Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam

Nghiên cứu và xây dựng hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu qua các tác phẩm văn học trong chương trình tiếng việt ở tiểu học theo định hướng phát triển năng lực
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI: NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI
DẠY HỌC ĐỌC HIỂU QUA CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC TRONG
CHƯƠNG TRÌNH TIẾNG VIỆT Ở TIỂU HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
Sinh viên thực hiện : Phạm Bích Thiện
Lớp : 15STH
Giáo viên hướng dẫn : Th.S Lê Sao Mai
Đà Nẵng tháng 01 năm 2019
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài......................................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu: ......................................................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:..........................................................................4
3.1 Mục đích nghiên cứu: .........................................................................................4
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:.........................................................................................4
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:...........................................................................4
4.1 Đối tượng nghiên cứu .........................................................................................4
4.2 Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................4
5. Các phƣơng pháp nghiên cứu: .................................................................................4
6. Giả thuyết nghiên cứu:.............................................................................................4
7. Cấu trúc của đề tài:...................................................................................................5
NỘI DUNG......................................................................................................................6
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN.........................................................................................6
1.1 Một số vấn đề về dạy học đọc hiểu trong phân môn tập đọc ở tiểu học:...............6
1.1.1 Khái niệm đọc- hiểu: .......................................................................................6
1.1.2 Ý nghĩa của việc đọc - hiểu: ............................................................................7
1.2 Vị trí, nhiệm vụ và phƣơng pháp dạy học phân môn Tập đọc ở tiểu học:.............8
1.2.1 Vị trí, nhiệm vụ của phân môn Tập đọc: .........................................................8
1.2.2 Phương pháp dạy học phân môn Tập đọc:......................................................9
1.2.3 Quy trình dạy học Tập đọc:...........................................................................10
1.2.4 Nội dung dạy học Tập đọc ở Tiểu học:..........................................................11
1.3 Một số năng lực cần hình thành cho học sinh tiểu học qua việc rèn luyện kĩ năng
đọc hiểu:.....................................................................................................................15
1.3.1 Khái niệm năng lực: ......................................................................................15
1.3.2 Một số năng lực cần hình thành cho học sinh tiểu học:................................15
1.4 Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học:........................................................18
1.4.1 Đặc điểm về nhận thức:.................................................................................18
1.4.2 Đặc điểm về nhân cách: ................................................................................19
1.5 Kết luận chƣơng 1:...............................................................................................20
Chƣơng 2: KHẢO SÁT HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC HIỂU TRONG SÁCH GIÁO
KHOA TIẾNG VIỆT Ở TIỂU HỌC.............................................................................21
2.1 Mục đích: .............................................................................................................21
2.2 Kết quả khảo sát:..................................................................................................21
2.2.1 Tiêu chí khảo sát:...........................................................................................21
2.2.2 Kết quả khảo sát:...........................................................................................22
2.3 Nhận xét: ..............................................................................................................29
2.4 Kết luận chƣơng 2:...............................................................................................31
Chƣơng 3: XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI NHẰM RÈN KĨ NĂNG ĐỌC HIỂU
