Nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn các chức danh trong hệ thống bảo hiểm xã hội Việt Nam

B¶o hiÓm x∙ héi viÖt nam

--------------------------

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé

Nghiªn cøu x©y dùng tiªu chuÈn

c¸c chøc danh trong hÖ thèng

bhxh viÖt nam

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: nguyÔn kim th¸i

7143

20/02/2009

Hµ néi - 2007

1

Mục lục

Trang

Lời nói đầu

5

Phần 1: Đánh giá hệ thống tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ công chức

thuộc hệ thống BHXH Việt Nam trong việc thực hiện các nhiệm vụ

được giao.

8

1.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH Việt Nam. 8

1.2. Đặc điểm ngành BHXH Việt Nam. 13

1.3. Tổ chức BHXH Việt Nam và việc triển khai thực hiện nhiệm vụ của

các đơn vị trực thuộc.

15

1.4. Tình hình triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao của các đơn vị,

bộ phận nghiệp vụ chuyên môn BHXH.

23

1.5. Tình hình đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành BHXH. 26

1.6. Đánh giá chung trong việc thực hiện nhiệm vụ 28

Phần 2: Xây dựng chức danh và tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công

chức của ngành bảo hiểm xã hội.

31

2.1. Cơ sở pháp lý của việc xây dựng hệ thống chức danh và tiêu chuẩn

nghiệp vụ các ngạch công chức của BHXH Việt Nam.

31

2.2. Nguyên tắc xây dựng tiêu chuẩn chức danh công chức. 33

2.3. Xây dựng chức danh: 37

Danh mục các chức danh – Mã số 40

1.Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức ngành Bảo hiểm xã hội 44

Cán sự BHXH

Chuyên viên BHXH

Chuyên viên chính BHXH

Chuyên viên cao cấp BHXH

44

45

47

49

2. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức kế hoạch và đầu tư tài chính 51

