Nghiên cứu vận dụng hệ thống chỉ số giá thay cho bảng giá cố định

tæng côc thèng kª

®Ò tµi cÊp tæng côc

nghiªn cøu vËn dông hÖ thèng chØ sè gi¸

thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh

CN§T: TS L£ M¹NH HïNG

Hµ Néi – 2004

B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ ®Ò tµI

nghiªn cøu vËn dông hÖ thèng chØ sè gi¸

thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh

Më ®Çu

HiÖn nay, b¶ng gi¸ cè ®Þnh lµ c«ng cô chÝnh cña ngµnh Thèng kª ViÖt

Nam dïng ®Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh cña hai khu vùc

chiÕm tû träng lín (51,03%)1

trong nÒn kinh tÕ: n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n vµ

c«ng nghiÖp. ThuËn lîi c¬ b¶n trong viÖc ¸p dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh trong tÝnh ë

chç ph−¬ng ph¸p tÝnh ®¬n gi¶n (chØ cÇn lÊy l−îng s¶n phÈm nh©n víi ®¬n gi¸

trong b¶ng gi¸ cè ®Þnh) vµ cho ý niÖm trùc quan râ rµng. §Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ

s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh cña c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i, chØ sè gi¸ ®−îc ¸p dông

vµ phï hîp víi ph−¬ng ph¸p luËn cña quèc tÕ.

Tuy vËy, viÖc dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh trong tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt

(GTSX) theo gi¸ so s¸nh hiÖn nay kh«ng cßn phï hîp víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt,

trong ®ã ®Æc biÖt víi ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn v× s¶n phÈm cña nh÷ng ngµnh

nµy ®a d¹ng (hµng ngh×n nhãm s¶n phÈm cã quy c¸ch vµ phÈm cÊp kh¸c nhau),

chÊt l−îng mÉu m· thay ®æi theo tõng n¨m. NhiÒu s¶n phÈm míi xuÊt hiÖn

nh−ng kh«ng cã gi¸ trong b¶ng gi¸ cè ®Þnh ®−îc x©y dùng cho n¨m gèc, ng−îc

l¹i cã nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cßn xuÊt hiÖn trong nÒn kinh tÕ l¹i cã gi¸ trong

b¶ng gi¸ cè ®Þnh. V× vËy viÖc tÝnh to¸n mang nhiÒu quy −íc, lµm gi¶m chÊt

l−îng cña chØ tiªu GTSX.

Trong kho¶ng thêi gian tõ 1995 ®Õn nay, thèng kª gi¸ vµ chØ sè gi¸ cña

n−íc ta cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nhanh, ®¸ng khÝch lÖ. Mét lo¹t c¸c lo¹i chØ sè

gi¸ kh¸c nhau ®· ®−îc tÝnh vµ c«ng bè cho ng−êi dïng tin nh−: chØ sè gi¸ tiªu

dïng cuèi cïng (CPI) c«ng bè theo th¸ng; chØ sè gi¸ b¸n vËt t− (WPI); chØ sè gi¸

c−íc vËn t¶i vµ chØ sè gi¸ s¶n xuÊt (PPI); chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ®−îc tÝnh

thö nghiÖm vµ c«ng bè theo quý. Môc ®Ých vµ ®èi t−îng sö dông nh÷ng lo¹i chØ

sè nªu trªn kh¸c nhau, nªn kh¸i niÖm vµ ph¹m vi tÝnh cÇn ph¶i phï hîp víi môc

®Ých sö dông. HÖ thèng chØ sè gi¸ hiÖn t¹i vµ nh÷ng c¶i tiÕn trong chÕ ®é b¸o

c¸o cña c¸c thèng kª chuyªn ngµnh cho phÐp ngµnh Thèng kª ViÖt Nam ¸p

1

Tû träng cña gi¸ trÞ t¨ng thªm trong GDP theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994, sè liÖu n¨m 2000

1

dông ph−¬ng ph¸p tÝnh míi trong biªn so¹n c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ cña ngµnh theo

gi¸ so s¸nh.

Do tÝnh bøc thiÕt vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu; do vÊn ®Ò cã

liªn quan tíi nhiÒu vô thèng kª chuyªn ngµnh, trong ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu

khoa häc cña ngµnh Thèng kª n¨m 2002 ®· ®Ò xuÊt nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Tæng

côc: “Nghiªn cøu vËn dông hÖ thèng chØ sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh”. §Ò

tµi do tiÕn sÜ Lª M¹nh Hïng – Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª lµm chñ

nhiÖm, CN. NguyÔn V¨n Minh lµ phã chñ nhiÖm, ThS. NguyÔn BÝch L©m lµm

th− ký víi sù tham gia cña l·nh ®¹o c¸c Vô, ViÖn: PGS,TS. NguyÔn Sinh Cóc;

PGS, TS. T¨ng V¨n Khiªn; CN. NguyÔn ThÞ Liªn; CN. Vò V¨n TuÊn; CN. Cao

V¨n Xuyªn; CN Ph¹m Quang Vinh vµ chuyªn viªn cña c¸c vô: HÖ thèng tµi

kho¶n quèc gia; Thèng kª C«ng nghiÖp vµ x©y dùng; Thèng kª Th−¬ng m¹i,

dÞch vô vµ gi¸ c¶; Thèng kª N«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n.

Môc tiªu cña ®Ò tµi: Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ¸p

dông hÖ thèng chØ sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh trong viÖc tÝnh mét sè chØ

tiªu kinh tÕ tæng hîp cña nÒn kinh tÕ theo gi¸ so s¸nh.