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC....................................................33
3.1 Cơ sở lý thuyết để xây dựng: ...............................................................................33
3.1.1 Phối hợp xây dựng các dạng câu hỏi mở với câu hỏi phát triển năng lực tư
duy như câu hỏi phê phán, câu hỏi đánh giá và câu hỏi tư duy sáng tạo:.............33
3.1.2 Phối hợp xây dựng các dạng câu hỏi mở với câu hỏi phát triển năng lực
ngôn ngữ như câu hỏi giải thích, câu hỏi trình bày và câu hỏi diễn giải:.............33
3.1.3 Xây dựng câu hỏi nêu và giải quyết vấn đề:..................................................34
3.1.4 Xây dựng câu hỏi mở mang tính liên cá nhân:..............................................35
3.1.5 Xây dựng câu hỏi mở mang tính thực tiễn: ...................................................35
3.2 Một số yêu cầu trong việc xây dựng câu hỏi dạy học đọc hiểu theo định hƣớng
phát triển năng lực:.....................................................................................................35
3.2.1 Câu hỏi phải đáp ứng được chuẩn kiến thức kĩ năng: ..................................36
3.2.2 Câu hỏi phải phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh:.........................36
3.2.3 Câu hỏi phải có tác dụng kích thích tính tích cực, độc lập tư duy và tạo hứng
thú nhận thức cho học sinh:....................................................................................37
3.2.4 Câu hỏi phải đảm bảo kiểm tra, đánh giá mức độ nhận thức của học sinh:.38
3.2.5 Câu hỏi phải sử dụng ngôn từ dễ hiểu, ngắn gọn: ........................................38
3.2.6 Câu hỏi phải có khả năng phân loại nhóm học sinh:....................................39
3.3 Mục đích xây dựng câu hỏi dạy học đọc hiểu theo định hƣớng phát triển năng
lực:..............................................................................................................................39
3.4 Quy trình xây dựng câu hỏi:.................................................................................42
3.4.1 Quy trình chung:............................................................................................42
3.4.2 Phân tích quy trình:.......................................................................................43
3.5 Thiết kế một số câu hỏi dạy học đọc hiểu theo định hƣớng phát triển năng lực: 46
3.5.1 Nội dung câu hỏi: ..........................................................................................46
3.5.2 Hướng dẫn thực hiện:....................................................................................68
3.5.3 Gợi ý đáp án trả lời các câu hỏi:...................................................................70
3.6 Kết luận chƣơng 3:...............................................................................................93
KẾT LUẬN ...................................................................................................................94
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................96
PHỤ LỤC ......................................................................................................................97
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bậc Tiểu học là một trong những bậc học nền tảng, không chỉ giúp học sinh có tri
thức mà còn giúp hình thành nhân cách, hình thành phƣơng pháp học tập đúng đắn.
Trong các môn học ở Tiểu học, Tiếng Việt là một trong hai môn học công cụ, giúp học
sinh hình thành và phát triển những kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết)
để học tập và giao tiếp, góp phần rèn luyện các thao tác tƣ duy cho học sinh. Môn
Tiếng Việt cung cấp những kiến thức sơ giản về tự nhiên, xã hội và con ngƣời, về văn
hoá, văn học Việt Nam và nƣớc ngoài, bồi dƣỡng tiếng mẹ đẻ và thói quen giữ gìn sự
trong sáng của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách cho học sinh.
Tiếng Việt là công cụ tƣ duy và giao tiếp của cộng đồng dân cƣ sinh sống trên
lãnh thổ Việt Nam. Việc giao tiếp bằng tiếng Việt đƣợc thực hiện thông qua hai dạng
ngôn ngữ: lời nói và chữ viết. Để có thể hiểu đƣợc nội dung giao tiếp bằng tiếng Việt,
để có thể bày tỏ ý nghĩ tình cảm của mình ngƣời ta phải nói hoặc viết đƣợc tiếng Việt.
Dạy sử dụng tiếng Việt là dạy cách dùng Tiếng Việt trong cả bốn kỹ năng: nghe, nói,
đọc, viết. Tức là dạy học sinh lĩnh hội và sản sinh các ngôn bản bằng tiếng Việt.
Trong môn Tiếng Việt, phân môn Tập đọc rất đƣợc chú trọng. Đây là phân môn
chiếm số tiết nhiều thứ hai sau môn Toán. Môn Tập đọc sẽ giúp cho học sinh có một
phƣơng tiện tiếp xúc với môn học khác nhƣ: Chính tả, Luyện từ và câu, Toán, Tự
nhiên xã hội; là phƣơng tiện chính giúp học sinh nắm vững tiếng mẹ đẻ. Đồng thời,
phân môn Tập đọc là cửa ngõ để học sinh bƣớc vào cảm thụ văn học. Từ đó giúp học
sinh có điều kiện nắm bắt kho tàng tri thức và văn hóa của loài ngƣời đƣợc lƣu trữ
trong sách vở...