Chuyên viên Kế hoạch và đầu tư tài chính

Chuyên viên chính Kế hoạch và đầu tư tài chính

Chuyên viên cao cấp Kế hoạch và đầu tư tài chính

51

52

54

2

3. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức đầu tư xây dựng 57

Chuyên viên quản lý và thẩm định công trình xây dựng

Chuyên viên chính quản lý và thẩm định công trình xây dựng

57

58

4. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức tài chính - kế toán 61

Thủ quỹ

Kế toán viên trung cấp BHXH

Kế toán viên BHXH

Kế toán viên chính BHXH

Kế toán viên cao cấp BHXH

61

62

63

65

67

5. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức chế độ chính sách 69

Cán sự chế độ chính sách

Chuyên viên chế độ chính sách

Chuyên viên chính chế độ chính sách

Chuyên viên cao cấp chế độ chính sách

69

70

71

72

6. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý thu BHXH 75

Cán sự quản lý thu BHXH

Chuyên viên quản lý thu BHXH

Chuyên viên chính quản lý thu BHXH

Chuyên viên cao cấp quản lý thu BHXH

75

76

77

78

7. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý sổ, thẻ 80

Cán sự quản lý sổ, thẻ

Chuyên viên quản lý sổ, thẻ

Chuyên viên chính quản lý sổ, thẻ

80

81

82

8. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức giám định y tế 84

Cán sự giám định y tế

Chuyên viên giám định bảo hiểm y tế

Chuyên viên chính giám định bảo hiểm y tế

Chuyên viên cao cấp giám định bảo hiểm y tế

84

85

86

88

9. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức tổ chức cán bộ 90

Chuyên viên tổ chức cán bộ

Chuyên viên chính tổ chức cán bộ

Chuyên viên cao cấp tổ chức cán bộ

90

91

93

10. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức pháp chế 96

3

Chuyên viên pháp chế

Chuyên viên chính pháp chế

96

97

11. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức hành chính 99

Cán sự hành chính tổng hợp

Chuyên viên hành chính tổng hợp

Chuyên viên chính hành chính tổng hợp

99

100

101

12. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý văn thư 104

Cán sự văn thư

Chuyên viên văn thư

Chuyên viên chính văn thư

104

105

106

13. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý thư viện 108

Thư viện viên trung cấp

Thư viện viên

108

108

14. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức hành chính 110

Nhân viên quản trị tài sản

Cán sự quản trị tài sản

Chuyên viên quản trị tài sản

Nhân viên lái xe

Nhân viên tạp vụ

Nhân viên bảo vệ

110

111

112

113

114

115

15. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức tuyên truyên 116

Tuyên truyền viên BHXH

Tuyên truyền viên chính BHXH

116

117

16. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức lĩnh vực kiểm tra 119

Kiểm tra viên

Kiểm tra viên chính

Kiểm tra viên cao cấp

119

120

122

17. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức lĩnh vực hợp tác quốc tế 124

Chuyên viên HTQT

Chuyên viên chính HTQT

124

125

18. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức báo chí 127

4

Phóng viên

Phóng viên chính

Phóng viên cao cấp

127

128

129

Biên tập Biên tập viên viên

Biên tập viên chính

Biên tập viên cao cấp

131

132

133

19. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý khoa học 135

Chuyên viên quản lý khoa học

Chuyên viên chính quản lý khoa học

Chuyên viên cao cấp quản lý khoa học

135

136

137

20. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức lưu trữ 140

Cán sự lưu trữ BHXH

Chuyên viên lưu trữ BHXH

Chuyên viên chính lưu trữ BHXH

140

141

143

21. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức quản lý đào tạo, bồi dưỡng 145

Chuyên viên quản lý đào tạo BHXH

Chuyên viên chính quản lý đào tạo BHXH

Chuyên viên cao cấp quản lý đào tạo BHXH

145

146

148

22. Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức công nghệ thông tin 150

Kỹ thuật viên CNTT

Kỹ sư CNTT.

Kỹ sư chính CNTT.

150

151

152

Kết luận

155

Danh mục tài liệu

Phụ lục thống kê

5

Lêi nãi ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:

KÓ tõ khi Nhµ n−íc c«ng n«ng ra ®êi, §¶ng ta ®· rÊt quan t©m ®Õn viÖc ph¸t

triÓn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi víi t− c¸ch lµ mét chÝnh s¸ch gãp phÇn ®¶m b¶o æn

®Þnh x· héi. Trong c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc, viÖc thùc hiÖn tèt chÝnh

s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· ®ãng vai trß hÕt søc quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ

x· héi cña ®Êt n−íc.

B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam sau h¬n 10 n¨m tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc

giao, b»ng sù nç lùc cè g¾ng vµ quyÕt t©m cña toµn ngµnh, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch

b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu kh¶ quan: Më

réng ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®Õn ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp,

c¬ quan, tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. H×nh thµnh quÜ b¶o hiÓm x· héi tËp

trung, thèng nhÊt, ®éc lËp víi ng©n s¸ch, ®ång thêi lµ nguån dù tr÷ tµi chÝnh quèc

gia, sö dông cho ®Çu t− t¨ng tr−ëng gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc. HÖ thèng

b¶o hiÓm x· héi ®−îc tæ chøc theo ngµnh däc tõ trung −¬ng ®Õn cÊp huyÖn ë tÊt c¶

c¸c tØnh vµ thµnh phè trong toµn quèc. §éi ngò c¸n bé, c«ng chøc kh«ng ngõng lín

m¹nh, chÊt l−îng c¸n bé ®−îc n©ng lªn ®ñ søc ®¸p øng ®−îc yªu cÇu nhiÖm vô ®Æt ra

cho tõng giai ®o¹n.