B¶ng gi¸ cè ®Þnh chØ dïng ®Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña hai khu

vùc: n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n vµ c«ng nghiÖp theo gi¸ so s¸nh, tõ ®ã tÝnh

tèc ®é ph¸t triÓn cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña hai khu vùc nµy. Do vËy ®Ò tµi còng chØ

tËp trung nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p luËn vµ thùc tiÔn ¸p dông chØ sè gi¸ ®Ó tÝnh

mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh nh−: gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c

ngµnh kinh tÕ, tæng s¶n phÈm trong n−íc, thu nhËp quèc gia, thu nhËp quèc gia

kh¶ dông, ®Ó dµnh. ViÖc tÝnh c¸c chØ tiªu tæng hîp kh¸c theo gi¸ so s¸nh nh−:

vèn ®Çu t−, tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô x· héi v.v. kh«ng thuéc ph¹m

vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy.

Víi môc tiªu trªn, ban chñ nhiÖm ®Ò tµi ®· tËp trung nghiªn cøu bèn néi

dung chÝnh sau ®©y:

i. §¸nh gi¸ −u, nh−îc ®iÓm cña viÖc tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo

b¶ng gi¸ cè ®Þnh, tõ ®ã chØ ra tÝnh cÊp thiÕt ph¶i ¸p dông hÖ thèng chØ

sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh;

ii. Nghiªn cøu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, tõ ®ã ®−a ra danh môc ngµnh kinh

tÕ; ngµnh s¶n phÈm cã tÝnh kh¶ thi trong tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng

hîp cña nÒn kinh tÕ theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh;

2

iii. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p lo¹i trõ biÕn ®éng gi¸ vµ ¸p

dông b¶ng nguån vµ sö dông ®Ó tÝnh mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp

theo gi¸ so s¸nh trong thêi gian tíi; Nghiªn cøu kh¸i niÖm, néi dung

c¸c lo¹i chØ sè gi¸ cÇn tÝnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu tÝnh mét sè chØ tiªu

kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh cho toµn bé nÒn kinh tÕ vµ cho c¸c

vïng;

iv. Nghiªn cøu tÝnh thùc tiÔn trong ¸p dông ph−¬ng ph¸p míi (hÖ thèng

chØ sè gi¸; ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tõ gi¸ thùc tÕ vÒ gi¸ so s¸nh) ®Ó

tÝnh mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh trong thêi gian

tíi cho thèng kª tØnh, thµnh phè.

Sau hai n¨m nghiªn cøu d−íi sù chØ ®¹o s¸t sao cña chñ nhiÖm ®Ò tµi vµ

sù phèi hîp nhiÖt t×nh, ®Çy tr¸ch nhiÖm cña c¸c Vô thèng kª, ViÖn Khoa häc

Thèng kª trong Tæng côc; cña Côc Thèng kª Hµ Néi; Côc Thèng kª VÜnh Phóc;

Côc Thèng kª §µ N½ng; Côc Thèng kª CÇn Th¬ vµ Côc Thèng kª B×nh D−¬ng

vµ nhiÒu c¸n bé nghiªn cøu khoa häc, ®Ò tµi ®· hoµn thµnh nh÷ng néi dung

nghiªn cøu qua hai m−¬i ba chuyªn ®Ò khoa häc2

, tËp trung vµo c¸c néi dung

sau:

a. Hai chuyªn ®Ò nghiªn cøu vÒ c¬ së lý luËn vµ tÝnh thùc tiÔn cña viÖc

®−a ra danh môc ngµnh kinh tÕ vµ ngµnh s¶n phÈm vµ ®· ®Ò xuÊt c¸c

danh môc nµy ®Ó ¸p dông trong thêi gian tíi cña ngµnh Thèng kª;

b. Mét chuyªn ®Ò vÒ ®¸nh gi¸ −u, nh−îc ®iÓm cña viÖc tÝnh c¸c chØ tiªu

kinh tÕ tæng hîp theo b¶ng gi¸ cè ®Þnh, tõ ®ã chØ ra tÝnh cÊp thiÕt ph¶i

¸p dông hÖ thèng chØ sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh;

c. Mét chuyªn ®Ò vÒ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng viÖc tÝnh mét sè chØ tiªu tæng

hîp theo gi¸ so s¸nh hiÖn nay ë ViÖt Nam;

d. N¨m chuyªn ®Ò nghiªn cøu vÒ c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p lo¹i trõ biÕn

®éng gi¸ vµ ¸p dông b¶ng nguån vµ sö dông ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu kinh

tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh ¸p dông trong thêi gian tíi;

e. Bèn chuyªn ®Ò nghiªn cøu vÒ c¸c lo¹i chØ sè gi¸ cÇn biªn so¹n ®Ó ®¸p

øng ®Çy ®ñ cho viÖc vËn dông hÖ thèng chØ sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè

®Þnh;

2

Danh môc c¸c chuyªn ®Ò ®−a ra trong phô lôc 5

3

f. Mét chuyªn ®Ò nghiªn cøu vÒ kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa vµ ph−¬ng ph¸p

tÝnh chØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp;

g. Ba chuyªn ®Ò liªn quan tíi x©y dùng vµ thö nghiÖm tÝnh kh¶ thi cña hÖ

thèng biÓu thu thËp th«ng tin ®Ó cËp nhËt b¶ng nguån vµ sö dông;

h. Hai chuyªn ®Ò nghiªn cøu vÒ thùc tiÔn cña viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p

tÝnh vµ hÖ thèng chØ sè gi¸ ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ gi¸

trÞ t¨ng thªm theo gi¸ so s¸nh trong thêi gian tíi cho thèng kª tØnh vµ

thµnh phè;

i. Mét chuyªn ®Ò vÒ c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p luËn vµ nguån th«ng tin

tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh x©y dùng c¬ b¶n theo bèn nhãm

s¶n phÈm: x©y dùng nhµ ë; x©y dùng c«ng tr×nh d©n dông kh«ng kÓ

nhµ ë; x©y dùng nhµ x−ëng s¶n xuÊt; x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Môc