Trong phân môn Tập đọc, dạy học đọc - hiểu đóng vai trò quan trọng trong nhiệm
vụ bồi dƣỡng các năng lực cho học sinh tiểu học. Năng lực đọc hiểu không chỉ là yêu
cầu ở bậc tiểu học, trong môn Tiếng Việt mà nó còn trở thành một nhân tố quan trọng
trong việc xây dựng, mở rộng những kiến thức và chiến lƣợc của mỗi cá nhân. Năng
lực đọc hiểu là sự hiểu biết, sử dụng và phản hồi lại trƣớc một bài đọc viết, nhằm đạt
đƣợc mục đích, phát triển tri thức về tiềm năng cũng nhƣ việc tham gia hoạt động của
một ai đó trong xã hội. Trong giờ Tập đọc ở tiểu học, Đọc hiểu đƣợc dạy chủ yếu
thông qua hoạt động tìm hiểu bài bằng những câu hỏi khơi gợi sự hiểu biết của học
2
sinh. Bên cạnh rất nhiều kĩ năng nghiệp vụ sƣ phạm, kĩ năng xây dựng hệ thống câu
hỏi là một trong những kĩ năng quan trọng trong quá trình dạy học, góp phần không
nhỏ vào việc thành công của giờ học. Đối với bộ môn Tiếng Việt – chƣơng trình tiểu
học - điều này càng đƣợc thể hiện rõ. Để giúp học sinh đi tới tri thức cần thiết đòi hỏi
ngƣời giáo viên không chỉ nắm chắc kiến thức mà còn phải biết cách thiết kế, tổ chức
và sử dụng câu hỏi một cách hợp lí để dẫn dắt học sinh tự mình phát hiện và nắm đƣợc
nội dung, tinh thần của bài học.
Hiện nay chƣơng trình sách giáo khoa Tiếng Việt vẫn đƣợc biên soạn theo hƣớng
tiếp cận nội dung trong khi hiện nay việc dạy học đang đổi mới sang hƣớng tiếp cận
năng lực, phát triển năng lực cho học sinh. Việc đánh giá học sinh hiện nay không chỉ
đánh giá qua kiến thức sách giáo khoa mà còn đánh giá các năng lực chung và riêng
của học sinh, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn
nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải quyết các tình huống trong học tập và đời
sống. Chính vì thế quá trình dạy học Đọc hiểu trong các phẩm văn học trong chƣơng
trình Tiếng Việt ở Tiểu học phải tạo cơ hội cho học sinh huy động kiến thức thu nhận
đƣợc trong các văn bản đã học để áp dụng chúng một cách hiệu quả trong các tình
huống, ngữ cảnh cụ thể. Chú trọng đến sự phát triển năng lực cho học sinh hiện nay
đòi hỏi phải xây dựng hệ thống câu hỏi để các em hoạt động tự lực, sáng tạo.
Vì những lý do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu và xây
dựng hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu qua các tác phẩm văn học trong chương
trình Tiếng Việt ở Tiểu học theo định hướng phát triển năng lực.”, với mong muốn
thông qua việc nghiên cứu, đề xuất một số biện pháp cụ thể để xây dựng hệ thống câu
hỏi theo hƣớng phát triển năng lực, góp phần nâng cao năng lực đọc hiểu cho học sinh
tiểu học.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu:
Trong dạy học môn Tập đọc ở Tiểu học, việc rèn luyện kĩ năng đọc hiểu chiếm vị
trí vô cùng quan trọng. Việc đọc hiểu đƣợc sử dụng để tìm nội dung bài mới. Rèn
luyện kĩ năng đọc hiểu giúp nâng cao năng lực tƣ duy của học sinh, từ đó các em tự
chiếm lĩnh kiến thức mới và vận dụng kiến thức đó theo năng lực bản thân. Để góp
phần nâng cao chất lƣợng dạy và học đối với việc rèn kĩ năng đọc hiểu trong phân
môn Tập đọc ở Tiểu học nói chung, đã có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu và đƣa ra
3
các biện pháp dạy học phù hợp. Điển hình là các công trình, bài báo nghiên cứu nhƣ
sau:
- Trên thế giới, việc dạy học kĩ năng đọc có truyền thống từ hàng thế kỉ trƣớc. Vào
thập niên sáu mƣơi, xuất hiện một số bài báo có giá trị về dạy đọc: “Phân tích việc dạy
đọc từ góc độ tâm lý và ngôn ngữ học” của tác giả J.B Carroll đăng trên báo khoa học
tổng hợp của đại học Chicago (Mĩ) năm 1964, chuyên luận “Dạy trẻ đọc”của tác giả
J.Richard Smith và D.Date Johnson xuất bản năm 1975, chuyên luận “Dạy đọc một
cách có hệ thống” của tác giả G.Geral và B.George xuất bản năm 1977,…
-Trong Công trình “Dạy học Tập đọc ở Tiểu học”của tác giả Lê Phương Nga, tác
giả đã đƣa ra những phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học tập đọc rất phong phú
và đa dạng nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học phân môn Tập đọc ở Tiểu
học.