Thêi kú ph¸t triÓn míi cña ®Êt n−íc ®· ®Æt ra cho ngµnh b¶o hiÓm x· héi

nh÷ng träng tr¸ch trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cho mäi ®èi

t−îng tham gia. NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh môc tiªu

chiÕn l−îc cña ngµnh trong thêi gian tíi lµ: “Tõng b−íc më réng v÷ng ch¾c hÖ thèng

b¶o hiÓm x· héi vµ an sinh x· héi, tiÕn tíi b¶o hiÓm y tÕ toµn d©n”. §Ó thùc hiÖn môc

tiªu chiÕn l−îc nµy, ®ßi hái ngµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p phï hîp

trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn ®Ó tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô cã hiÖu qu¶, trong ®ã cã c«ng

t¸c tæ chøc c¸n bé. §ã lµ: CÇn x©y dùng ®−îc ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cã tr×nh ®é,

®−îc ®µo t¹o, båi d−ìng chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c

b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ. §ång thêi ph¶i chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc

ë tõng cÊp, tõng vÞ trÝ; hoµn chØnh c¸c qui ®Þnh vÒ ng¹ch bËc, tiªu chuÈn nghiÖp vô vµ

6

chøc danh c¸n bé lµm c¬ së cho viÖc tuyÓn dông, sö dông, ®Ò b¹t, lu©n chuyÓn c¸n

bé, t¹o ®éng lùc ®Ó khuyÕn khÝch c¸n bé, c«ng chøc; ®ång thêi ®Ò cao tr¸ch nhiÖm,

n©ng cao n¨ng lùc c«ng t¸c cña c¸n bé g¾n víi chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng vµ chÕ ®é ®·i

ngé ®èi víi c«ng chøc.

X©y dùng vµ n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña ngµnh b¶o

hiÓm x· héi còng lµ mét néi dung trong t©m trong 4 néi dung cña Ch−¬ng tr×nh tæng

thÓ C¶i c¸ch hµnh chÝnh giai ®o¹n 2005-2010, ®ã lµ: C¶i c¸ch thÓ chÕ; x©y dùng vµ

hoµn thiÖn tæ chøc bé m¸y, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c ®¬n vÞ; n©ng cao n¨ng lùc

®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña ngµnh; c¶i c¸ch tµi chÝnh c«ng...V× vËy, viÖc nghiªn

cøu x©y dùng hÖ thèng chøc danh vµ tiªu chuÈn nghiÖp vô c¸c ng¹ch c«ng chøc

ngµnh hiÓm x· héi lµ mét viÖc lµm cÊp thiÕt hiÖn nay gãp phÇn x©y dùng vµ n©ng cao

n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ngµnh b¶o hiÓm x· héi.

2. Môc tiªu ®Ò tµi:

C¨n cø chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vÒ c«ng t¸c

c¸n bé trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa, c¨n cø vµo chiÕn

l−îc ph¸t triÓn cña ngµnh trong thêi gian tíi vµ nhiÖm vô ®Æc thï cña b¶o hiÓm x·

héi, trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÊt l−îng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña hÖ

thèng b¶o hiÓm x· héi, t×nh h×nh thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn ®Ó

tõ ®ã ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p x©y dùng vµ hoµn chØnh hÖ thèng c¸c chøc danh vµ c¸c tiªu

chuÈn nghiÖp vô cô thÓ cho tõng lo¹i chøc danh trong hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt

Nam.

3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:

- §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng nhiÖm vô cña b¶o hiÓm x· héi

ViÖt Nam vµ nhiÖm vô cña tõng lÜnh vùc ®· ®−îc ph©n c«ng ®Ó t×m ra nhiÖm vô ®Æc

thï cña ngµnh b¶o hiÓm x· héi. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c c«ng viÖc ë mçi vÞ trÝ c«ng t¸c

trong ngµnh, trong tõng lÜnh vùc, bé phËn.

- Nghiªn cøu tiªu chuÈn c¸c chøc danh nghiÖp vô liªn quan ®· ®−îc Nhµ n−íc

ban hµnh ®Ó vËn dông x©y dùng chøc danh, tiªu chuÈn chøc danh cho ®éi ngò c¸n bé

trong ngµnh b¶o hiÓm x· héi.