®Ých cña chuyªn ®Ò nµy nh»m tÝnh c¸c chØ tiªu cña ngµnh x©y dùng

theo gi¸ so s¸nh;

j. Hai chuyªn ®Ò ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh kÕt qu¶ tÝnh tæng s¶n phÈm trong

n−íc cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ theo tØnh, thµnh phè b»ng ph−¬ng

ph¸p chØ sè gi¸ víi ph−¬ng ph¸p hiÖn ®ang ¸p dông;

k. Mét chuyªn ®Ò vÒ tæng quan tµi liÖu dÞch vÒ ph−¬ng ph¸p luËn tÝnh

c¸c chØ tiªu tæng hîp theo gi¸ so s¸nh;

l. DÞch mét sè tµi liÖu liªn quan tíi thèng kª tµi kho¶n quèc gia; thèng

kª chØ sè gi¸; thèng kª chØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.

Dùa vµo c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu võa nªu, ban chñ nhiÖm ®Ò tµi tæng hîp,

hÖ thèng ` hãa thµnh b¸o c¸o chung: “B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ ®Ò tµi nghiªn

cøu vËn dông hÖ thèng chØ sè gi¸ thay cho b¶ng gi¸ cè ®Þnh”, gåm c¸c néi dung

chÝnh sau:

- −u, nh−îc ®iÓm cña viÖc dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh vµ thùc tr¹ng tÝnh c¸c

chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh hiÖn nay ë ViÖt Nam;

- C¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p lo¹i trõ biÕn ®éng gi¸ vµ ¸p dông b¶ng

nguån vµ sö dông ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so s¸nh trong

thêi gian tíi ë ViÖt Nam;

- C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®−a ra danh môc ngµnh s¶n phÈm ¸p dông

trong tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh;

4

- HÖ thèng chØ sè gi¸ cña ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ h−íng c¶i tiÕn phôc vô

cho viÖc tÝnh theo gi¸ so s¸nh;

- So s¸nh kÕt qu¶ ¸p dông chØ sè gi¸ vµ dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh trong tÝnh

chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ so s¸nh;

- Thùc tiÔn trong viÖc ¸p dông chØ sè gi¸ vµ chØ sè khèi l−îng t¹i c¸c Côc

Thèng kª tØnh, thµnh phè.

5

PhÇn thø nhÊt

thùc tr¹ng tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp

theo gi¸ so s¸nh hiÖn nay ë ViÖt Nam

I. −u, nh−îc ®iÓm cña viÖc tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp

theo b¶ng gi¸ cè ®Þnh

§Ó ®¸nh gi¸ t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña mét thêi kú nhÊt ®Þnh, c¸c nhµ thèng

kª th−êng dïng l−îng s¶n xuÊt cña n¨m cÇn tÝnh vµ gi¸ cña n¨m gèc ®Ó tÝnh. Tõ

tr−íc ®Õn nay, ngµnh thèng kª dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh – gi¸ b×nh qu©n cña n¨m

gèc ®Ó tÝnh.

Cho ®Õn nay, Tæng Côc Thèng kª ®· n¨m lÇn lËp b¶ng gi¸ cè ®Þnh. B¶ng

gi¸ cè ®Þnh lÇn ®Çu tiªn lËp cho n¨m gèc 1959 vµ sö dông trong m−êi n¨m; b¶ng

gi¸ cè ®Þnh lËp lÇn thø hai cho n¨m gèc 1970 vµ dïng cho thêi kú 1970 – 1981;

b¶ng lÇn thø ba lËp cho n¨m gèc 1982 vµ dïng cho thêi kú 1982-1988; b¶ng lÇn

thø t− lËp cho n¨m gèc 1989 vµ dïng cho thêi kú 1989-1993 vµ b¶ng gi¸ cè

®Þnh gÇn ®©y nhÊt lËp cho n¨m gèc 1994 vµ sö dông cho ®Õn nay. Qua thêi gian

trªn bèn m−¬i n¨m lËp vµ sö dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh trong tÝnh mét sè chØ tiªu

thèng kª, nh÷ng −u ®iÓm còng nh− c¸c tån t¹i cña viÖc dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh

trong tÝnh ®· béc lé nh− sau:

1. −u ®iÓm

i. B¶ng gi¸ cè ®Þnh ®−îc x©y dùng xuÊt ph¸t tõ c¬ së khoa häc vµ thùc

tiÔn. C¬ së khoa häc cña b¶ng gi¸ cè ®Þnh dùa trªn −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p

dïng ®Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh – ph−¬ng ph¸p “X¸c ®Þnh

gi¸ trÞ trùc tiÕp tõ l−îng vµ gi¸ cña tõng lo¹i s¶n phÈm”. C¬ së thùc tiÔn x©y

dùng b¶ng gi¸ cè ®Þnh dùa trªn b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung –

nÒn kinh tÕ cã nhiÒu −u ®iÓm trong thêi kú 1960-1980 kh«ng chØ ë n−íc ta mµ

cßn ë c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa kh¸c.

ii. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung, sè l−îng doanh nghiÖp kh«ng

nhiÒu, b¶ng gi¸ cè ®Þnh ®· ph¸t huy ®Õn møc tèi ®a gi¸ trÞ cña nã th«ng qua viÖc

ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o cho c¸c ®¬n vÞ c¬ së theo gi¸ cè ®Þnh. Cho ®Õn nay,