- Trong công trình“Lí luận dạy học Tiếng Việt ở tiểu học”của tác giả Hoàng Thị
Tuyết đã nêu đầy đủ tất cả các lí luận về vấn đề dạy học Tiếng Việt, các phƣơng pháp
dạy học Tiếng Việt, cách thức đánh giá,…Trong đó, tác giả đã đƣa ra năm quan niệm
về đọc của tác giả nƣớc ngoài. Có thể thấy, hầu hết những tác giả này đều có nhận
định chung “đọc chính là hiểu văn bản viết”.
Ngoài ra, việc dạy học đọc hiểu cũng đƣợc nghiên cứu và đƣa vào giảng dạy ở các
giáo trình:
- Giáo trình “Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học”do Bộ Giáo dục và Đào
tạo biên soạn đã tập trung khai thác, nghiên cứu các phƣơng pháp dạy học từng phân
môn ở Tiểu học trong đó có cả phƣơng pháp dạy học phân môn tập đọc ở Tiểu học.
- Giáo trình “Rèn kĩ năng sử dụng Tiếng Việt” (giáo trình đào tạo giáo viên học
hệ Cao đẳng sư phạm và sư phạm). Tác giả Đào Ngọc – Nguyễn Quang Ninh đã tập
trung nghiên cứu kĩ thuật đọc ở các hình thức đọc thành tiếng và đọc thầm.
- Giáo trình “Bồi dưỡng cho giáo viên tiểu học kĩ năng sử dụng câu hỏi trong dạy
học Tiếng Việt” do tác giả Dương Thị Hương biên soạn tập trung đề xuất các kĩ năng,
biện pháp để giúp giáo viên đặt ra các câu hỏi dạy học phân môn Tiếng Việt nói
chung.
Tuy nhiên, những công trình, bài viết này chƣa đi sâu vào vấn đề dạy học kĩ năng
đọc hiểu, mà chỉ dừng lại trong việc đề cập một cách tổng quan những khía cạnh của
kĩ năng đọc hiểu. Những tài liệu trên chỉ chú trọng việc rèn kĩ năng đọc thành tiếng,
4
đọc thuộc lòng mà chƣa chú trọng rèn kĩ năng đọc hiểu cho học sinh tiểu học, chƣa đi
sâu vào phát triển năng lực cần thiết cho học sinh. Tuy vậy, những tài liệu trên chính là
cơ sở, nguồn tài liệu tham khảo quý giá để giúpchúng tôi thực hiện đề tài khóa luận“
Nghiên cứu và xây dựng hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu qua các tác phẩm văn học
trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học theo định hướng phát triển năng lực”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
3.1 Mục đích nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài này chúng tôi tiến hành thống kê, phân loại các câu hỏi dạy
hoc đọc hiểu trong chƣơng trình Tiếng việt ở Tiểu học. Từ đó xây dựng quy trình và
thiết kế các câu hỏi dạy học đọc hiểu theo hƣớng phát triển năng lực.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Đọc tài liệu, tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn của dạy học Đọc hiểu theo hƣớng
phát triển năng lực trong chƣơng trình Tiếng Việt ở Tiểu học.
- Khảo sát hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu trong chƣơng trình Tiếng Việt ở Tiểu
học.
- Xây dựng quy trình đặt câu hỏi và thiết kế câu hỏi dạy học đọc hiểu trong
chƣơng trình Tiếng Việt Tiểu học theo định hƣớng phát triển năng lực.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu theo định hƣớng phát triển năng lực.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
Hệ thống câu hỏi đọc hiểu trong tác phẩm văn học trong chƣơng trình Tiếng Việt
ở Tiểu học.
5. Các phƣơng pháp nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài này, tôi sử dụng các phƣơng pháp sau:
- Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận.
- Phƣơng pháp thống kê, phân loại.
- Phƣơng pháp phân tích- tổng hợp.
- Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm.