7

§Ò tµi kh«ng ®i vµo x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng cho tõng vÞ trÝ c«ng viÖc

nh−ng kÕt qu¶ cña ®Ò tµi sÏ lµ c¬ së ®Ó x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng trong mét ®Ò tµi

kh¸c.

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®Ò tµi sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh−

ph−¬ng ph¸p l«gic, ph©n tÝch so s¸nh, thèng kª, tæng hîp kÕt hîp ®iÒu tra.

5. Néi dung nghiªn cøu:

Ngoµi phÇn Lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, ®Ò

¸n ®−îc chia thµnh 02 phÇn chÝnh nh− sau:

PhÇn 1: §¸nh gi¸ hÖ thèng tæ chøc bé m¸y, ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc thuéc

hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®−îc giao.

PhÇn 2: X©y dùng chøc danh vµ tiªu chuÈn nghiÖp vô c¸c ng¹ch c«ng chøc cña

ngµnh B¶o hiÓm x· héi.

8

PhÇn 1

§¸nh gi¸ hÖ thèng tæ chøc bé m¸y, ®éi ngò c¸n bé,

c«ng chøc thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam trong viÖc

thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®−îc giao.

1.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH Việt Nam

1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển hệ thống BHXH Việt Nam:

Pháp luật về BHXH được Nhà nước ta ban hành từ năm 1947. Khi đó, do Nhà

nước dân chủ nhân dân non trẻ mới thành lập, ngân sách còn khó khăn, hạn hẹp nên

phạm vi, đối tượng áp dụng các chế độ chính sách BHXH cũng hạn chế, chỉ có cán

bộ, công chức Nhà nước và quân nhân thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật

BHXH. Các chế độ BHXH được quy định trong các văn bản: Sắc lệnh số 20/SL

ngày 16/2/1947 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành, quy định về chế độ “hưu

bồng thương tật” và “Tiền tuất cho thân nhân tử sĩ”; Sắc lệnh 76/SL ngày 20/5/1950

ban hành Quy chế công chức Việt Nam; Sắc lệnh 77/SL ngày 20/5/1950 quy định

một số chế độ đối với công nhân giúp việc Chính phủ trong thời kỳ kháng chiến.

Ngày 27/12/1961, Hội đồng Chính phủ (nay là Chính phủ) ban hành Nghị

định số 218/CP quy định Điều lệ tạm thời về các chế độ BHXH đối với công nhân,

viên chức Nhà nước. Đây là văn bản pháp quy đầu tiên quy định tương đối đầy đủ

các chế độ về BHXH lúc bấy giờ (bao gồm 6 chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao

động - bệnh nghề nghiệp, mất sức lao động, hưu trí, tử tuất) và thay thế cho tất cả

các văn bản trước đó. Tổng Công đoàn Việt Nam (nay là Tổng Liên đoàn Lao động

Việt Nam) chịu trách nhiệm về việc thực hiện BHXH cho công nhân viên chức Nhà

nước và quản lý quỹ BHXH. Theo Điều lệ, mỗi cơ quan, xí nghiệp, công trường,

nông trường, lâm trường thành lập một ban BHXH đặt dưới sự lãnh đạo của Ban

Chấp hành công đoàn cơ sở. Ban này có nhiệm vụ đôn đốc việc trích nộp quỹ

BHXH một số tiền bằng 4,7% so với tổng quỹ tiền lương của công nhân viên chức

và quyết định việc chi cấp tiền BHXH theo quy định đã ban hành. Việc tổ chức,

9

quản lý, sử dụng quỹ BHXH; việc lập dự toán, quyết toán thu, chi của quỹ do Tổng

Công đoàn Việt Nam quy định.