6

kh«ng ai phñ nhËn t¸c dông to lín cña chÕ ®é b¸o c¸o nãi chung vµ b¸o c¸o

theo gi¸ cè ®Þnh nãi riªng trong ho¹t ®éng cña ngµnh thèng kª.

iii. Nh− ®· ®Ò cËp trong phÇn më ®Çu, −u ®iÓm c¬ b¶n cña b¶ng gi¸ cè

®Þnh trong tÝnh c¸c chØ tiªu thèng kª theo gi¸ so s¸nh lµ ë chç ph−¬ng ph¸p tÝnh

®¬n gi¶n (chØ cÇn lÊy l−îng s¶n phÈm nh©n víi ®¬n gi¸ trong b¶ng gi¸ cè ®Þnh)

vµ cho ý niÖm trùc quan râ rµng.

iv. B¶ng gi¸ cè ®Þnh cã t¸c dông trong viÖc tÝnh c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ tæng

hîp ®Ó ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n.

v. B¶ng gi¸ cè ®Þnh phï hîp víi viÖc tÝnh c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®èi

víi c¸c ngµnh n«ng nghiÖp; l©m nghiÖp; c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch

tËp trung. Trong nÒn kinh tÕ nµy, sè l−îng vµ chñng lo¹i s¶n phÈm kh«ng ®a

d¹ng vµ ®−îc ®Þnh tr−íc. V× vËy, rÊt dÔ dµng cho thèng kª gi¸ vµ l−îng s¶n

phÈm s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ. Thªm n÷a, chÊt l−îng s¶n phÈm trong nÒn

kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung hÇu nh− kh«ng thay ®æi nªn b¶ng gi¸ cè ®Þnh cã

thÓ dïng cho thêi gian dµi (th−êng kho¶ng 10 n¨m).

vi. B¶ng gi¸ cè ®Þnh phï hîp víi hÖ thèng thèng kª s¶n xuÊt vËt chÊt

(MPS) cña khèi c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa tr−íc ®©y vµ ®· ®−îc thÓ chÕ hãa

trong c¸c b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ban hµnh cho khèi doanh nghiÖp ë n−íc ta.

Cô thÓ ngµnh thèng kª ®· ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª, quy ®Þnh c¸c

doanh nghiÖp tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ cè ®Þnh.

vii. B¶ng gi¸ cè ®Þnh ®−îc biªn so¹n cho c¸c s¶n phÈm theo nhãm ngµnh

kinh tÕ, t¹o thuËn lîi cho viÖc sö dông, ®èi chiÕu vµ so s¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt

cña ngµnh theo thêi gian.

2. Nh−îc ®iÓm

Tõ khi §¶ng vµ Nhµ n−íc thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®æi míi, x©y dùng nÒn

kinh tÕ n−íc ta theo kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ho¹t ®éng

s¶n xuÊt cña ®Êt n−íc ngµy cµng ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng ®¸p øng ngµy cµng cao

nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. Dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh ®· béc lé nhiÒu khiÕm

khuyÕt trong tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh− sau:

i. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®¬n vÞ s¶n

xuÊt lu«n ®æi míi s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng.

NhiÒu s¶n phÈm míi xuÊt hiÖn nh−ng kh«ng cã tªn vµ gi¸ trong b¶ng gi¸ cè

7

®Þnh. Ng−îc l¹i, nhiÒu s¶n phÈm kh«ng cßn tån t¹i trªn thÞ tr−êng nh−ng vÉn cã

gi¸ trong b¶ng gi¸ cè ®Þnh.

ii. Trong thùc tÕ ¸p dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh, ngµnh thèng kª ®· cã ®iÒu

chØnh vµ bæ sung thªm gi¸ cña mét sè lo¹i s¶n phÈm. Tuy vËy, viÖc bæ sung

th−êng kh«ng kÞp thêi nªn nhiÒu Côc Thèng kª ®· dïng gi¸ hiÖn hµnh cho c¸c

s¶n phÈm míi vµ dÉn tíi sai lÖch c¬ cÊu kinh tÕ cña ngµnh.

iii. Trong xu thÕ c¹nh tranh, ®¬n vÞ s¶n xuÊt lu«n ¸p dông thµnh tùu cña

cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· lµm cho chÊt l−îng s¶n phÈm kh«ng

ngõng n©ng lªn nh−ng gi¸ b¸n s¶n phÈm ngµy cµng h¹. NÕu dïng gi¸ trong b¶ng

gi¸ cè ®Þnh ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ s¶n xuÊt sÏ bÞ sai lÖch.

iv. B¶ng gi¸ cè ®Þnh chØ lËp cho c¸c s¶n phÈm thuéc khu vùc “s¶n xuÊt vËt

chÊt”, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®ãng gãp cña

khu vùc dÞch vô trong tæng s¶n phÈm trong n−íc ngµy cµng t¨ng vµ tû träng cña

khu vùc nµy cao h¬n so víi gi¸ trÞ t¨ng thªm cña khu vùc n«ng, l©m nghiÖp vµ

thñy s¶n vµ cña khu vùc c«ng nghiÖp so víi GDP. TÊt yÕu ®ßi hái ph¶i cã

ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña khu vùc dÞch vô theo gi¸ so s¸nh

vµ ®©y còng lµ nh−îc ®iÓm cña b¶ng gi¸ cè ®Þnh.

v. Trong xu thÕ ®æi míi ph−¬ng ph¸p thèng kª vµ tinh gi¶n chÕ ®é b¸o

c¸o ®èi víi ®¬n vÞ s¶n xuÊt, ngµnh thèng kª kh«ng thÓ tiÕp tôc yªu cÇu ®¬n vÞ

s¶n xuÊt tÝnh vµ göi b¸o c¸o vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ cè ®Þnh cña ®¬n vÞ s¶n

xuÊt cho c¸c Côc Thèng kª tØnh, thµnh phè.

vi. Trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, lËp b¶ng gi¸ cè

®Þnh theo ®Þnh kú lµ kh«ng cã tÝnh kh¶ thi vµ rÊt tèn kÐm.

