Nghiên cứu và đề xuất giải pháp huy động nguồn lực của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại một số xã phía Nam của huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG CẰN ĐỎN

NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỦA NGƯỜI DÂN TRONG

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI MỘT SỐ XÃ PHÍA NAM

CỦA HUYỆN BẮC MÊ, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG CẰN ĐỎN

NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỦA NGƯỜI DÂN TRONG

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI MỘT SỐ XÃ PHÍA NAM

CỦA HUYỆN BẮC MÊ, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số ngành: 8.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Văn Điền

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả

trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện luân văn đã

được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái nguyên, ngày…tháng…năm 2018

Tác giả luận văn

Hoàng Cằn Đỏn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời

cảm ơn đến Thầy giáo PGS.TS. Trần Văn Điền - Người trực tiếp hướng dẫn và giúp

đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và

Phát triển nông thôn, các Thầy Cô thuộc phòng Đào tạo trường Đại học Nông

Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

tập và nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn UBND huyện Bắc Mê; UBND các xã: Yên Cường, Đường

Hồng, Đường Âm và các hộ gia đình ở 3 xã trên đã cung cấp số liệu thực tế và

thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành

cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình, người thân đã động viên tôi

trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài.

Một lần nữa tôi xin trân trọng cám ơn!

Thái nguyên, ngày…háng …năm 2018

Tác giả luận văn

Hoàng Cằn Đỏn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.................................................................................2

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................................3

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................3

1.1.1. Nông thôn mới ..................................................................................................3

1.2. Cơ sở thực tiễn .....................................................................................................8

1.2.1. Kết quả triển khai thí điểm xây dựng nông thôn mới tại 11 xã điểm của

Ban Bí thư BCH Trung ương Đảng và xây dựng nông thôn mới giai đoạn

2011-2015 và năm 2016, 2017....................................................................................8

1.3. Bài học kinh nghiệm về huy động nguồn lực của người dân cho xây

dựng nông thôn mới ..................................................................................................19

1.3.1. Bài kinh học nghiệm về huy động nguồn lực của người dân cho xây

dựng nông thôn mới miền núi phía Bắc....................................................................19

1.3.2. Bài học kinh nghiệm của Tỉnh Hà Giang........................................................21

1.3.3. Bài học kinh nghiệm một số huyện trên địa bàn tỉnh Hà Giang .....................22

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................24

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................24

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................24

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................24

2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................24

iv

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................25

2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu:.........................................................................25

2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu...............................................................................28

2.3.3. Phân tích số liệu ..............................................................................................28

2.3.4. Phương pháp tổng hợp, khái quát hoá.............................................................28

2.3.5. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia ................................................................28

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................29

3.1. Điều kiện tự nhiên - Kinh tế xã hội huyện Bắc Mê ...........................................29

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................29

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................30

3.1.3. Đặc điểm 3 xã được chọn mẫu điều tra huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang ........36

3.1.4. Thực trạng xây dựng nông thôn mới của 3 xã: Yên Cường, Đường

Hồng, Đường Âm theo bộ tiêu chí năm 2017...........................................................41

3.2. Thực trạng huy động nguồn lực về xây dựng nông thôn mới huyện Bắc

Mê, tỉnh Hà Giang 5 năm, 2013 - 2017 ....................................................................43

3.2.1. Thực trạng huy động nguồn lực về xây dựng nông mới huyện Bắc Mê,

tỉnh Hà Giang giai đoạn năm 2013-2017 ..................................................................43

3.2.2. Thuận lợi .........................................................................................................50

3.2.3. Khó khăn .........................................................................................................51

3.2.4. Nguyên nhân ...................................................................................................52

3.2.5. Biện pháp khắc phục .......................................................................................53

3.3. Kết quả thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn

mới 5 năm 2013 - 2017 trên địa bàn huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang. .......................54

3.4. Kết quả huy động nguồn lực từ cộng đồng cho Chương trình xây dựng

phát triển nông thôn mới của 03 xã: Yên Cường, Đường Hồng, Đường Âm...........56

3.4.1. Sự hiểu biết của người dân và cán bộ xã, thôn về chương trình xây

dựng nông thôn mới ..................................................................................................57

