xuÊt ra tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu bÊt lîi h¬n

tÊt c¶ c¸c níc kh¸c th× cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh th¬ng m¹i quèc tÕ ®îc

kh«ng? C©u tr¶ lêi ®îc lîi thÕ so s¸nh ®a ra lµ cã. NÕu lîi thÕ tuyÖt ®èi ®îc xem

xÐt dùa vµo chi phÝ s¶n xuÊt, th× lîi thÕ so s¸nh dùa vµo chi phÝ so s¸nh. §ã lµ chi

phÝ cã ®îc trªn c¬ së thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vìi nh÷ng s¶n phÈm cã

n¨ng suÊt cao h¬n. Lîi thÕ so s¸nh chØ ra mét níc nªn tËp trung vµo viÖc s¶n xuÊt

3

ra nh÷ng s¶n phÈm mµ m×nh cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tèt nhÊt trªn c¬ së so s¸nh vÒ

n¨ng suÊt lao ®éng víi níc trao ®æi. Lµ nh vËy sÏ tËn dông ®îc tèi ®a nguån lùc

cña tõng níc, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt.

§Ó lµm râ h¬n, ta xÐt mét vÝ dô vÒ chi phÝ s¶n xuÊt thÐp vµ quÇn ¸o gi÷a ViÖt

Nam víi Nga theo sè liÖu cho ë b¶ng sau:

B¶ng 1: Chi phÝ s¶n xuÊt

S¶n phÈm

Chi phÝ s¶n xuÊt

(ngµy c«ng lao ®éng)

ViÖt Nam Nga

- ThÐp (1 ®¬n vÞ) 25 16

- QuÇn ¸o (1 ®¬n vÞ) 5 4

NÕu xÐt theo chi phÝ s¶n xuÊt ë b¶ng 1 th× ViÖt Nam bÊt lîi trong viÖc s¶n

xuÊt ra c¶ 2 mÆt hµng trªn v× ®Òu cã chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n Nga. Lîi thÕ tuyÖt

®èi chØ ra r»ng ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm nµo vµo Nga.

Song nÕu xÐt theo khÝa c¹nh chi phÝ so s¸nh ë b¶ng 2 th× l¹i kh¸c.

B¶ng 2: Chi phÝ so s¸nh

S¶n phÈm Chi phÝ so s¸nh

ViÖt Nam Nga

- ThÐp (1 ®¬n vÞ) 5 4

- QuÇn ¸o (1 ®¬n vÞ) 1/5 1/4

Theo chi phÝ so s¸nh, ta thÊy r»ng: chi phÝ s¶n xuÊt thÐp cña ViÖt Nam cao

h¬n Nga (®Ó s¶n xu¸t ra mét ®¬n vÞ thÐp ë ViÖt Nam cÇn nhiÒu ®¬n vÞ quÇn ¸o,

trong khi ®ã ë Nga chØ cÇn 4 ®¬n vÞ), nhng ngîc l¹i, chi phÝ s¶n xuÊt quÇn ¸o cña

ViÖt Nam l¹i thÊp h¬n Nga (®Ó s¶n xuÊt ra 1 ®¬n vÞ quÇn ¸o ë ViÖt Nam cÇn 1/5

®¬n vÞ thÐp, trong khi ®ã Nga cÇn tíi ¼ ®¬n vÞ). Nh vËy, lîi thÕ so s¸nh l¹i chØ ra

r»ng ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu quÇn ¸o sang Nga. NÕu Nga ®i vµo chuyªn m«n

ho¸ s¶n xuÊt thÐp vµ ViÖt Nam chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt quÇn ¸o, sau ®ã trao ®æi

cho nhau th× kÕt qu¶ lµ c¶ 2 cïng ®îc lîi qua th¬ng m¹i quèc tÕ.

4