II. Thùc tr¹ng tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo gi¸ so

s¸nh hiÖn nay ë ViÖt Nam

1. TÝnh GDP theo gi¸ so s¸nh theo ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt

Thùc tÕ tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ t¨ng thªm theo gi¸ so s¸nh cña tõng ngµnh

kinh tÕ cña Thèng kª ViÖt Nam hiÖn nay ®−îc chia lµm hai khèi nh− sau.

♣ Khèi ¸p dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh

B¶ng gi¸ cè ®Þnh ®−îc dïng ®Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh

n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n, c«ng nghiÖp khai kho¸ng, c«ng nghiÖp

8

chÕ biÕn, s¶n xuÊt ®iÖn ga vµ cung cÊp n−íc b»ng ph−¬ng ph¸p “X¸c ®Þnh gi¸

trÞ trùc tiÕp tõ l−îng vµ gi¸ cña tõng lo¹i s¶n phÈm”.

Dïng ph−¬ng ph¸p gi¶m ph¸t ®Ó tÝnh chi phÝ trung gian cña c¸c ngµnh

nªu trªn theo gi¸ so s¸nh. Chi phÝ trung gian ®−îc chia theo n¨m nhãm: nguyªn

vËt liÖu; nhiªn liÖu; ®iÖn (®éng lùc); chi phÝ vËt chÊt kh¸c; chi phÝ dÞch vô. Dïng

chØ sè gi¸ b¸n vËt t− theo nhãm hµng ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng cña yÕu tè gi¸ trong

chi phÝ trung gian lµ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu vµ ®iÖn. §èi víi chi phÝ trung

gian lµ chi phÝ vËt chÊt kh¸c, dïng chØ sè chung cña b¸n vËt t− hoÆc dïng tû lÖ

gi÷a chi phÝ trung gian lµ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu vµ ®iÖn theo gi¸ thùc tÕ vµ

gi¸ so s¸nh ®Ó gi¶m ph¸t. Dïng chØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI) ®Ó gi¶m ph¸t chi phÝ

trung gian lµ dÞch vô.

Dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nhãm ngµnh nµy theo

gi¸ so s¸nh kh«ng cßn phï hîp v× chñng lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong nÒn

kinh tÕ thay ®æi qua c¸c n¨m, nhiÒu s¶n phÈm kh«ng cã gi¸ trong b¶ng gi¸ cè

®Þnh. B¶n th©n b¶ng gi¸ cè ®Þnh chøa ®ùng nh÷ng h¹n chÕ nh− chØ cã gi¸ cña

c¸c nhãm s¶n phÈm mµ kh«ng hÒ quan t©m tíi sù kh¸c nhau vÒ chÊt l−îng s¶n

phÈm trong cïng nhãm hµng. Chi phÝ dÞch vô trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt gåm chi

phÝ vËn t¶i, b−u ®iÖn, qu¶ng c¸o, v.v., v× vËy kh«ng thÓ dïng chØ sè gi¸ tiªu dïng

chung ®Ó gi¶m ph¸t lo¹i chi phÝ nµy. §óng ra ph¶i dïng chØ sè gi¸ s¶n xuÊt ®Çu

ra cña c¸c ngµnh dÞch vô t−¬ng øng ®Ó tÝnh chuyÓn, hiÖn nay ch−a cã lo¹i chØ sè

gi¸ nµy th× nªn dïng chØ sè CPI chi tiÕt cho tõng lo¹i dÞch vô. §èi víi nhãm

ngµnh n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n vµ c«ng nghiÖp, nªn dïng chØ sè gi¸ s¶n xuÊt

®Çu ra ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ thùc tÕ.

♣ Khèi ¸p dông chØ sè gi¸

a. Ngµnh x©y dùng. ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶m ph¸t cïng cÆp ®Ó tÝnh

gi¸ trÞ t¨ng thªm theo gi¸ so s¸nh, cô thÓ nh− sau: dïng chØ sè gi¸ b¸n vËt t− lµ

vËt liÖu x©y dùng vµo gi¶m ph¸t gi¸ trÞ s¶n xuÊt; tÝnh chi phÝ trung gian theo gi¸

so s¸nh còng ¸p dông c¸c lo¹i chØ sè nh− ®èi víi nhãm ngµnh ¸p dông b¶ng gi¸

cè ®Þnh, chØ kh¸c lµ dïng chØ sè b¸n vËt liÖu x©y dùng ®Ó gi¶m ph¸t ®èi víi

nhãm nguyªn vËt liÖu.

Kh«ng nªn dïng chØ sè b¸n vËt t− lµ vËt liÖu x©y dùng ®Ó gi¶m ph¸t gi¸

trÞ s¶n xuÊt v× s¶n phÈm x©y dùng rÊt ®a d¹ng vµ cã tû lÖ cÊu thµnh tõ vËt liÖu

9

x©y dùng rÊt kh¸c nhau. §èi víi ngµnh nµy nªn ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶m ph¸t

®¬n ®èi víi chi phÝ trung gian ®Ó tÝnh.

b. Ngµnh vËn t¶i, b−u ®iÖn. §èi víi ngµnh vËn t¶i hiÖn nay ®ang dïng

ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy theo khèi l−îng hµng hãa vµ hµnh kh¸ch lu©n chuyÓn ®Ó

tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n¨m b¸o c¸o theo gi¸ so s¸nh. ¸p dông ph−¬ng

ph¸p gi¶m ph¸t ®Ó tÝnh chi phÝ trung gian theo gi¸ so s¸nh nh− nhãm ngµnh ¸p

dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh.

