Nghiên cứu xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của Bệnh xá quân-dân y tại khu vực trọng điểm

Bé quèc phßng

côc qu©n y

b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp nhµ n−íc

nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc

vµ ho¹t ®éng cña bÖnh x¸ qu©n-d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm

M∙ sè KC 10.08

chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS. nguyÔn v¨n th−ëng

5955

25/7/2006

Hµ Néi- 03/2006

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

1

bµi tãm t¾t

Õt hîp qu©n - d©y y ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ cho

nh©n d©n vµ bé ®éi lµ truyÒn thèng vµ lµ nÐt ®Æc thï cña Ngµnh Y tÕ ViÖt

Nam. Trong thêi b×nh, KHQDY ®i vµo chiÒu s©u x©y dùng tiÒm lùc y tÕ quèc phßng,

x©y dùng KVPT cña ®Êt n−íc, s½n sµng øng phã kÞp thêi cho c¸c t×nh huèng qu©n sù

còng nh− thiªn tai, th¶m ho¹. KHQDY kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ho¹t ®éng chuyªn

m«n kü thuËt nh»m ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång mµ cßn thùc hiÖn c«ng t¸c

tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®ång bµo ë vïng s©u, vïng cao biªn giíi, h¶i ®¶o hiÓu râ

®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, thùc hiÖn c«ng t¸c d©n

vËn nh»m cñng cè lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng; gãp phÇn gi÷ d©n, gi÷ ®Êt,

gi÷ v÷ng chñ quyÒn an ninh biªn giíi, h¶i ®¶o.

§Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸

qu©n - d©n y t¹i khu vùc träng ®iÓm” (M· sè KC10-08) nh»m 2 môc tiªu:

1. X©y dùng ®−îc m« h×nh BÖnh x¸ qu©n - d©n y phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng

khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh.

2. §−a ra c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc thu dung, ®iÒu trÞ, kh¾c phôc hËu qu¶ dÞch

bÖnh, thiªn tai th¶m ho¹.

Nghiªn cøu ®−îc x¸c ®Þnh víi 2 néi dung c¬ b¶n lµ x©y dùng m« h×nh vµ

®¸nh gi¸ m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p kÕt hîp nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng; lÊy

nghiªn cøu ®Þnh tÝnh lµ chÝnh vµ thùc hiÖn theo biÖn ph¸p song song.

§Ò tµi ®−îc hoµn thµnh víi c¸c néi dung vµ s¶n phÈm chÝnh sau:

1. X©y dùng c¸c m« h×nh BÖnh x¸, Phßng kh¸m ®a khoa khu vùc, Trung t©m

y tÕ qu©n - d©n y ë c¸c khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh (§oµn KT- QP

tuyÕn biªn giíi bé, c¸c ®¶o gÇn bê ®¹i ®iÖn cho 3 vïng ®Þa lý ViÖt Nam).

- §Ò tµi ®· thu thËp, ®iÒu tra, ph©n tÝch thùc tr¹ng t×nh h×nh tù nhiªn, KT-XH

liªn quan ®Õn c«ng t¸c y tÕ vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ céng

®éng cña y tÕ c¬ së d©n y, qu©n y t¹i c¸c ®iÓm nghiªn cøu ®¹i diÖn cho c¸c vïng ®Þa

lý cña ®Êt n−íc.

- C¸c m« h×nh ®Ò tµi ®Ò xuÊt gåm: BÖnh x¸, Phßng kh¸m ®a khoa vµ Trung

t©m y tÕ qu©n - d©n y phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng khu vùc.

K

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

2

2. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc thu dung, ®iÒu trÞ, phßng chèng dÞch bÖnh vµ

kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, th¶m ho¹ t¹i c¸c vïng träng ®iÓm quèc phßng - an ninh.

- §Ò xuÊt nguyªn t¾c chung vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ho¹t ®éng

KHQDY trong thu dung, phßng chèng dÞch bÖnh vµ kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai

th¶m ho¹.

- §Ò xuÊt quy tr×nh cÊp cøu, kh¸m, ®iÒu trÞ cho nh©n d©n vµ bé ®éi trong khu

vùc:

+ Tæ chøc tuyÕn cÊp cøu vµ ph©n cÊp nhiÖm vô cho c¸c tuyÕn.

+ Quy ®Þnh vËn chuyÓn trong khu vùc.

3. §Ò tµi ®Ò xuÊt x©y dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng

KHQDY gåm ChØ thÞ cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, Th«ng t− liªn Bé Y tÕ - Quèc

phßng, Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn thùc hiÖn ChØ thÞ cña Thñ t−íng ®Ó t¹o ra hµnh lang

ph¸p lý cho ho¹t ®éng KHQDY ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong t×nh h×nh míi.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

3

PhÇn chÝnh b¸o c¸o

Lêi më ®Çu

Õt hîp qu©n - d©n y trong nhiÖm vô ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ cho

nh©n d©n, bé ®éi lµ truyÒn thèng vµ lµ nÐt ®Æc thï cña Ngµnh Y tÕ

ViÖt Nam. Tõ khi thµnh lËp Ngµnh Qu©n y, tr¶i qua 60 n¨m thùc hiÖn chøc n¨ng,

nhiÖm vô ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ bé ®éi vµ nh©n d©n, ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n -

d©n y lu«n g¾n liÒn víi c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ quan träng cña ®Êt n−íc vµ ®· trë

thµnh truyÒn thèng quý b¸u cña Ngµnh Y tÕ ViÖt Nam trong chiÕn tranh gi¶i phãng

vµ chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ quèc.

Trong thêi b×nh, ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y ®i vµo chiÒu s©u x©y dùng

tiÒm lùc y tÕ quèc phßng, x©y dùng khu vùc phßng thñ cña ®Êt n−íc ®Ó s½n sµng øng

phã kÞp thêi cho c¸c t×nh huèng qu©n sù còng nh− thiªn tai, th¶m ho¹. MÆt kh¸c,

ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y cßn nh»m thùc hiÖn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng

quÇn chóng ë vïng s©u, vïng xa, vïng cao biªn giíi, h¶i ®¶o th«ng qua ho¹t ®éng

chuyªn m«n, kü thuËt gióp ®ång bµo hiÓu râ chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng, Nhµ

n−íc, cñng cè lßng tin cña d©n víi §¶ng, gãp phÇn gi÷ d©n, gi÷ ®Êt, gi÷ v÷ng chñ

quyÒn, an ninh vïng biªn giíi, h¶i ®¶o.