Vào giữa những năm thập niên 80, chính sách BHXH đã có nhiều thay đổi,

đặc biệt là chế độ nghỉ hưu sớm của công nhân, viên chức Nhà nước. Các chế độ

BHXH lúc này do nhiều cơ quan quản lý, quỹ BHXH bị phân tán, không còn tập

trung như giai đoạn trước. Tổng Công đoàn Việt Nam quản lý khoản trích 3,7% để

thực hiện các chế độ BHXH ngắn hạn: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề

nghiệp. Bộ Nội vụ (sau giao cho Bộ Lao động - thương binh và xã hội) quản lý

khoản trích 1% để thực hiện các chế độ BHXH dài hạn: hưu trí, mất sức lao động, tử

tuất. Bộ Tài chính vừa thu BHXH vừa cấp phát kinh phí từ ngân sách cho Bộ Lao

động - thương binh và xã hội để chi trả các chế độ trợ cấp BHXH. Mức trích này

được thay đổi qua từng giai đoạn. Đến năm 1993 mức trích này được điều chỉnh từ

4,7% tăng lên 20 % tổng quỹ tiền lương (Nghị định 43/CP ngày 22/6/1993). Hệ

thống tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH giai đoạn này do hệ thống lao

động - thương binh - xã hội và Liên đoàn Lao động thực hiện.

Sau Đại hội VI của Đảng, đất nước ta bước vào thời kỳ đổi mới, nền kinh tế

từng bước chuyển sang vận hành theo cơ chế thị trường, định hướng XHCN, có sự

quản lý của Nhà nước. Trong bối cảnh đó, quan hệ lao động theo cơ chế mới cũng

từng bước được hình thành, do yêu cầu khách quan đòi hỏi phải có những cải cách

về chính sách xã hội, trong đó có chính sách BHXH. Để khắc phục những hạn chế

của chính sách BHXH trước đây, xây dựng một chính sách BHXH phù hợp với sự

đổi mới của nền kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng XHCN, đáp ứng nguyện

vọng của đông đảo người lao động, người sử dụng lao động, phù hợp với điều kiện

kinh tế - xã hội của đất nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập với xu thế phát triển

BHXH của các quốc gia trên thế giới, Nghị quyết Đại hội VII của Đảng đã chỉ rõ:

“Đổi mới chính sách BHXH theo hướng: Mọi người lao động và đơn vị kinh tế

thuộc các thành phần kinh tế đều đóng góp vào Quỹ BHXH. Từng bước tách quỹ

BHXH đối với công nhân viên chức Nhà nước khỏi Ngân sách và hình thành quỹ

10

BHXH chung cho người lao động thuộc mọi thành phần kinh tế…Phát triển bảo

hiểm khám chữa bệnh, tăng ngân sách cho hoạt động khám chữa bệnh”.

Năm 1995 có thể coi là bước ngoặt, đánh dấu giai đoạn phát triển BHXH ở

nước ta. Về chủ trương, Chính phủ thực hiện việc tách chức năng quản lý Nhà nước

về BHXH ra khỏi chức năng tổ chức thực hiện BHXH và giao cho Bộ Lao động -

Thương binh và Xã hội là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý Nhà

nước về BHXH và thực hiện các nhiệm vụ: Xây dựng và trình ban hành các văn bản

pháp quy về BHXH thuộc thẩm quyền; hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc thực hiện

BHXH. Nhà nước có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc sử dụng quỹ BHXH nhằm

đảm bảo sử dụng hiệu quả và theo đúng quy định của Pháp luật.

Ngày 16/2/1995, Chính phủ ban hành Nghị định số 19/CP thành lập BHXH

Việt Nam trên cơ sở thống nhất các tổ chức BHXH ở Trung ương và địa phương

thuộc hệ thống Lao động-Thương binh và Xã hội và Liên đoàn Lao động với nhiệm

vụ chính là tổ chức thu BHXH, chi BHXH, giải quyết chế độ, chính sách và quản lý

quỹ BHXH. Như vậy với việc thành lập hệ thống BHXH Việt Nam, công tác thu,

chi, quản lý quỹ và giải quyết các chế độ BHXH…đã được tập trung cho một ngành

thực hiện, tạo điều kiện cho công tác BHXH ở Việt Nam phát triển. Hệ thống

BHXH Việt Nam được tổ chức và quản lý tập trung, thống nhất theo 03 cấp từ

Trung ương đến quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh:

- Ở Trung ương là BHXH Việt Nam

- Ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp tỉnh) là BHXH tỉnh

- Ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện) là

BHXH huyện.