§èi víi ngµnh b−u ®iÖn dïng gi¸ c−íc b−u ®iÖn ®Ó gi¶m ph¸t gi¸ trÞ s¶n

xuÊt ngµnh b−u ®iÖn. TÝnh chi phÝ trung gian theo gi¸ so s¸nh cña hai ngµnh nµy

gièng nh− ®èi víi nhãm ngµnh ¸p dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh.

HiÖn nay, thèng kª giao th«ng vËn t¶i ®· thèng kª trùc tiÕp chØ tiªu doanh

thu vËn t¶i hµng hãa, hµnh kh¸ch vµ bèc xÕp theo quý, ®©y lµ chØ tiªu tèt h¬n

dïng ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ thùc tÕ cña ngµnh vËn t¶i.

c. Ngµnh th−¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe cã ®éng c¬ vµ ®å dïng c¸ nh©n

vµ gia ®×nh: ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶m ph¸t cïng cÆp, dïng chØ sè gi¸ tiªu

dïng ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng cña yÕu tè gi¸ trong chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, ®èi víi

chi phÝ trung gian ¸p dông gièng nh− c¸c ngµnh ¸p dông b¶ng gi¸ cè ®Þnh.

d. Ngµnh kh¸ch s¹n nhµ hµng, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, dÞch vô t−

vÊn vµ dÞch vô phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång: dïng CPI vµ chØ sè gi¶m ph¸t

gi¸ trÞ t¨ng thªm cña ngµnh nµy n¨m tr−íc ®Ó tÝnh theo c«ng thøc sau:

GTTTtt,t

/ CPIt

GTTTss,t

= -------------------------- (*)

GTTTtt,t-1 / GTTTss, t-1

ë ®©y GTTTss, t - Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña n¨m t theo Gi¸ so s¸nh

GTTTtt,t

- Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña n¨m t theo Gi¸ thùc tÕ

GTTTtt,t-1 - Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña n¨m t -1 theo Gi¸ thùc tÕ

GTTTss, t-1 - Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña n¨m t -1 theo Gi¸ so s¸nh

CPIt

- ChØ sè gi¸ tiªu dïng cña n¨m t so víi n¨m t-1.

10

C«ng thøc (*) cho thÊy c¸ch tÝnh GTTTss,t

theo hai b−íc: dïng chØ sè CPI

chuyÓn GTTTtt,t

vÒ gi¸ cña n¨m t-1, sau ®ã dïng chØ sè gi¶m ph¸t gi¸ trÞ t¨ng

thªm cña n¨m t-1 tÝnh chuyÓn vÒ n¨m gèc.

VÒ khoa häc, dïng chØ sè chung CPI ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp chØ tiªu gi¸ trÞ

t¨ng thªm (tö sè trong c«ng thøc *) kh«ng thËt phï hîp v× hai lý do: (i) ChØ tiªu

gi¸ trÞ t¨ng thªm gåm c¸c thµnh phÇn kh«ng thÓ ph©n t¸ch thµnh hai yÕu tè gi¸

vµ l−îng, v× vËy kh«ng thÓ dïng chØ sè chung CPI ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp; (ii)

ChØ sè chung CPI ph¶n ¸nh biÕn ®éng vÒ møc gi¸ chung cña hµng hãa vµ dÞch

vô dïng cho tiªu dïng cuèi cïng trong ®ã quyÒn sè vÒ l−¬ng thùc, thùc phÈm

chiÕm tû träng lín.

Qua ph−¬ng ph¸p tÝnh nªu trªn nghÜa lµ Tæng côc Thèng kª kh«ng tÝnh

chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nhãm ngµnh nµy theo gi¸ so s¸nh. Víi chØ sè CPI cã

chi tiÕt cho nhãm dÞch vô kh¸ch s¹n, nhµ trä vµ nhµ cho thuª, Tæng côc Thèng

kª nªn dïng chØ sè CPI chi tiÕt nµy ®Ó tÝnh riªng gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh

cña ngµnh kh¸ch s¹n nhµ trä, phÇn nhµ ë ®i thuª vµ nhµ tù cã tù ë.

e. Ngµnh Qu¶n lý nhµ n−íc vµ an ninh quèc phßng b¶o ®¶m x· héi b¾t

buéc; gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ, v¨n hãa thÓ dôc thÓ thao. Ph−¬ng ph¸p vµ chØ sè

gi¸ ¸p dông gièng nh− nhãm ngµnh (d) ë trªn.

C¸c ngµnh: qu¶n lý nhµ n−íc, an ninh quèc phßng, v¨n hãa thÓ dôc thÓ

thao lµ nh÷ng ngµnh dÞch vô phi thÞ tr−êng, do vËy kh«ng cã gi¸ vµ chØ sè gi¸

t−¬ng øng ®Ó tÝnh chuyÓn trùc tiÕp gi¸ trÞ s¶n xuÊt tõ gi¸ thùc tÕ vÒ gi¸ so s¸nh.

f. Ngµnh ng©n hµng, sæ xè, b¶o hiÓm. Dïng chØ sè gi¸ chung cña GDP

n¨m b¸o c¸o so víi n¨m gèc ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp gi¸ trÞ t¨ng thªm cña c¸c

ngµnh nµy.

g. §èi víi thuÕ nhËp khÈu dïng chØ sè gi¸ hµng hãa vµ dÞch vô nhËp

khÈu ®Ó chuyÓn thuÕ nhËp khÈu theo gi¸ thùc tÕ vÒ gi¸ so s¸nh.