Trong thùc tiÔn, ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y trong nh÷ng n¨m qua rÊt

phong phó, ®a d¹ng vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ bÒ réng lÉn chiÒu s©u, nh−ng cßn mang tÝnh

tù ph¸t, ph©n t¸n, thiÕu thèng nhÊt vµ ch−a toµn diÖn; ch−a tæng hîp, kh¸i qu¸t thµnh

lý luËn khoa häc. NhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· tæ chøc c¸c m« h×nh kÕt hîp qu©n - d©n y

trong ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi; nh−ng m« h×nh cßn mang tÝnh

chÊt x©y dùng phong trµo ®iÓn h×nh, ®Çu t− lín, khã ¸p dông vµ nh©n réng cho c¸c

vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n.

Tõ n¨m 1996, Côc Qu©n y ®· tham gia nghiªn cøu: "X©y dùng m« h×nh kÕt hîp

qu©n - d©n y trong ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi ë mét sè x· vïng s©u,

vïng xa thuéc biªn giíi bé ViÖt Nam" vµ "X©y dùng m« h×nh kÕt hîp qu©n - d©n y nh»m

ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ lùc l−îng vò trang trªn c¸c ®¶o, quÇn ®¶o

thuéc l·nh h¶i ViÖt Nam". §©y lµ hai ®Ò tµi nh¸nh, m· sè KHCN11-01-02 A vµ B thuéc

ch−¬ng tr×nh "B¶o vÖ vµ n©ng cao søc khoÎ céng ®ång", m· sè KHCN 11.

K

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

4

N¨m 1998, Côc Qu©n y chñ tr× ®Ò tµi cÊp Bé Quèc phßng "Nghiªn cøu x©y

dùng m« h×nh kÕt hîp qu©n - d©n y ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi ë

khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh khu vùc miÒn nói T©y B¾c". M« h×nh ®−îc

triÓn khai thùc nghiÖm t¹i 4 x·: M−êng L¹n, M−êng LÌo, M−êng Vµ, NËm L¹nh

thuéc huyÖn S«ng M·, tØnh S¬n La. §Ò tµi tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«

h×nh tæ chøc, ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña Tr¹m y tÕ tÕ qu©n - d©n y tuyÕn x· ë mét

khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh thuéc vïng T©y B¾c ViÖt Nam.

Nh÷ng vÊn ®Ò ®· nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt trong c¸c ®Ò tµi trªn tËp trung vµo

viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh tr¹m y tÕ kÕt hîp qu©n - d©n y gi÷a c¸c ®ån biªn phßng

vµ tr¹m y tÕ x· (n¬i cã ®ån biªn phßng ®øng ch©n) vµ tr¹m y tÕ ë mét sè x· ®¶o cã

lùc l−îng vò trang ®ãng qu©n. §Õn nay, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®ang ®−îc triÓn

khai ë mét sè khu vùc biªn giíi, nh−ng míi tËp trung vµo ë cÊp tr¹m y tÕ x· vµ ®ån

biªn phßng, ch−a cã m« h×nh kÕt hîp qu©n - d©n y cña côm liªn x·.

Nh− vËy, hiÖn ë ViÖt Nam, c¸c m« h×nh ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y kh¸

phong phó, ®a d¹ng nh−ng cßn mang tÝnh t¸ch rêi, lÎ tÎ ë tuyÕn x·, ch−a cã nh÷ng

m« h×nh tæ chøc, ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y côm liªn x· hoÆc huyÖn; còng ch−a

h×nh thµnh c¸c trung t©m kÕt hîp qu©n - d©n y thu dung cÊp cøu nhanh, kÞp thêi

ng−êi bÞ th−¬ng, bÞ n¹n ®Ó t¹o nªn m¹ng l−íi tæ chøc, cøu ch÷a liªn hoµn trªn mét

®Þa bµn tØnh hay khu vùc phßng thñ nh»m phôc vô c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ søc

khoÎ cho nh©n d©n vµ bé ®éi trong thêi b×nh, ®ång thêi ®¸p øng ®−îc viÖc cøu ch÷a

th−¬ng binh, bÖnh binh, ng−êi bÞ th−¬ng, bÞ n¹n khi cã chiÕn tranh vµ c¸c t×nh

huèng thiªn tai, th¶m ho¹ kh¸c.

Khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh lµ nh÷ng khu vùc biªn giíi, h¶i

®¶o, n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn ®a d¹ng, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi phøc t¹p, n¬i

th−êng diÔn ra c¸c ho¹t ®éng qu©n sù trong thêi b×nh còng nh− thêi chiÕn. §Ó gi÷

v÷ng chñ quyÒn, an ninh cho ®Êt n−íc, quèc gia nµo còng ®Òu tËp trung ®Çu t− x©y

dùng tiÒm lùc quèc phßng cho c¸c khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an ninh trªn

däc tuyÕn biªn giíi bé vµ biÓn ®¶o cña m×nh. ViÖt Nam lµ n−íc cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý

tù nhiªn phøc t¹p, l¾m nói, nhiÒu s«ng, ®Þa h×nh dÔ bÞ chia c¾t; nhiÒu khu vùc däc

tuyÕn biªn giíi bé vµ biÓn ®−îc x¸c ®Þnh lµ c¸c khu vùc träng ®iÓm quèc phßng - an

ninh, viÖc b¶o ®¶m y tÕ cho c¸c khu vùc nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ khi cã

thiªn tai, th¶m ho¹ hoÆc chiÕn tranh.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

5

§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc m· sè KC.10-08 "Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh

tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y khu vùc träng ®iÓm" cã 2 môc tiªu:

1. X©y dùng ®−îc m« h×nh bÖnh x¸ qu©n - d©n y phï hîp ®iÒu kiÖn tõng khu

vùc träng ®iÓm an ninh quèc phßng.

2. §−a ra c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc thu dung, ®iÒu trÞ, kh¾c phôc hËu qu¶ dÞch

bÖnh, thiªn tai vµ th¶m häa.