6. Giả thuyết nghiên cứu:
Nếu đề xuất đƣợc quy trình và xây dựng đƣợc hệ thống câu hỏi dạy học đọc hiểu
trong chƣơng trình Tiếng Việt ở Tiểu học theo hƣớng phát triển năng lực thì sẽ giúp
5
học sinh tham gia tích cực ở các giờ tập đọc, gây hứng thú từ đó khả năng đọc hiểu của
các em đƣợc nâng cao.
7. Cấu trúc của đề tài:
- Phần mở đầu
- Phần nội dung
- Phần kết luận
- Phần danh mục tài liệu tham khảo
- Phần phụ lục
6
NỘI DUNG
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Một số vấn đề về dạy học đọc hiểu trong phân môn tập đọc ở tiểu học:
1.1.1 Khái niệm đọc- hiểu:
1.1.1.1 Khái niệm đọc:
Có rất nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm đọc, chúng tôi xin đƣợc dẫn ra
đây những quan điểm của tác giả M.R.Lơvôp trong công trình “ Cẩm nang dạy học
tiếng Nga:“Đọc là một dạng hoạt động ngôn ngữ, là quá trình chuyển dạng thức chữ
viết sang lời nói có âm thanh và thông hiểu nó (ứng với hình thức đọc thành tiếng), là
quá trình chuyển trực tiếp từ hình thức chữ viết thành các đơn vị nghĩa không có âm
thanh) ứng với đọc thầm.”
Định nghĩa này thể hiện một quan niệm đầy đủ về đọc: đọc không chỉ là công việc
giải bộ mã gồm hai phần chữ viết và âm thanh mà còn là quá trình nhận thức để có khả
năng thông hiểu những gì đƣợc đọc. Vì thế trong đề tài này, chúng tôi chọn theo quan
điểm của M.R.Lơvôp để giải quyết các vấn đề nghiên cứu
1.1.1.2 Khái niệm đọc hiểu:
Theo Giáo sƣ - Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hùng: “Đọc hiểu là một khái niệm khoa học
chỉ mức độ cao nhất của hoạt động đọc; đọc hiểu đồng thời cũng chỉ năng lực văn của
người đọc”. “Đọc hiểu là hoạt động truy tìm và giải mã ý nghĩa văn bản”.
Còn với Giáo sƣ Trần Đình Sử“ Đọc hiểu văn bản như một khâu đột phá trong
việc đổi mới dạy học văn, là yêu cầu bức thiết đối với việc đào tạo nguồn nhân lực
mới cho đất nước tiến theo các nước tiên tiến”.
Nhƣ vậy,có thể hiểu đọc hiểu là hoạt động đọc và giải mã các tầng ý nghĩa của văn
bản thông qua khả năng tiếp nhận của HS. Đọc hiểu là tiếp xúc với văn bản, hiểu đƣợc
nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, các biện pháp nghệ thuật, thông hiểu các thông điệp tƣ
tƣởng, tình cảm của ngƣời viết và giá trị tự thân của hình tƣợng nghệ thuật, là đọc kết
hợp với sự hình thành về năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng sai
về logic, tức là kết hợp với năng lực, tƣ duy và biểu đạt.
7
1.1.2 Ý nghĩa của việc đọc - hiểu:
1.1.2.1 Ý nghĩa đọc:
Những tri thức của loài ngƣời về tự nhiên, xã hội, về con ngƣời… từ xƣa đến nay
đều đƣợc ghi lại bằng chữ viết. Nếu không biết đọc, con ngƣời không thể tiếp nhận
đƣợc kho tàng tri thức của nhân loại, ngƣợc lại, biết đọc, con ngƣời đã nhân khả năng
tiếp nhận lên nhiều lần. Không biết đọc, con ngƣời không có điều kiện hƣởng thụ sự
giáo dục mà xã hội dành cho mỗi ngƣời và khó có thể hình thành đƣợc một nhân cách
toàn diện. Vì lẽ đó, dạy đọc có ý nghĩa to lớn ở bậc Tiểu học. Đọc trở thành một đòi
hỏi căn bản, đầu tiên đối với mỗi ngƣời đi học. Đầu tiên là các em phải học đọc, còn
sau đó phải đọc để học. Đọc giúp các em chiếm lĩnh một ngôn ngữ để dùng trong giao
tiếp và học tập: tiếng Việt. Đọc còn là công cụ để học các môn học khác. Nó tạo ra
hứng thú và động cơ học tập, tạo điều kiện để HS có khả năng tự học suốt đời. Đọc là
một khả năng không thể thiếu đƣợc của con ngƣời trong thời đại văn minh.