Nh×n chung, ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ t¨ng thªm cña khu vùc dÞch

vô hiÖn nay ch−a hîp lý. §ßi hái ph¶i x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ ®Çy ®ñ, toµn

diÖn vµ phï hîp víi ®Æc thï cña tõng ngµnh kinh tÕ trong khu vùc dÞch vô nãi

riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. CÇn x©y dùng chØ sè gi¸ s¶n xuÊt ®Çu ra

theo gi¸ c¬ b¶n cho tõng ngµnh s¶n phÈm dÞch vô ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp gi¸ trÞ

s¶n xuÊt cña nh÷ng ngµnh nµy.

11

HiÖn nay, ngµnh Thèng kª ®ang ¸p dông ®ång thêi c¶ b¶ng gi¸ cè ®Þnh vµ

chØ sè gi¸ ®Ó tÝnh chØ tiªu GDP bªn s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh. Ph¶i ¸p dïng ®ång

thêi hai ph−¬ng ph¸p xuÊt ph¸t tõ c¸c lý do sau:

• B¶ng gi¸ cè ®Þnh chØ cã gi¸ c¸c s¶n phÈm thuéc khu vùc s¶n xuÊt

vËt chÊt;

• ChØ sè gi¸ s¶n xuÊt cña nhãm ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû

s¶n, c«ng nghiÖp khai kho¸ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt ®iÖn

ga vµ cung cÊp n−íc míi ®−îc biªn so¹n, ch−a cã chi tiÕt theo vïng

hoÆc theo tØnh, thµnh phè;

• ChØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nhãm ngµnh n«ng nghiÖp vµ c«ng

nghiÖp ®−îc tÝnh ë møc qu¸ tæng hîp, kh«ng ®ñ ®é chi tiÕt vµ ch−a

t−¬ng thÝch víi chØ sè gi¸ nªn khã ¸p dông.

2. TÝnh GDP theo gi¸ so s¸nh theo ph−¬ng ph¸p sö dông

a. TÝnh tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh vµ tiªu dïng cuèi cïng

cña nhµ n−íc

Chia tæng tiªu dïng cuèi cïng theo gi¸ thùc tÕ thµnh c¸c nhãm lín: (i)

Tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh do chi mua hµng hãa vµ dÞch vô trªn thÞ

tr−êng; (ii) Tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh lµ s¶n phÈm tù tóc; (iii) Tiªu

dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh tõ c¸c tæ chøc dÞch vô nhµ n−íc vµ c¸c ®¬n vÞ v«

vÞ lîi phôc vô hé gia ®×nh; (iv) Tiªu dïng cuèi cïng cña nhµ n−íc.

Nhãm (i) ®−îc chia chi tiÕt theo c¸c nhãm hµng hãa vµ dÞch vô vµ dïng

chØ sè gi¸ tiªu dïng theo nhãm hµng ®Ó gi¶m ph¸t. Dïng chØ sè gi¶m ph¸t gi¸ trÞ

s¶n xuÊt theo ngµnh t−¬ng øng vµo gi¶m ph¸t cho c¸c nhãm tiªu dïng cßn l¹i

(tõ nhãm ii ®Õn nhãm iv).

b. TÝch lòy tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n l−u ®éng

TÝch lòy tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc chia theo lo¹i tµi s¶n nh−: tÝch lòy tµi s¶n lµ

nhµ ë cña d©n c−; tÝch lòy tµi s¶n lµ c«ng tr×nh x©y dùng kh¸c; tÝch lòy tµi s¶n lµ

m¸y mãc thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i; tÝch lòy tµi s¶n lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp.

Dïng chØ sè gi¸ b¸n vËt t− lµ m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng vÒ

gi¸ trong tÝch lòy tµi s¶n lµ m¸y mãc thiÕt bÞ; ®èi víi nhãm tµi s¶n cè ®Þnh cßn

l¹i, dïng chØ sè gi¶m ph¸t gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nh÷ng ngµnh t−¬ng øng vµo gi¶m

12

ph¸t. ChØ sè gi¸ b¸n vËt t− lµ nguyªn vËt liÖu dïng ®Ó gi¶m ph¸t tÝch lòy tµi s¶n

l−u ®éng lµ nguyªn vËt liÖu vµ hµng hãa tån kho trong th−¬ng nghiÖp. ChØ sè

gi¶m ph¸t gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nh÷ng ngµnh t−¬ng øng dïng vµo gi¶m ph¸t tÝch

lòy tµi s¶n l−u ®éng lµ s¶n phÈm dë dang vµ thµnh phÈm tån kho.

c. XuÊt khÈu thuÇn. ChØ sè gi¶m ph¸t GDP dïng ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng

cña yÕu tè gi¸ trong chØ tiªu xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô.

Dïng chØ sè gi¶m ph¸t GDP ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng vÒ gi¸ cña hµng hãa vµ

dÞch vô nhËp khÈu sÏ kh«ng cã søc thuyÕt phôc cao vÒ khoa häc v× chØ sè gi¶m

ph¸t GDP kh«ng bao gåm biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ cña hµng hãa vµ dÞch vô nhËp

khÈu. T−¬ng tù nh− vËy khi ¸p dông chØ sè gi¶m ph¸t GDP ®Ó lo¹i trõ biÕn ®éng

vÒ gi¸ ®èi víi xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô v× c¬ cÊu vµ tû träng s¶n phÈm

xuÊt khÈu rÊt nhá trong tæng GDP. HiÖn nay, vô thèng kª Th−¬ng m¹i, dÞch vô

vµ gi¸ c¶ ®· biªn so¹n chØ sè xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô, nªn ¸p dông

chØ sè nµy trong tÝnh xuÊt nhËp khÈu theo gi¸ so s¸nh vµ tõng b−íc n©ng cao

chÊt l−îng cña chØ sè nµy.