§Ó hoµn thµnh ®−îc 2 môc tiªu trªn, ®· tµi ®· tËp trung vµo c¸c néi dung

nghiªn cøu sau:

- Thu thËp, ®iÒu tra ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi

liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n, bé ®éi vµ t×nh h×nh

qu©n y ë 12 x· biªn giíi vïng s©u, vïng xa; 6 x· ®¶o, huyÖn ®¶o thuéc tuyÕn ®¶o

gÇn, ®¹i ®iÖn cho 3 vïng ®Þa lý B¾c Bé, Trung Bé vµ Nam Bé. Nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra

thu thËp t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu tËp trung vµo:

+ Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi liªn quan ®Õn

ho¹t ®éng y tÕ.

+ Thùc tr¹ng tæ chøc, biªn chÕ, ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së y tÕ tÕ d©n y, qu©n y

vµ t×nh h×nh vÖ sinh dÞch tÔ liªn quan ®Õn c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ céng

®ång.

- Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, tæ chøc,

biªn chÕ, trang bÞ vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së y tÕ d©n y, qu©n y trªn ®Þa

bµn nghiªn cøu; ®Ò tµi ®Ò xuÊt m« h×nh BÖnh x¸ qu©n - d©n y phï hîp víi ®iÒu kiÖn

cô thÓ cña tõng khu vùc trong ®iÒu kiÖn quèc phßng - an ninh. C¸c m« h×nh ®ã lµ:

+ M« h×nh ¸p dông cho tuyÕn biªn giíi bé: lµ lo¹i h×nh KHQDY ch¨m sãc,

b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n d©n vµ bé ®éi trªn ®Þa bµn côm liªn x· tuyÕn biªn giíi bé,

níi cã c¸c §oµn kinh tÕ - quèc phßng ®øng ch©n lµm nhiÖm vô gi÷ d©n, gi÷ ®Êt, kÕt

hîp quèc phßng víi kinh tÕ nh»m gi÷ v÷ng chñ quyÒn an ninh biªn giíi.

• M« h×nh tæ chøc, biªn chÕ cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y §oµn KT-QP.

• M« h×nh tæ chøc, biªn chÕ cña Phßng kh¸m ®a khoa khu vùc qu©n - d©n y

§oµn KT-QP.

+ C¸c m« h×nh ¸p dông cho hÖ thèng ®¶o gÇn bê: ®©y lµ lo¹i h×nh KHQDY

ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n d©n vµ bé ®éi trªn c¸c ®¶o v× trªn khu vùc biÓn

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

6

(ng− tr−êng) l©n cËn n¬i cã d©n c− sinh sèng, lao ®éng nghÒ biÓn vµ cã c¸c ®¬n vÞ

qu©n ®éi ®øng ch©n lµm nhiÖm vô b¶o vÖ chñ quyÒn l·nh h¶i.

• M« h×nh tæ chøc, biªn chÕ, trang bÞ cña Trung t©m y tÕ qu©n-d©n y huyÖn ®¶o.

• M« h×nh tæ chøc, biªn chÕ, trang bÞ cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y x· ®¶o.

- §Ò tµi ®Ò xuÊt c¸c gi¶p ph¸p vÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng, tæ chøc thu dung

®iÒu trÞ, phßng chèng dÞch bÖnh vµ tham gia kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, th¶m ho¹

cña c¸c lo¹i h×nh BÖnh x¸, Phßng kh¸m ®a khoa khu vùc, Trung t©m y tÕ qu©n - d©n

y t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu.

- §Ò tµi ®· nghiªn cøu x©y dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó t¹o ra

hµnh lang ph¸p lý nh»m t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng KHQDY trong t×nh h×nh

míi trªn ph¹m vi toµn quèc vµ b¶o ®¶m cho c¸c m« h×nh BÖnh x¸, Phßng kh¸m ®a

khoa khu vùc, Trung t©m y tÕ qu©n - d©n… ho¹t ®éng th−êng xuyªn, l©u dµi, cã hiÖu

qu¶; gãp phÇn tham gia xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong

ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång ë c¸c khô vùc träng ®iÓm quèc phßng - an

ninh. C¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®−îc nghiªn cøu ®Ò xuÊt gåm:

+ ChØ thÞ cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c KHQDY ch¨m

sãc søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi trong t×nh h×nh míi.

+ Th«ng t− liªn Bé Y tÕ - Quèc phßng vÒ viÖc triÓn khai thùc hiÖn ChØ thÞ cña

Thñ t−íng ChÝnh phñ, kiÖn toµn vÒ tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña Ban

qu©n - d©n y c¸c cÊp.

+ Th«ng t− liªn Bé Y tÕ - Quèc phßng - Tµi chÝnh vÒ viÖc b¶o ®¶m nguån

nh©n lùc vµ chÝnh s¸ch cho ho¹t ®éng KHQDY ho¹t ®éng th−êng xuyªn.

§Ó thùc hiÖn ®−îc nh÷ng néi dung nghiªn cøu trªn, ®Ò tµi ®· ®−îc cÊp tõ

nguån ng©n s¸ch Nhµ n−íc víi tæng kinh phÝ 2.400 triÖu ®ång trong 4 n¨m

(2001-2004), trong ®ã:

Thuª kho¸n chuyªn m«n : 1.137,8 triÖu ®ång = 47,41%

Nguyªn, vËt liÖu, n¨ng l−îng : 157,0 triÖu ®ång = 6,54%

ThiÕt bÞ, m¸y mãc chuyªn dïng : 448,4 triÖu ®ång = 18,68%

Chi kh¸c : 656,8 triÖu ®ång = 27,37%

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

7

Ch−¬ng mét

Tæng quan

1.1. thùc tr¹ng y tÕ c¬ së viÖt nam vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng

®Õn c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi

1.1.1 Vai trß cña y tÕ c¬ së

1.1.1.1. Ngoµi n−íc

T¹i Héi nghÞ Quèc tÕ lÇn thø nhÊt vÒ t¨ng c−êng søc khoÎ t¹i Ottaoa - Canada

(1986) ®· nªu lªn 5 gi¶i ph¸p hµnh ®éng lµ:

- X©y dùng chÝnh s¸ch y tÕ c«ng céng

- T¹o dùng ®−îc m«i tr−êng hç trî

- T¨ng c−êng ho¹t ®éng céng ®ång

- Ph¸t triÓn kü n¨ng nh©n viªn y tÕ

- §Þnh h−íng l¹i c¸c dÞch vô y tÕ.

Héi nghÞ nªu râ, y tÕ ph¶i chuyÓn m¹nh sang h−íng n©ng cao søc khoÎ, v−ît

lªn trªn tr¸ch nhiÖm cè h÷u lµ cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸m, ch÷a bÖnh.