Đọc có ý thức sẽ tác động tích cực tới trình độ ngôn ngữ và tƣ duy của ngƣời đọc.
Việc dạy đọc sẽ giúp học sinh hiểu bài hơn, bồi dƣỡng cho các em lòng yêu cái đẹp,
cái thiện; dạy các em biết suy nghĩ logic, biết tƣ duy có hình ảnh. Nhƣ vậy, ngoài việc
hình thành năng lực đọc cho học sinh, dạy đọc bao gồm cả nhiệm vụ giáo dƣỡng, giáo
dục và phát triển.
Những điều phân tích trên đã khẳng định sự cần thiết của việc hình thành và phát
triển một cách có hệ thống, có kế hoạch năng lực đọc cho học sinh. Với tƣ cách là một
phân môn Tiếng Việt ở Tiểu học, Tập đọc có nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu này –hình
thành và phát triển năng lực đọc cho học sinh.
1.1.2.2 Ý nghĩa đọc hiểu:
Nhƣ chúng ta đã biết, đọc và hiểu đóng vai trò rất quan trọng trong học tập và
cuộc sống. Đọc không chỉ là sự “đánh vần” lên thành tiếng theo đúng các kí hiệu chữ
viết, mà quan trọng hơn đọc còn là một quá trình nhận thức để có khả năng thông hiểu
những gì đƣợc đọc. Đọc mà không hiểu thì sẽ không lĩnh hội đƣợc tri thức, ngƣời đọc
sẽ không hình thành các kiến thức và kĩ năng cần có sau khi đọc. Vì vậy kết hợp giữa
đọc và hiểu mang lại ý nghĩa rất to lớn cho cuộc sống chúng ta, đọc hiểu giúp con
ngƣời tiếp nhận vốn kiến thức về thế giới xung quanh để từ đó hình thành các kĩ năng,
kĩ xảo thích hợp.
8
Qua đọc hiểu các văn bản, thấy đƣợc giá trị đặc sắc của các yếu tố nghệ thuật,
nghĩa văn bản của các từ ngữ trong cấu trúc văn bản, tạo ra sự hiểu biết thấu đáo về
các tác phẩm, tăng cƣờng khả năng kết nối kiến thức nhằm mở rộng hiểu biết, bởi đọc
hiểu cũng là một cách để ngƣời đọc vƣơn tới những chân trời rộng lớn và mới lạ của
tri thức nhân loại. Đọc hiểu chính là phƣơng tiện, là chìa khóa để học sinh tiếp nhận tri
thức, nhân cách của loài ngƣời, giúp các em học đƣợc cách nói, cách viết một cách
chính xác, trong sáng có nghệ thuật, góp phần không nhỏ vào việc phát triển vốn từ
ngữ Tiếng Việt phong phú, đa dạng. Từ đó bồi dƣỡng tình cảm đạo đức cho các em để
giúp các em học tốt các môn học khác.
Trong quá trình học các môn học khác đọc hiểu vừa là phƣơng tiện, là chìa khóa
nhƣng cũng đồng thời là mục tiêu của môn học. Trả lời câu hỏi sau một thông tin, một
bài học là một hành động rèn kĩ năng đọc hiểu.
1.2 Vị trí, nhiệm vụ và phƣơng pháp dạy học phân môn Tập đọc ở tiểu học:
1.2.1 Vị trí, nhiệm vụ của phân môn Tập đọc:
Phân môn Học vần cũng thực hiện nhiệm vụ dạy đọc nhƣng mới dạy đọc ở mức sơ
bộ, nhằm giúp HS sử dụng bộ mã chữ - âm. Việc thông hiểu văn bản chỉ đặt ra ở mức
độ thấp và chƣa có hình thức chuyển thẳng từ chữ sang nghĩa (đọc thầm). Tập đọc, với
tƣ cách là một phân môn Tiếng Việt, tiếp tục những thành tựu dạy học mà Học vần đã
đạt đƣợc nhƣng nâng lên mức hoàn chỉnh hơn. Cụ thể, phân môn Tập đọc có những
nhiệm vụ sau:
a) Hình thành năng lực đọc cho học sinh
Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất của phân môn Tập đọc. Năng lực đọc đƣợc tạo
nên từ bốn kĩ năng - cũng là bốn yêu cầu về chất lƣợng của “đọc”: đọc đúng, đọc
nhanh (đọc lƣu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu đƣợc nội dung những điều
mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kĩ năng này đƣợc hình thành
từ hai hình thức đọc: đọc thành tiếng và đọc thầm. Hai hình thức đọc này đƣợc rèn
luyện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau. Sự hoàn thiện một trong những kĩ năng này sẽ có
tác động tích cực đến những kĩ năng khác. Chẳng hạn, đọc đúng là tiền đề của đọc
nhanh cũng nhƣ thông hiểu nội dung văn bản. Ngƣợc lại, nếu không hiểu điều mình
đang đọc thì không thể đọc nhanh hay đọc diễn cảm đƣợc. Vì vậy, không thể xem nhẹ
kĩ năng nào trong dạy đọc.