♦ §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng vµ chÊt l−îng øng dông chØ sè gi¸ vµ chØ sè khèi

l−îng trong biªn so¹n thèng kª Tµi kho¶n quèc gia, cÇn hoµn thiÖn viÖc tÝnh

nh÷ng lo¹i chØ sè gi¸ hiÖn cã vµ tÝnh thªm mét sè lo¹i chØ sè míi. §Æc biÖt cÇn

n©ng cao chÊt l−îng biªn so¹n chØ sè gi¸ s¶n xuÊt ®Çu ra, ®Çu vµo vµ ph¶i t−¬ng

thÝch víi chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt chi tiÕt theo ngµnh kinh tÕ. §èi víi mét sè

ngµnh dÞch vô kh«ng cã tÝnh thÞ tr−êng, nªn tÝnh chØ sè lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng

dïng ®Ó gi¶m ph¸t trùc tiÕp gi¸ trÞ t¨ng thªm víi gi¶ sö tû lÖ thu nhËp cña ng−êi

lao ®éng trong gi¸ trÞ t¨ng thªm kh«ng ®æi.

♦ Qua thùc tr¹ng tÝnh chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ so s¸nh

cho thÊy ngµnh thèng kª ®· dïng ®ång thêi c¶ b¶ng gi¸ cè ®Þnh vµ chØ sè gi¸

trong tÝnh. Nh÷ng yÕu ®iÓm cña b¶ng gi¸ cè ®Þnh vµ hÖ thèng chØ sè gi¸ ch−a

®Çy ®ñ lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho chÊt l−îng tÝnh chØ tiªu GDP vµ mét sè

chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c theo gi¸ so s¸nh ch−a cao. §iÒu nµy ®ßi hái

ngµnh thèng kª ph¶i ®−a ra ph−¬ng ph¸p luËn, c«ng cô thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p

luËn ®ã vµ x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ phï hîp.

13

PhÇn thø hai

ph−¬ng ph¸p tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp

theo gi¸ so s¸nh ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi

I. C¬ së lý luËn

HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ mét tËp hîp ®Çy ®ñ, phï hîp vµ linh ho¹t

c¸c tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m«, x©y dùng trªn nh÷ng kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa, quy t¾c

h¹ch to¸n ®−îc thõa nhËn trªn ph¹m vi quèc tÕ3

. Biªn so¹n thèng kª tµi kho¶n

quèc gia nãi chung vµ tÝnh chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc nh»m ®¸p øng yªu

cÇu th«ng tin dïng cho qu¶n lý, ph©n tÝch, lËp chÝnh s¸ch vµ ¸p dông chÝnh s¸ch

cña chÝnh phñ, cña c¸c nhµ ph©n tÝch vµ c¸c nhµ kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vai

trß quan träng cña thèng kª tµi kho¶n quèc gia lµ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ t¨ng tr−ëng

hay suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ theo thêi gian. C¸c nhµ kinh tÕ ®Æc biÖt quan t©m

®Õn c¸ch øng xö cña nÒn kinh tÕ trong c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña chu kú kinh

tÕ.

Theo gi¸ thùc tÕ, c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh−: tæng s¶n phÈm trong

n−íc; tÝch lòy; tiªu dïng; thu nhËp quèc gia gép (GNI); thu nhËp quèc gia kh¶

dông (NDI) v.v. m« t¶ thay ®æi cña nÒn kinh tÕ cã kÕt hîp c¶ hai yÕu tè khèi

l−îng vµ gi¸ c¶. D·y sè theo thêi gian theo gi¸ thùc tÕ kh«ng thu hót nhiÒu sù

quan t©m cña c¸c nhµ kinh tÕ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc m« h×nh hãa vµ dù b¸o.

Ch¼ng h¹n, qua d·y sè thu nhËp quèc gia kh¶ dông theo gi¸ thùc tÕ cho thÊy

NDI t¨ng gÊp ®«i trong thËp kû qua. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa thu nhËp thùc cña

toµn x· héi t¨ng gÊp ®«i v× bªn c¹nh t¨ng vÒ khèi l−îng, cã thÓ phÇn lín thu

nhËp nµy t¨ng lªn do t¨ng gi¸ cña hµng hãa vµ dÞch vô.

Trong thùc tÕ, c¸c nhµ kinh tÕ muèn biÕt t¨ng b×nh qu©n vÒ khèi l−îng vµ

thay ®æi gi¸ c¶ lµ bao nhiªu. Ph©n t¸ch mét chØ tiªu kinh tÕ thµnh hai yÕu tè:

khèi l−îng vµ gi¸ c¶ lµ rÊt h÷u Ých cho nghiªn cøu tèc ®é t¨ng tr−ëng, lËp chÝnh

s¸ch kinh tÕ v.v. Tuy vËy, trong thùc tÕ kh«ng thÓ tæng hîp khèi l−îng cña c¸c

lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô kh¸c nhau s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ. V× thÕ hµng

ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n¨m cÇn ®−îc ®¸nh gi¸ d−íi d¹ng gi¸ trÞ theo gi¸ cña

3

Môc 1.1 Tµi kho¶n quèc gia 1993

14