N¨m 1991, Canada ®· chi kho¶ng 5,6 tû USD cho y tÕ, chiÕm 9,9% GDP, c¸c

chi phÝ y tÕ c«ng céng chiÕm 72% tæng chi phÝ y tÕ cña c¶ n−íc. Sè thÇy thuèc ch¨m

sãc søc khoÎ ban ®Çu ë Canada chiÕm kho¶ng 63% tæng sè thÇy thuèc ë n−íc nµy.

Kho¶ng 8/10 thÇy thuèc ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu lµ thÇy thuèc gia ®×nh vµ thÇy

thuèc thùc hµnh ®a khoa.

Th¸ng 9/1995, Héi nghÞ Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) lÇn thø 46 ®· ®−a ra

kh¸i niÖm ch©n trêi míi vÒ søc khoÎ vµ ®æi míi chiÕn l−îc søc khoÎ cho mäi ng−êi.

C¸c n−íc thuéc khu vùc T©y Th¸i B×nh D−¬ng ®· vµ ®ang cã nh÷ng b−íc tiÕn

®Ó héi nhËp víi sù ph¸t triÓn cña y tÕ thÕ giíi. §ã lµ viÖc tæ chøc hÖ thèng y tÕ trªn

c¬ së ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, t¨ng c−êng hÖ thèng y tÕ tuyÕn huyÖn, x¸c ®Þnh râ

tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o céng ®ång trong viÖc qu¶n lý c¸c dÞch vô y tÕ céng ®ång, lång

ghÐp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ, n©ng cao chÊt l−îng ch¨m sãc vµ kü

thuËt y tÕ, ph¸t triÓn c¸c nguån nh©n lùc y tÕ, x©y dùng chÝnh s¸ch quèc gia vÒ

thuèc.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

8

ë NhËt B¶n, ®Ó b¶o ®¶m cho nh©n d©n sèng khoÎ m¹nh vµo thÕ kû 21 vµ

tr−êng thä, n¨m 1986 ChÝnh phñ NhËt ®· nhÊn m¹nh 4 nhiÖm vô :

- T¨ng c−êng n©ng cao søc khoÎ cho mäi nhãm tuæi

- T¸i lång ghÐp (Reintegrate) c¸c dÞch vô ch¨m sãc y tÕ

- C¶i c¸ch hÖ thèng b¶o hiÓm

- Tham gia nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn vÒ søc khoÎ vµ y häc c«ng nghÖ cao.

T¹i Trung Quèc:

- C¸c lo¹i bÖnh viÖn ®−îc chia lµm 5 lo¹i:

+ BÖnh viÖn tæng hîp ®a khoa víi quy m« tõ 100-200 gi−êng bÖnh

+ BÖnh viÖn chuyªn khoa (lao, t©m thÇn, phong, truyÒn nhiÔm, ung th−, nhi...)

+ BÖnh viÖn d¹y häc thùc hµnh

+ BÖnh viÖn trung y lµ c¬ së kÕt hîp Trung - T©y y.

- M¹ng l−íi y tÕ trªn toµn ®Êt n−íc Trung Quèc ®−îc chia thµnh 3 cÊp:

+ CÊp c¬ së (cÊp I) ë c¸c ®« thÞ (n¬i sèng cña 200 triÖu ng−êi) lµ tr¹m y tÕ

®−êng phè vµ xÝ nghiÖp.

+ CÊp II lµ bÖnh viÖn tæng hîp ®a khoa quËn, tr¹m chuyªn khoa, tr¹m b¶o vÖ

søc khoÎ, bÖnh viÖn xÝ nghiÖp.

+ CÊp III lµ bÖnh viÖn tæng hîp ®a khoa thµnh phè, bÖnh viÖn d¹y häc thùc

hµnh vµ bÖnh viÖn trung t©m cña c¸c xÝ nghiÖp.

- T¹i c¸c vïng n«ng th«n Trung Quèc (n¬i sèng cña 800 triÖu ng−êi) cã

2.340 bÖnh viÖn huyÖn, ph©n bæ ë h¬n 2.100 huyÖn víi tæng sè 353.716 gi−êng

bÖnh vµ 426.087 nh©n viªn y tÕ.

- M¹ng l−íi y tÕ 3 cÊp ë n«ng th«n gåm cã: y tÕ th«n (®éi s¶n xuÊt); y tÕ x·

(c«ng x·, h−¬ng trÊn) vµ y tÕ huyÖn. Trong 3 cÊp nµy, y tÕ th«n lµ tiÒn tiªu, y tÕ x· lµ

c¬ së, y tÕ huyÖn lµ trung t©m. Kh«ng cã lo¹i h×nh y tÕ liªn x·.

- Toµn bé c«ng t¸c phßng bÖnh, ch¨m sãc søc khoÎ vµ ch÷a bÖnh trong ph¹m

vi huyÖn ë Trung Quèc ®Òu thèng nhÊt vµo trung t©m y tÕ huyÖn. BÖnh viÖn huyÖn

cã tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o, hç trî y tÕ x· (h−¬ng trÊn); tr¹m y tÕ x· cã tr¸ch nhiÖm chØ

®¹o vµ hç trî y tÕ th«n. Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng y tÕ 3 cÊp ë n«ng th«n vµ

thµnh thÞ tá ra lµ cã hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. Ho¹t ®éng cña c¸c bÖnh viÖn

kh«ng khu tró trong 4 bøc t−êng mµ cßn v−¬n ra ngoµi qua tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o vµ

hç trî y tÕ tuyÕn d−íi qua c¸c mèi liªn kÕt ngang víi c¸c bÖnh viÖn kh¸c trong khu

vùc.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

9

Còng t¹i Trung Quèc, viÖc ph¸t triÓn y tÕ c¬ së t¹i n«ng th«n ë cÊp d−íi

huyÖn cã 67% lµ së h÷u tËp thÓ, 33% lµ së h÷u toµn d©n. Tr¸i l¹i, ë c¸c thµnh thÞ, së

h÷u tËp thÓ chiÕm ®Õn 80% vµ së h÷u toµn d©n chiÕm 20%.