1.1.2. Quá trình hình thành và phát triển hệ thống Bảo hiểm y tế Việt Nam:

Trong những năm đầu của thập kỷ 60, việc chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân

và cán bộ, công nhân viên chức do các bệnh viện, bệnh xá, trạm xá và trung tâm y tế

từ Trung ương đến địa phương thực hiện theo phương thức khám chữa bệnh không

mất tiền. Cho đến thời kỳ đầu của những năm 80, các cơ sở khám chữa bệnh lâm vào

11

tình trạng thiếu kinh phí hoạt động, xuống cấp nhiều, trong khi đó chi phí khám chữa

bệnh ngày càng tăng do áp dụng các tiến bộ của khoa học kỹ thuật hiện đại trong

chẩn đoán và điều trị. Thực hiện chủ trương đổi mới theo tinh thần Nghị quyết Đại

hội VI của Đảng trong lĩnh vực y tế theo phương châm “nhà nước và nhân dân cùng

làm” ngày 24/04/1989 Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Quyết

định số 45/HĐBT cho phép các cơ sở khám chữa bệnh thu một phần viện phí để bổ

sung nguồn kinh phí, giảm bớt sức ép cho các cơ sở khám chữa bệnh, đồng thời

giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Việc thực hiện Quyết định số 45/HĐBT

phần nào đã làm giảm bớt khó khăn cho các cơ sở khám chữa bệnh và đáp ứng một

phần nhu cầu khám chữa bệnh của một số đối tượng có thu nhập khá. Tuy nhiên với

đa số những người có thu nhập thấp, người nghèo, người mất sức lao động ...khi ốm

đau nhất là khi mắc bệnh hiểm nghèo thì không có điều kiện để chi trả viện phí.

Để khắc phục tình trạng này và thực hiện chủ trương của Nhà nước là thống

nhất quản lý sự nghiệp bảo vệ sức khỏe của nhân dân, tạo điều kiện để mọi người

dân được chăm sóc sức khỏe, ngày 15/8/1992 Hội đồng Bộ trưởng đã có Nghị định

số 299/HĐBT ban hành Điều lệ Bảo hiểm y tế, đánh dấu một bước phát triển trong

chính sách BHYT của nước ta. Hệ thống Bảo hiểm y tế được thành lập và tổ chức

hoạt động từ trung ương đến địa phương, bao gồm 59 cơ quan bảo hiểm y tế (53 Bảo

hiểm y tế tỉnh, thành phố; 04 Bảo hiểm y tế ngành; Bảo hiểm y tế Việt Nam và chi

nhánh tại thành phố Hồ Chí Minh). Trong giai đoạn này việc quản lý chuyên môn

nghiệp vụ về bảo hiểm y tế do Bảo hiểm y tế Việt Nam trực thuộc Bộ y tế thực hiện;

còn về tổ chức Bảo hiểm y tế các địa phương trực thuộc Sở Y tế và Bảo hiểm y tế

ngành do ngành chủ quản trực tiếp quản lý thực hiện. Bảo hiểm y tế Việt Nam chịu

trách nhiệm hướng dẫn Bảo hiểm y tế địa phương và ngành về chuyên môn, nghiệp

vụ, còn việc quản lý trực tiếp quỹ Bảo hiểm y tế do UBND địa phương và ngành chủ

quản quản lý, quĩ hạch toán độc lập và không có sự bù đắp, điều tiết, hỗ trợ lẫn nhau.