3.4.2. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Yên Cường ..................59

3.4.3. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Đường Hồng ................60

3.4.4. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Đường Âm...................61

3.4.5. Những đóng góp của người dân và cộng đồng vào chương trình xây dựng NTM.......63

3.4.6. Những khó khăn trong việc huy động nguồn lực cộng đồng vào

chương trình xây dựng NTM ....................................................................................67

v

3.5. Những yếu tố ảnh hưởng huy động nguồn lực của người dân trong xây

dựng nông thôn mới huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang .................................................68

3.6. Đề xuất giải pháp huy động nguồn lực của người dân trong xây dựng nông

thôn mới .....................................................................................................................71

3.6.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu...................................................................71

3.6.1.1. Quan điểm ....................................................................................................71

3.6.1.2. Định hướng...................................................................................................71

3.6.1.3. Mục tiêu .......................................................................................................71

3.6.2. Đề xuất giải pháp huy động nguồn lực của người dân trong xây dựng

nông thôn mới tại một số xã của huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang ..............................72

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................79

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................83

PHỤ LỤC.................................................................................................................85

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa

BCĐ Ban chỉ đạo

BQL Ban quản lí

CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSHT Cơ sở hạ tầng

HTX Hợp tác xã

KT-XH Kinh tế xã hội

MTQG Mục tiêu quốc gia

NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NTM Nông thôn mới

PTNT Phát triển nông thôn

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

UBND Ủy ban nhân dân

VHXH Văn hoá - Xã hội

VSMT Vệ sinh môi trường

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tổng giá trị sản xuất các ngành kinh tế chính của huyện Bắc

Mê giai đoạn 2013 - 2017...................................................................31

Bảng 3.2: Thu nhập của người dân huyện Bắc Mê giai đoạn 2013 - 2017.........32

Bảng 3.3. Tỷ lệ hộ nghèo huyện Bắc Mê năm 2017...........................................32

Bảng 3.4: Giá trị sản xuất các ngành kinh tế của huyện Bắc Mê 2013- 2017.......... 33

Bảng 3.5: Cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp huyện Bắc Mê năm 2013 - 2017......... 34

Bảng 3.6: Dân số, số hộ tại 3 xã chọn điều tra của huyện Bắc Mê, Hà Giang.......... 36

Bảng 3.7: Hiện trạng lao động tại 3 xã: Xã Yên Cường, xã Đường Hồng,

xã Đường Âm chọn điều tra huyện Bắc Mê, Hà Giang .....................37

Bảng 3.8: Hiện trạng giao thông 3 xã chọn điều tra của huyện Bắc Mê,

Hà Giang.............................................................................................37

Bảng 3.9: Hiện trạng các nhà văn hóa tại 3 xã chọn điều tra của huyện

Bắc Mê, Hà Giang ..............................................................................38

Bảng 3.10: Hiện trạng về các điểm khu dân cư nông thôn tại 3 xã chọn

điều tra của huyện Bắc Mê, Hà Giang................................................39

Bảng 3.11: Bảng hiện trạng sử dụng đất 3 xã chọn điều tra của huyện Bắc

Mê, Hà Giang năm 2017 ....................................................................39

Bảng 3.12: Kết quả huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới trên

địa bàn huyện Bắc Mê giai đoạn 2013-2017......................................54

Bảng 3.13. Nguồn vốn thực hiện Chương trình xây dựng Nông thôn mới

của Huyện Bắc Mê .............................................................................55

Bảng 3.14: Một số thông tin 3 xã nghiên cứu thời điểm cuối năm 2017..............56

Bảng 3.15: Sự hiểu biết của người dân về chương trình NTM.............................57

Bảng 3.16: Sự hiểu biết của cán bộ về chương trình NTM ..................................58

Bảng 3.17: Những công việc người dân tham gia vào xây dựng nông thôn

mới tại địa phương mình (n= 90) .......................................................63

viii

Bảng 3.18: Ý kiến đánh giá của cán bộ xã, thôn về sự tham gia cộng đồng

trong xây dựng NTM (n = 35)...........................................................64