§iÓm qua t×nh h×nh ph¸t triÓn y tÕ c¬ së ë mét sè n−íc cã thÓ nhËn ®Þnh kh¸i

qu¸t lµ: Sù ph¸t triÓn cña NgµnhY tÕ trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc Ch©u ¸ ®· cã sù

chuyÓn h−íng sang c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ toµn d©n, n©ng cao chÊt l−îng

kh¸m ch÷a bÖnh trªn c¬ së øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i vµ

x©y dùng mét m¹ng l−íi y tÕ v÷ng m¹nh, ®−a kü thuËt tiÕp cËn víi ng−êi d©n; lÊy

viÖc ®éng viªn c¸c nguån lùc cña nh©n d©n vµ x· héi lµm c¬ së ph¸t triÓn c¬ b¶n.

Tuy nhiªn, tuú theo ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ-x· héi vµ chÝnh trÞ mµ mçi quèc gia cã

nh÷ng m« h×nh phï hîp víi c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh cña ®Êt n−íc ®Ó ®¹t môc ®Ých

chung lµ: v× sù nghiÖp ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång. Qua nghiªn cøu, t×m

hiÓu ch−a thÊy tµi liÖu quèc gia nµo ®Ò cËp ®Õn m« h×nh kÕt hîp qu©n - d©n y thµnh

lý luËn khoa häc còng nh− thùc tiÔn triÓn khai; cã thÓ ®©y lµ mét néi dung liªn quan

nhiÒu ®Õn y häc qu©n sù nªn phÇn lín c¸c n−íc cßn gi÷ bÝ mËt. Tuy nhiªn, qua th¶o

luËn nhãm nghiªn cøu thÊy mét sè n−íc nh− Cu Ba, B¾c TriÒu Tiªn, Trung Quèc, Ên

§é lµ nh÷ng n−íc ®· chó träng ®Õn ho¹t ®éng kÕt hîp qu©n - d©n y ë c¸c khu vùc

biªn giíi, h¶i ®¶o còng nh− ho¹t ®éng ®éng viªn y tÕ.

1.1.1.2. ë ViÖt Nam

HÖ thèng tæ chøc y tÕ ®−îc chia thµnh 4 tuyÕn bao gåm tuyÕn trung −¬ng,

tuyÕn tØnh, tuyÕn huyÖn, tuyÕn x·, trong tuyÕn x· cã y tÕ th«n, b¶n. Y tÕ c¬ së ®−îc

x¸c ®Þnh bao gåm y tÕ tuyÕn huyÖn vµ y tÕ tuyÕn x·.

N¨m 1978, Héi nghÞ quèc tÕ vÒ y tÕ t¹i Alma - Ata ®· ®Ò ra chiÕn l−îc toµn

cÇu “Søc khoÎ cho mäi ng−êi vµo n¨m 2000” víi 8 néi dung ho¹t ®éng. ViÖt Nam

bæ sung thªm 2 néi dung; v× vËy, ViÖt Nam cã 10 néi dung ch¨m sãc søc khoÎ ban

®Çu (CSSKB§) ®−îc triÓn khai thùc hiÖn t¹i y tÕ c¬ së. Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu

lµ ch¨m sãc thiÕt yÕu dùa trªn c¸c c¬ së thùc tÕ vµ khoa häc. C¸c ph−¬ng ph¸p chÊp

nhËn ®−îc vÒ mÆt x· héi vµ c¸c kü thuËt cã thÓ tiÕp cËn mét c¸ch ®a d¹ng ®Õn c¸

nh©n vµ gia ®×nh trong céng ®ång th«ng qua sù tham gia cña chÝnh hä vµ ë mét gi¸

thµnh mµ céng ®ång vµ ®Êt n−íc cã thÓ tr¶ ®−îc vµ duy tr× ë bÊt cø møc ph¸t triÓn

nµo trªn tinh thÇn tù lùc tù c−êng; nã t¹o nªn mét phÇn lång ghÐp c¸c hÖ thèng y tÕ

®Êt n−íc.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

10

Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu ®−îc triÓn khai thùc hiÖn t¹i y tÕ c¬ së vµ y tÕ c¬

së lµ tuyÕn thÊp nhÊt thùc hiÖn c¸c dÞch vô ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n

d©n. §©y còng lµ n¬i ®Çu tiªn ng−êi d©n tiÕp cËn víi hÖ thèng dÞch vô y tÕ. Y tÕ c¬

së lµ cÇu nèi gi÷a Ngµnh Y tÕ víi c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, x· héi vµ c¸c

tæ chøc kinh tÕ ®Þa ph−¬ng. Y tÕ c¬ së cã vai trß to lín trong viÖc x· héi ho¸ c«ng

t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n d©n, huy ®éng c¸c tiÒm n¨ng dçi dµo cña

nh©n d©n còng nh− c¸c tæ chøc vµo sù nghiÖp “Søc khoÎ cho mäi ng−êi”.

NghÞ quyÕt 15/CP ngµy 14/10/1975 cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n kÕ tiÕp cña

§¶ng vµ Nhµ n−íc ®· x¸c ®Þnh “Y tÕ c¬ së lµ c¬ së cña Ngµnh Y tÕ, lµ nÒn t¶ng ®Ó

x©y dùng c«ng tr×nh y tÕ, nÒn t¶ng cã ch¾c th× c«ng tr×nh míi bÒn v÷ng”.

N¨m 1993, Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ VII t¹i kú häp thø 4 ®· cã

quyÕt ®Þnh quan träng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o vÖ

søc khoÎ nh©n d©n, trong ®ã nhÊn m¹nh vai trß cña c«ng t¸c CSSKB§ vµ cñng cè y

tÕ c¬ së lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña Ngµnh Y tÕ.

Ngµy 20/6/1996, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 37/CP vÒ ®Þnh h−íng

chiÕn l−îc c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n trong giai ®o¹n 1996 ®Õn

n¨m 2000 vµ 2020, NghÞ ®Þnh cã ®o¹n viÕt: “CSSKB§ lµ mét c«ng t¸c träng yÕu ®Ó

®¹t ®−îc c¸c môc tiªu qu¶n lý tû lÖ m¾c bÖnh, gi¶m tû lÖ tö vong, gi¶m tû lÖ suy dinh

d−ìng, t¨ng c−êng søc khoÎ vµ thÓ lùc, t¨ng tuæi thä, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi ng−êi d©n

®−îc h−ëng mét c¸ch c«ng b»ng nh÷ng dÞch vô CSSK”.