Năm 1998, Chính phủ thực hiện việc tách chức năng tổ chức thực hiện Bảo

hiểm y tế ra khỏi chức năng quản lý Nhà nước về Bảo hiểm y tế của UBND các địa

12

phương và các ngành để thống nhất giao cho Bảo hiểm y tế Việt Nam quản lý. Hệ

thống Bảo hiểm y tế Việt Nam trực thuộc Bộ Y tế và được tổ chức theo hệ thống dọc

thống nhất từ trung ương đến địa phương theo 3 cấp:

- Ở Trung ương là BHYT Việt Nam.

- Ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp tỉnh) là BHYT

cấp tỉnh và BHYT ngành than, dầu khí, cao su và giao thông vận tải.

- Ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh tổ chức thành chi nhánh BHYT

trực thuộc BHYT cấp tỉnh.

Quỹ Bảo hiểm y tế được quản lý tập trung thống nhất, hạch toán độc lập với

Ngân sách Nhà nước và được Nhà nước bảo hộ, Quỹ có thể điều tiết trong toàn hệ

thống.

1.1.3. Chuyển giao BHYT sang BHXH Việt Nam:

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 7 khoá

VIII và Chương trình Cải cách hành chính của Chính phủ, ngày 24/01/2002 Thủ

tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 20/2002/QĐ-TTg chuyển giao hệ thống

BHYT từ Bộ Y tế sang BHXH Việt Nam nhằm giảm bớt đầu mối quản lý và đáp

ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển trong giai đoạn mới. Ngày 6/12/2002 Chính phủ

ban hành Nghị định số 100/2002/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn

và cơ cấu tổ chức của BHXH Việt Nam. Từ thời điểm này, BHXH Việt Nam được

giao nhiệm vụ thống nhất quản lý quỹ BHXH, BHYT và tổ chức thực hiện các chế

độ BHXH và BHYT cho các đối tượng tham gia.

Cơ cấu tổ chức hệ thống BHXH Việt Nam được thiết kế theo hệ thống ngành

dọc, tập trung từ Trung ương đến địa phương theo 3 cấp:

- Ở Trung ương là BHXH Việt Nam, Hội đồng Quản lý BHXH Việt Nam là cơ

quan quản lý của BHXH Việt Nam, bao gồm đại diện lãnh đạo của Bộ Lao động -

Thương binh và Xã hội, Bộ Tài chính, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Tổng

Giám đốc BHXH Việt Nam; Tổng Giám đốc là đại diện pháp nhân của BHXH Việt

Nam.

13

- Ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là BHXH cấp tỉnh trực thuộc

BHXH Việt Nam.

- Ở các quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh là BHXH cấp huyện trực

thuộc BHXH tỉnh.

1.2. Đặc điểm ngành BHXH Việt Nam:

BHXH Việt Nam có hai đặc điểm cơ bản sau:

1.2.1. Tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội cho đối tượng tham gia

BHXH, BHYT.

Sự phát triển của nền kinh tế thị trường đã tác động mạnh mẽ đến cơ cấu nền

kinh tế và các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, theo đó, quan hệ lao động

theo cơ chế mới từng bước được hình thành, tạo sự bình đẳng giữa người lao động

làm việc trong các thành phần kinh tế khác nhau, giúp cho việc sắp xếp, cơ cấu lại

lực lượng lao động giữa các ngành, các địa phương, các thành phần kinh tế, các cơ

quan, đơn vị thuận lợi hơn. Ngành BHXH cũng không nằm ngoài tác động ảnh

hưởng đó. Nghị quyết Đại hội VII của Đảng đã chỉ rõ “ Đổi mới chính sách BHXH

theo hướng: Mọi người lao động và các đơn vị kinh tế thuộc các thành phần kinh tế