Bảng 3.19: Giá trị đóng góp bình quân/hộ cho xây dựng các công trình hạ

tầng thuộc chương trình NTM của 3 xã nghiên cứu...........................66

Bảng 3.20: Ý kiến của các hộ dân về việc huy động nguồn lực cho chương

trình xây dựng NTM...........................................................................67

Bảng 3.21: Ý kiến của cán bộ xã, thôn về khó khăn huy động nguồn lực từ

cộng đồng (n=35) ...............................................................................68

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau 31 năm đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân,

nông thôn nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng. Nông nghiệp tiếp tục

được phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng hoá, nâng cao năng

suất, chất lượng và hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia; một

số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn

chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; các hình thức tổ

chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường; bộ

mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi. Đời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu

hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Xóa đói, giảm nghèo đạt kết quả

to lớn. Hệ thống chính trị ở nông thôn được củng cố và tăng cường, An ninh chính

trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Dân chủ cơ sở được phát huy. Vị thế chính

trị của giai cấp nông dân ngày càng được nâng cao.

Huyện Bắc Mê với tổng diện tích tự nhiên 85,606,5 ha, chiếm 10,79% diện

tích toàn tỉnh, huyện có 13 đơn vị hành chính (12 xã và 1 thị trấn), có 10.375 hộ =

53.100 nhân khẩu, gồm 14 dân tộc. Mục tiêu đến năm 2020 huyện Bắc Mê, tỉnh Hà

Giang thực hiện hoàn thành 70% số xã đạt 19 tiêu chí nông thôn mới trên tổng số 13

xã, thị trấn triển khai, có thể thấy rõ những khó khăn thách thức trong xây dựng

nông thôn mới của huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang (Trích dẫn báo cáo UBND huyện

Bắc Mê, năm 2017).

Trình độ dân trí phân bố không đồng đều giữa các vùng. Chênh lệch phát

triển kinh tế - xã hội giữa các xã còn lớn. Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng

nông thôn mới là một chương trình lớn, mới đòi hỏi huy động nguồn lực đầu tư rất

lớn từ ngân sách nhà nước và các nguồn lực xã hội hóa.., Huyện Bắc Mê triển khai

thực hiện trên diện rộng (100% số xã, thị trấn), từ Trung ương đến địa phương đều

vừa làm vừa tổng kết, rút kinh nghiệm chưa có mô hình chung cụ thể nào để vận

dụng vào các địa phương của từng tỉnh, huyện, xã cho phù hợp.

2

Mặc dù Tỉnh Hà Giang đã triển khai nhiều biện pháp, giải pháp để thực hiện

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới song kết quả đạt được ở

mức độ chưa cao, nhiều tiêu chí mặc dù không cần đầu tư từ nguồn ngân sách

nhưng chưa đạt so với kế hoạch. Có sự chênh lệch về nhận thức dẫn đến sự tham

gia đóng góp nguồn lực của người dân ở các vùng ven đô thị kinh tế phát triển hơn

thì lại hạn chế hơn người dân ở các vùng sâu vùng khó khăn. Do vậy, việc “Nghiên

cứu và đề xuất giải pháp huy động nguồn lực của người dân trong xây dựng

nông thôn mới tại một số xã phía nam của huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang” là một

giải pháp phát triển nông thôn dựa vào nội lực bền vững được lựa chọn làm đề tài

của luận văn này.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Đánh giá được hiện trạng huy động nguồn lực của người dân trong xây

dựng nông thôn mới của huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang.

- Xác định được các yếu tố ảnh hưởng huy động nguồn lực của người dân

trong xây dựng nông thôn mới huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang

- Xác định khó khăn trong việc huy động nguồn lực của người dân và giải

pháp tăng cường xây dựng nông thôn mới tại một số xã phía năm của huyện Bắc

Mê, tỉnh Hà Giang.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

3.1. Ý nghĩa khoa học

Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học cho những nghiên cứu tiếp

theo về phát triển nông thôn mới tại tỉnh Hà Giang nói riêng và các tỉnh miền núi

phía bắc nói chung.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Những phát hiện mới của đề tài góp phần góp phần giúp các xã tại Huyện

Bắc Mê, tỉnh Hà Giang có thêm các giải pháp phù hợp để huy động tốt hơn nguồn

lực cho phát triển nông thôn mới tại địa phương.