Y tÕ c¬ së lµ ®¬n vÞ y tÕ gÇn d©n nhÊt, ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò cña y tÕ sím

nhÊt, gi¶i quyÕt 80% khèi l−îng phôc vô y tÕ t¹i chç; lµ n¬i thÓ hiÖn sù c«ng b»ng

trong CSSK râ nhÊt, n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn vµ kiÓm nghiÖm c¸c chñ tr−¬ng chÝnh

s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ y tÕ, lµ bé phËn quan träng nhÊt cña Ngµnh Y tÕ

tham gia ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi.

Theo sè liÖu cña Bé Y tÕ, hiÖn nay c¶ n−íc ta cã kho¶ng 15 triÖu ng−êi

nghÌo, trong ®ã cã 90% sèng ë n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, lµ nh÷ng

vïng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. PhÇn lín ng−êi nghÌo chØ cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö

dông c¸c dÞch vô y tÕ gÇn nhÊt, chÊt l−îng thÊp vµ gi¸ c¶ phï hîp víi kh¶ n¨ng chi

tr¶. Do ®ã, ®Çu t− cho ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l−îng phôc vô cña y tÕ c¬ së

(YTCS) lµ ®Çu t− cho vïng nghÌo, ng−êi nghÌo, gãp phÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, thùc

hiÖn c«ng b»ng trong CSSK, n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng cho nh©n d©n vµ æn

®Þnh chÝnh trÞ - x· héi.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

11

1.1.2 Thùc tr¹ng y tÕ c¬ së vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o

Vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o lµ nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn tù

nhiªn kh¾c nghiÖt vµ cã nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi… Do ®ã, c«ng

t¸c y tÕ ë khu vùc nµy còng gÆp nhiÒu trë ng¹i. Kho¶ng 10 n¨m trë l¹i ®©y, m¹ng

l−íi y tÕ c¬ së toµn quèc nãi chung vµ ®Æc biÖt y tÕ c¬ së vïng s©u, vïng xa, miÒn

nói, biªn giíi, h¶i ®¶o nãi riªng, ®øng tr−íc nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t. T¸c ®éng cña

c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, sù chuyÓn ®æi chËm ch¹p vµ kh«ng ®ång

bé c¸c chÝnh s¸ch phóc lîi x· héi vµ y tÕ, ®· lµm cho y tÕ c¬ së trong mét thêi gian

nhÊt ®Þnh bÞ thiÕu h¼n nh÷ng nguån lùc tèi thiÓu ®Ó ho¹t ®éng. Mét sè n¬i, nhÊt lµ

vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o, y tÕ c¬ së xuèng cÊp nghiªm träng,

cã n¬i gÇn nh− tan r·, ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn chÊt l−îng c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o

vÖ søc khoÎ nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ d©n nghÌo vµ vïng nghÌo.

§¶ng, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n c¶ n−íc ®· dµnh nhiÒu sù quan t©m ®Çu t− ph¸t

triÓn cho c¸c khu vùc vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o nh−: c¬ së h¹

tÇng, ®−êng giao th«ng, tr−êng häc, tr¹m y tÕ… tõ ®ã, thu nhËp vµ ®êi sèng cña

nh©n d©n tõng b−íc ®−îc n©ng lªn. Nh−ng, tÊt c¶ c¸c cè g¾ng ®ã ch−a ®¸p øng ®−îc

yªu cÇu ph¸t triÓn ®èi víi vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o, cã nh÷ng

chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ch−a ®−îc thùc hiÖn kÞp thêi, ch−a cã

hiÖu qu¶ cao, nªn cã nguy c¬ c¸c vïng trªn ngµy cµng l¹c hËu so víi c¸c ®ång b»ng,

thµnh thÞ. §øng vÒ ch¨m sãc søc khoÎ th× ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng−êi vÉn cßn

chÞu thiÖt thßi nhÊt so víi c¸c vïng kh¸c, cô thÓ lµ: m¾c nhiÒu bÖnh tËt, suy dinh

d−ìng nhiÒu h¬n, nhiÒu lo¹i bÖnh vÉn cã nguy c¬ ph¸t triÓn thµnh dÞch, viÖc kh¸m

ch÷a bÖnh còng gÆp nhiÒu khã kh¨n, nÕu cÇn ph¶i cÊp cøu th× qu¸ xa c¸c bÖnh viÖn.

Ngµnh Y tÕ ph¶i ®−¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc lín, c¸c ®iÒu kiÖn

b¶o ®¶m cho viÖc ho¹t ®éng chuyªn m«n cßn mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu. HiÖn

®¹i ho¸ nÒn y tÕ cßn m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu víi kh¶ n¨ng hiÖn cã. C¸c c¬ së y tÕ

huyÖn, x· nhÊt lµ c¸c huyÖn, x· biªn giíi, h¶i ®¶o ®a sè ®· xuèng cÊp; trang thiÕt bÞ

l¹c hËu, nghÌo nµn, kÓ c¶ trang thiÕt bÞ ch¨m sãc s¶n khoa thiÕt yÕu còng kh«ng ®ñ

®Ó gi¶i quyÕt c¸c ca cÊp cøu, mæ ®Î, y sü s¶n nhi, n÷ hé sinh, b¸c sü rÊt Ýt l¹i kh«ng

®−îc ®µo t¹o chuyªn khoa. §Þa bµn mét x· biªn giíi réng gÇn b»ng diÖn tÝch mét

huyÖn miÒn xu«i, mçi tr¹m y tÕ x· trung b×nh chØ cã kho¶ng 2 - 3 c¸n bé y tÕ. C¬ së

vËt chÊt thiÕu thèn kÓ c¶ trang thiÕt bÞ y tÕ vµ trang thiÕt bÞ kh«ng chuyªn: gi−êng,

tñ, bµn lµm viÖc…, tr×nh ®é c¸n bé y tÕ thÊp, nhiÒu tr−ëng tr¹m y tÕ cßn lµ y t¸ s¬

häc, tû lÖ x· tr¾ng n÷ hé sinh hoÆc y sü s¶n nhi cßn kh¸ phæ biÕn.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

12

Trong nh÷ng n¨m qua, mÆc dï hÖ thèng y tÕ vïng s©u, vïng xa, miÒn nói,

biªn giíi, h¶i ®¶o ®· ®−îc cñng cè mét b−íc, nh−ng nhiÒu vïng vÉn cßn yÕu vµ viÖc

sö dông nh÷ng dÞch vô y tÕ ë tuyÕn c¬ së vÉn cßn thÊp. Theo thèng kª cña Bé Y tÕ

n¨m 2003, c¸c tØnh miÒn nói T©y B¾c míi chØ cã .22,8% sè tr¹m y tÕ x· cã b¸c sü

lµm viÖc (toµn quèc trªn 65,4%); 79,3% tr¹m y tÕ x· cã y sü s¶n nhi hoÆc NHS,

(toµn quèc 93,1%). C¶ n−íc cã 317 x· ch−a cã tr¹m y tÕ x· riªng, trong ®ã cã 68 x·

thuéc khu vùc miÒn nói phÝa B¾c vµ 41 x· thuéc T©y Nguyªn.