đều đóng góp vào quỹ BHXH. Từng bước tách quỹ BHXH đối với công nhân viên

chức Nhà nước khỏi ngân sách và hình thành quỹ BHXH chung cho người lao động

thuộc mọi thành phần kinh tế…” Theo đó, tách chức năng tổ chức thực hiện BHXH

ra khỏi chức năng quản lý Nhà nước về BHXH. Theo luật BHXH, Bộ Lao động -

Thương binh - xã hội chịu trách nhiệm quản lý Nhà nước về BHXH, hệ thống

BHXH Việt Nam được tổ chức và quản lý theo hệ thống dọc, tập trung, thống nhất

từ Trung ương đến cấp huyện. Bước đổi mới tổ chức quản lý BHXH đã tạo cơ chế tự

chủ cho hoạt động của BHXH, BHYT, đồng thời phù hợp với hội nhập kinh tế quốc

tế. Về bản chất, hệ thống bảo hiểm xã hội chính là đơn vị sự nghiệp thực hiện dịch

vụ công trong lĩnh vực BHXH - một chức năng của quản lý nhà nước nhằm thực

hiện pháp luật về BHXH do các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan lập pháp ban

hành. Vì vậy mô hình tổ chức BHXH Việt Nam phải được tổ chức phù hợp với tính

chất, nhiệm vụ của một tổ chức hoạt động dịch vụ công ích.

14

1.2.2. Quản lý quỹ BHXH, nguồn lực dự trữ quốc gia.

Trước đây, khi nói đến BHXH là nói đến những chính sách trợ cấp xã hội do

ngân sách Nhà nước đảm bảo và chi trả. Về thực chất chưa hình thành quỹ tài chính

riêng độc lập. Hiện nay, BHXH được hiểu bao hàm 2 chức năng, đó là thực hiện chế

độ BHXH như đã từng thực hiện trước đây, hơn thế nữa còn một chức năng hoàn

toàn mới đó là quản lý quỹ BHXH để thực hiện chế độ chính sách BHXH theo quy

định của pháp luật. Quỹ BHXH được hình thành với sự tham gia của 3 bên đóng góp

là người lao động, chủ sử dụng lao động và đóng góp của Nhà nước, ngoài ra còn

các nguồn thu hợp pháp khác như đầu tư tăng trưởng, viện trợ... Quỹ BHXH được

hạch toán độc lập với ngân sách và được Nhà nước bảo hộ. Chính vì vậy quỹ BHXH

có những đặc trưng khác với các quỹ đầu tư khác: Nguồn thu bảo hiểm khi đưa vào

quỹ một phần sẽ được chi dùng ngay cho các đối tượng đang hưởng các chế độ ngắn

hạn và một phần cho các đối tượng hưởng chế độ dài hạn, song phần lớn là nguồn dự

trữ dùng để chi trả các chế độ BHXH trong tương lai. Chính khoản tiền tạm thời

nhàn rỗi này tồn tích qua nhiều năm chưa phải chi trả ngay sẽ được dùng cho đầu tư

tăng trưởng quỹ nhằm đảm bảo giá trị của quỹ và tăng quy mô của quỹ.

Những đặc thù của nguồn hình thành quỹ BHXH đã tạo ra những đặc điểm

riêng có cho việc quản lý quỹ BHXH. Với mục đích đảm bảo cho an sinh xã hội, nên

việc đầu tư quỹ BHXH phải đảm bảo tuyệt đối an toàn. Quỹ đuợc bảo toàn và tăng

trưởng tốt sẽ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người lao động và góp phần tăng

trưởng nền kinh tế, ổn định và phát triển đất nước. Ngược lại nếu quỹ BHXH không

được bảo toàn thì không những đời sống của người tham gia bị ảnh hưởng mà xã hội

sẽ bất ổn. Chính vì vậy, việc quản lý đầu tư quỹ phải tuân thủ những nguyên tắc nhất

định do nhà nước quy định sao cho rủi ro ở mức thấp nhất và được bảo hộ, ưu tiên

đầu tư vào những công trình trọng điểm, đặc thù. Mặt khác lĩnh vực đầu tư quỹ sẽ

giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của

BHXH. Các vấn đề cần quan tâm trong việc quản lý đầu tư quỹ, đó là: Các chiến

lược đầu tư, lộ trình đầu tư, danh mục đầu tư, hiệu quả đầu tư (trên cả hai phương

diện hiệu quả tài chính và hiệu quả kinh tế xã hội), khả năng thu hồi vốn.