9
b) Giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành phƣơng pháp và thói quen làm việc với
văn bản, làm việc với sách cho học sinh
Thông qua việc dạy đọc, phải làm cho học sinh thích thú đọc và thấy đƣợc khả
năng đọc có lợi nhƣ thế nào cho các em trong suốt cuộc đời; thấy đƣợc đọc là một
trong những con đƣờng đặc biệt để tạo cho mỗi ngƣời một cuộc sống trí tuệ phong phú
và đa dạng…
c) Những nhiệm vụ khác:
Việc đọc không thể tách rời những nội dung đƣợc học, cho nên, bên cạnh nhiệm
vụ rèn kĩ năng đọc, giáo dục lòng yêu sách cho HS, phân môn Tập đọc còn có những
nhiệm vụ khác nhƣ:
+ Làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và kiến thức văn học cho học sinh.
+ Phát triển ngôn ngữ và tƣ duy cho học sinh.
+ Giáo dục tƣ tƣởng, đạo đức, tình cảm, thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh.
1.2.2 Phương pháp dạy học phân môn Tập đọc:
1.2.2.1 Phương pháp dạy học tập đọc:
Để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học, cần vận dụng các
phƣơng pháp dạy học chủ yếu sau đây:
a) Phƣơng pháp phân tích mẫu:
Dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên, học sinh phân tích các vật liệu mẫu (văn bản) để
hình thành các kiến thức văn học, các kĩ năng sử dụng ngôn ngữ. Từ những hiện tƣợng
chứa đựng trong các văn bản, giúp học sinh phân tích các nhiệm vụ đã nêu trong sách
giáo khoa. Có thể tách các câu hỏi, các công việc nêu trong sách giáo khoa ra thành
những câu hỏi, nhiệm vụ nhỏ hơn để học sinh phân tích mẫu đƣợc dễ dàng.
Về hình thức tổ chức: tùy từng bài, từng nhiệm vụ cụ thể, có thể cho học sinh làm
việc cá nhân, làm việc theo nhóm, sau đó trình bày kết quả trƣớc lớp.
b) Phƣơng pháp trực quan:
Giáo viên hƣớng dẫn học sinh quan sát các tranh minh họa trong các bài tập đọc,
giúp các em hiểu thêm một số chi tiết, tình huống và nhân vật trong bài.
c) Phƣơng pháp thực hành giao tiếp:
Giáo viên tổ chức các hoạt động trong giờ học sao cho mỗi học sinh đều đƣợc đọc
(đọc thành tiếng, đọc thầm, đọc đồng thanh, đọc cá nhân, đọc nhóm,..), đƣợc trao đổi
nhận thức riêng của mình với thầy cô, bạn bè.
10
d) Phƣơng pháp cá thể hóa sản phẩm của học sinh:
Giáo viên chú ý đến từng học sinh, tôn trọng và phát hiện những ý kiến riêng của
từng học sinh, thận trọng khi đánh giá học sinh, tạo điều kiện để học sinh tự phát hiện
và chữa lỗi diễn đạt.