Tû lÖ b¸c sü/10.000 d©n vÉn cßn thÊp (5,88 BS/10.000 d©n). Tuy nhiªn, do

®iÒu kiÖn ®Þa lý, ®Êt réng, d©n c− th−a thít, sinh sèng ph©n t¸n, c¸c c¬ së y tÕ n»m

c¸ch xa nhau, ®−êng ®i l¹i khã kh¨n, sè b¸c sü hiÖn cã l¹i chñ yÕu tËp trung ë tuyÕn

tØnh hoÆc huyÖn, nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh cho nh©n d©n ë

tuyÕn x·. Sè l−îng c¸n bé y tÕ cã tr×nh ®é sau ®¹i häc cßn rÊt thÊp, nh−ng ®Òu tËp

trung ë tuyÕn tØnh.

Ho¹t ®éng cña nhiÒu tr¹m y tÕ cßn ch−a ®æi míi, nÒ nÕp lµm viÖc ch−a chÆt

chÏ, hiÖu suÊt lµm viÖc ch−a cao, cßn ®Ó l·ng phÝ c¬ së h¹ tÇng vµ trang thiÕt bÞ kü

thuËt, trong c«ng viÖc hµng ngµy nhiÒu tr¹m y tÕ x· vÉn cßn nÆng vÒ kh¸m ch÷a

bÖnh, ch−a quan t©m ®Õn c«ng t¸c phßng bÖnh, vÖ sinh m«i tr−êng vµ gi¸o dôc søc

khoÎ céng ®ång.

VÒ ho¹t ®éng vÖ sinh phßng dÞch: bÖnh tËt tuy cã gi¶m nh−ng c¬ cÊu bÖnh tËt

vÉn ch−a thay ®æi, chñ yÕu vÉn lµ c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm, ký sinh trïng vµ suy dinh

d−ìng, bÖnh sèt rÐt vÉn lµ bÖnh ®øng ®Çu trong 10 bÖnh m¾c cao nhÊt, sau ®ã ®Õn

bÖnh m¾t hét, tiªu ch¶y... ; t×nh tr¹ng mÊt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cßn x¶y ra ë

mét vµi n¬i ch−a ®−îc gi¶i quyÕt, kh«ng cã hè xÝ hîp vÖ sinh, thiÕu nguån n−íc

s¹ch, ng−êi d©n ë mét sè vïng vÉn sö dông n−íc ao hå, kªnh r¹ch, s«ng suèi ®Ó sinh

ho¹t, sö dông ph©n t−¬i ®Ó t−íi rau, nu«i gia sóc d−íi gÇm nhµ…

Thùc tr¹ng h¹ tÇng y tÕ c¬ së (nhµ cöa, ®iÖn, ®−êng néi bé, v−ên hoa c©y

c¶nh, khu«n viªn cña tr¹m y tÕ...) ë c¸c x· miÒn nói, vïng cao, biªn giíi, h¶i ®¶o,

n¬i xa x«i hÎo l¸nh cßn rÊt nghÌo nµn, cã n¬i c¸n bé y tÕ kh«ng cã n¬i lµm viÖc,

ph¶i lµm viÖc nhê nhµ d©n hoÆc trô së Uû ban nh©n d©n x·.

HiÖn nay, Ngµnh Y tÕ vÒ c¬ b¶n ®· ®¶m b¶o cung cÊp thuèc, ®Æc biÖt thuèc

thiÕt yÕu vµ thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch trî gi¸, trî c−íc vËn chuyÓn ®èi víi thuèc ch÷a

bÖnh cho c¸c vïng khã kh¨n, ®Æc biÖt khã kh¨n. MÆt kh¸c, Ngµnh ®· tiÕp tôc duy tr×

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

13

vµ thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch cung cÊp thuèc miÔn phÝ cho nh÷ng x· thuéc vïng 3 theo

tiªu chuÈn tiÒn thuèc 10.000 ®ång/ng−êi/n¨m. Nguån vèn thuèc ®−îc huy ®éng tõ

nhiÒu nguån kh¸c nhau víi h×nh thøc kh¸c nhau. Tuy nhiªn, víi c¬ chÕ bao cÊp, trî

gi¸ thuèc sÏ t¹o cho ng−êi d©n thãi quen tr«ng chê û l¹i vµo y tÕ Nhµ n−íc trong

ch¨m sãc søc kháe, kh¸m ch÷a bÖnh kh«ng mÊt tiÒn.

Møc chi b×nh qu©n ®Çu ng−êi vÒ y tÕ ë c¸c vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn

giíi, h¶i ®¶o tuy ®· ®−îc Nhµ n−íc −u tiªn møc chi theo ®Çu d©n vµ theo gi−êng

bÖnh, cã chÝnh s¸ch trî gi¸, trî cuíc ®èi víi thuèc vµ trang thiÕt bÞ nh−ng do d©n sè

Ýt, ®Þa bµn réng, nguån thu tõ viÖn phÝ vµ b¶o hiÓm y tÕ qu¸ thÊp so víi c¸c khu vùc

kh¸c trong toµn quèc vµ ph¶i miÔn gi¶m cho ng−êi nghÌo nªn møc chi thùc tÕ theo

®Çu ng−êi cho y tÕ chØ b»ng 50-60% møc chi cña c¸c tØnh ®ång b»ng.

KÕt qu¶ trªn cho thÊy, nÕu chØ quan t©m ®Õn kh¸m ch÷a bÖnh, hÖ thèng y tÕ

c¬ së ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o chØ ®¸p øng ®−îc mét

phÇn nhá nhu cÇu ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n trong x· héi mµ th«i. Ngay

trong kh¸m ch÷a bÖnh hiÖn vÉn cßn nhiÒu tr¹m y tÕ x· ch−a thu hót ®−îc ng−êi

bÖnh ®Õn víi m×nh; trong khi ®ã, nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh cña nh©n d©n hiÖn nay rÊt

lín. §©y còng lµ sù l·ng phÝ cÇn ph¶i chÊn chØnh. NhiÒu n¬i, m¹ng l−íi y tÕ th«n,

b¶n ho¹t ®éng yÕu hoÆc cã n¬i ch−a cã, thiÕu sù ®·i ngé cÇn thiÕt vµ thiÕu ®µo t¹o

h−íng dÉn ®èi víi nh©n viªn y tÕ th«n, b¶n, thiÕu thuèc vµ dông cô y tÕ... cÇn ph¶i

sím ®−îc cñng cè ®Ó ph¸t huy vai trß cña y tÕ c¬ së trong sù nghiÖp ch¨m sãc vµ

b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n.

1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng KHQDY ë vïng s©u, vïng xa, miÒn nói

biªn giíi , h¶i ®¶o hiÖn nay

1.2.1. KHQDY trong chiÕn l−îc ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi

KHQDY lµ truyÒn thèng quÝ b¸u vµ cã tÝnh ®Æc thï cña Ngµnh Y tÕ n−íc ta

trong c¸c cuéc kh¸ng chiÕn gi¶i phãng d©n téc còng nh− trong sù nghiÖp x©y dùng

vµ b¶o vÖ Tæ quèc. KHQDY thÓ hiÖn ®−êng lèi quèc phßng toµn d©n vµ chiÕn tranh

nh©n d©n cña §¶ng. VÊn ®Ò KHQDY ®−îc xem nh− lµ mét chiÕn l−îc cña Ngµnh Y

tÕ vµ ®ã còng lµ thÓ hiÖn sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ, t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp cña c¶

qu©n y vµ d©n y trong c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi, cøu

ch÷a TBBB, ng−êi bÞ th−¬ng, bÞ bÖnh mét c¸ch kÞp thêi cã hiÖu qu¶.

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BÖnh x¸ qu©n - d©n y

t¹i khu vùc träng ®iÓm” - M· sè KC.10-08

14

KHQDY ®· ®−îc nªu thµnh nguyªn t¾c “KHQDY trªn tõng mÆt b¶o ®¶m, kÕt

hîp b¶o ®¶m theo khu vùc víi b¶o ®¶m tõ n¬i kh¸c ®Õn” . Trong viÖc tæ chøc cøu

ch÷a, vËn chuyÓn TBBB trong thêi chiÕn, h×nh thøc tæ chøc cøu ch÷a ®−îc x¸c ®Þnh

lµ: "Tæ chøc cøu ch÷a vËn chuyÓn TBBB theo tuyÕn trªn tõng h−íng hoÆc tõng khu

vùc, kÕt hîp viÖc cøu ch÷a theo tuyÕn, vËn chuyÓn theo chØ ®Þnh vÒ hËu ph−¬ng víi

viÖc ®iÒu trÞ t¹i chç ë khu vùc, kÕt hîp chÆt chÏ qu©n y vµ d©n y". §ång thêi,

KHQDY ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh “TiÕp tôc ph¸t huy truyÒn thèng, ®oµn kÕt gióp ®ì lÉn

nhau vµ kÕt hîp qu©n víi d©n y, phÊn ®Êu x©y dùng nÒn y tÕ toµn d©n, lÊy lùc l−îng

y tÕ qu©n ®éi vµ y tÕ nh©n d©n lµm nßng cèt, ®éng viªn vµ tæ chøc toµn d©n lµm

c«ng t¸c b¶o vÖ søc khoÎ, cøu ch÷a TBBB vµ n¹n nh©n trong chiÕn tranh".

C«ng t¸c KHQDY ®· ®−îc thÓ chÕ ho¸ b»ng c¸c ChØ thÞ, NghÞ quyÕt cña

§¶ng vµ Nhµ n−íc, b»ng c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn tæ chøc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh y tÕ

sè 12 cña liªn Bé Y tÕ - Quèc phßng nh»m ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña toµn

Ngµnh Y tÕ vµo viÖc phôc vô søc khoÎ nh©n d©n vµ c¸c lùc l−îng vò trang trong thêi

b×nh, chuÈn bÞ s½n sµng ®èi phã cã hiÖu qu¶ khi cã chiÕn tranh hoÆc c¸c t×nh huèng

bÊt ngê x¶y ra nh− thiªn tai, th¶m ho¹, dÞch bÖnh...

KHQDY trong chiÕn l−îc ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ bé ®éi

trong c¶ n−íc nãi chung, ®Æc biÖt ë vïng s©u, vïng xa nãi riªng lµ mét chñ tr−¬ng

lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.

Qu¸n triÖt ®−êng lèi quan ®iÓm cña §¶ng; nhiÒu n¨m qua, Bé Y tÕ, Bé Quèc

phßng ®· tÝch cùc triÓn khai vµ thùc hiÖn tèt Ch−¬ng tr×nh y tÕ sè 12 vµ lÊy viÖc

ch¨m sãc, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ c¸c lùc l−îng vò trang ë vïng s©u, vïng xa

lµm môc tiªu phÊn ®Êu vµ ®· ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng, gãp phÇn vµo chiÕn

l−îc CSSK bé ®éi vµ nh©n d©n trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.

KÓ tõ sau Héi nghÞ KHQDY toµn quèc lÇn thø nhÊt (1990) ®Õn nay, mét

trong nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh lµ tËp trung cho viÖc cñng cè y tÕ c¬

së vµ tham gia phßng chèng dÞch bÖnh, cøu ch÷a ng−êi bÞ th−¬ng, bÞ bÖnh, bÞ n¹n

khi cã thiªn tai, th¶m ho¹. §Æc biÖt, c¸c ®¬n vÞ bé ®éi ®· tÝch cùc tham gia cñng cè

mµng l−íi y tÕ c¬ së, cøu ch÷a ng−êi bÞ bÖnh ë vïng s©u, vïng xa, nh÷ng n¬i mµ

hiÖn nay c¸c c¬ së y tÕ ®Þa ph−¬ng cßn nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ.

Ch−¬ng tr×nh KHQDY ®· ®−îc triÓn khai trªn diÖn réng vµ cã chiÒu s©u, kÕt

hîp toµn diÖn c¶ vÒ tæ chøc vµ c¸c mÆt b¶o ®¶m y tÕ tõ trung −¬ng ®Õn tuyÕn tØnh,