đ) Phƣơng pháp cùng tham gia:
Giáo viên tổ chức cho học sinh cùng cộng tác thực hiện các nhiệm vụ học tập,
cùng tham gia các trò chơi luyện đọc nhằm hình thành kiến thức, rèn luyện kĩ năng và
phát triển khả năng làm việc với cộng đồng. Các hình thức phổ biến để thực hiện
phƣơng pháp cùng tham gia là luyện đọc và trao đổi theo nhóm, đóng vai, thi đua,…
1.2.2.2 Phương pháp dạy học đọc hiểu:
Để giúp học sinh đọc hiểu văn bản tập đọc giáo viên sử dụng các phƣơng pháp
nhƣ sau:
a) Phƣơng pháp thực hành giao tiếp:
Giáo viên tổ chức cho học sinh đọc thầm , đọc cá nhân để tìm hiểu nội dung, ý
nghĩa và phát hiện các chi tiết quan trọng của bài tập đọc. Sau đó học sinh có thể bày
tỏ nhận thức, ý kiến của bản thân trƣớc một vấn đề, một câu hỏi mà giáo viên đƣa ra.
b) Phƣơng pháp cá thể hóa sản phẩm của học sinh:
Khi học sinh trả lời, bày tỏ ý kiến của bản thân về vấn đề nào đó giáo viên cần chú
ý, tôn trọng ý kiến của học sinh. Tránh ngắt lời học sinh và nhận xét, đánh giá phù hợp
để học sinh tự phát hiện lỗi sai và rút kinh nghiệm cho bản thân.
c) Phƣơng pháp cùng tham gia:
Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh thảo luận, trao đổi theo nhóm đôi hoặc
nhóm tƣ để tìm ra giải pháp đúng nhất cho tình huống, câu hỏi mà giáo viên đƣa ra.
Thông qua thảo luận theo nhóm học tập học sinh có thể tự do, mạnh dạn trình bày ý
kiến, nhận thức của bản thân.
d) Phƣơng pháp trực quan:
Giáo viên hƣớng dẫn học sinh quan sát các tranh minh họa trong các bài tập đọc,
giúp các em hiểu thêm một số chi tiết, tình huống và nhân vật trong bài.
1.2.3 Quy trình dạy học Tập đọc:
a. Kiểm tra bài cũ
b. Dạy bài mới
b.1 Giới thiệu bài
11
b.2 Hƣớng dẫn luyện đọc và tìm hiểu bài:
- Luyện đọc:
+ Một, hai HS khá đọc toàn bài.
+ HS đọc thành tiếng từng đoạn văn (khổ thơ):
+ Đọc nối tiếp từng đoạn trƣớc lớp (2-3 vòng), kết hợp sửa lỗi đọc và giải nghĩa từ
khó.
+ Đọc theo cặp: mỗi HS đọc một đoạn (2 vòng) , mỗi HS đƣợc đọc tất cả các
đoạn.
+ Một, hai HS đọc toàn bài.
+ Giáo viên đọc mẫu toàn bài.
- Tìm hiểu bài:
+ GV hƣớng dẫn HS đọc – hiểu: đọc và trả lời từng câu hỏi trong SGK (hoặc các
câu hỏi đƣợc chia tách, bổ sung) bằng các hình thức dạy học phù hợp:cá nhân, nhóm,
trò chơi...
+ Sau khi HS nêu ý kiến, GV cần chốt lại ý chính ghi bảng ngắn gọn, giúp HS ghi
nhớ bài học.
- Đọc diễn cảm (đối với văn bản nghệ thuật, luyện đọc lại đối với văn bản khác)
+ Hƣớng dẫn HS đọc từng đoạn văn (khổ thơ):
+ Một số HS đọc: mỗi em đọc một đoạn.
+ GV hƣớng dẫn, điều chỉnh cách đọc.
+ Hƣớng dẫn cách đọc kĩ một đoạn văn (khổ thơ).
+ GV dùng lời nói kết hợp ghi bảng, sử dụng đồ dùng dạy học (bảng quay, giấy
khổ to) để hƣớng dẫn HS cách đọc.
+ GV đọc mẫu
+ HS luyện đọc theo cặp
+ HS thi đọc diễn cảm trƣớc lớp.
- Học thuộc lòng (những bài có yêu cầu).
c. Củng cố, dặn dò
1.2.4 Nội dung dạy học Tập đọc ở Tiểu học:
1.2.4.1 Chương trình dạy học Tập đọc ở Tiểu học:
Ở lớp 1, tập đọc đƣợc học từ tuần 23 với 42 bài học đƣợc học trong phần luyện tập
tổng hợp