Nghiên cứu thành phần bệnh nấm hại hạt giống lúa nhập nội năm 2008 và 2009 tại hải phòng và biện

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi

----------
----------

trÇn thÞ ph−¬ng nh

NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN BỆNH NẤM HẠI HẠT GIỐNG LÚA

NHẬP NỘI NĂM 2008 VÀ 2009 TẠI HẢI PHÒNG VÀ BIỆN PHÁP

QUẢN LÝ HẠT GIỐNG PHÒNG TRỪ BỆNH

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh: b¶o vÖ thùc vËt

M· sè : 60.62.10

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGS.TS. ng« thÞ bÝch h¶o

Hµ Néi - 2009

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… i

LỜI CAM ðOAN

- Tôi xin cam ñoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là

trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào.

- Tôi xin cam ñoan rằng, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn

ñã ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược chỉ rõ

nguồn gốc.

Hà Nội, ngày 9 tháng 12 năm 2009

Tác giả luận văn

Trần Thị Phương Nhã

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… ii

LỜI CẢM ƠN

ðể hoàn thành ñề tài tốt nghiệp này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản

thân, tôi ñã nhận ñược rất nhiều sự quan tâm, giúp ñỡ nhiệt tình của thầy cô,

bạn bè và người thân.

Trước tiên, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành và lòng biết ơn sâu sắc

tới cô giáo PGS. TS. Ngô Thị Bích Hảo ñã tận tình chỉ bảo, giúp ñỡ và ñộng

viên tôi trong quá trình thực hiện ñề tài và hoàn thành bản luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các thầy, cô giáo trong Khoa Nông

học - Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội - những người ñã trực tiếp giảng

dạy, trang bị những kiến thức bổ ích trong suốt thời gian học cao học.

Tôi xin ñược chân thành cảm ơn tập thể các thầy cô Viện Sau ðại học

ñã tạo ñiều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong quá trình học tập và thực hiện

ñề tài.

Tôi xin ñược bày tỏ lòng cảm ơn tới Ban Giám hiệu, Cán bộ giáo viên

trường ðại học Hải Phòng ñã tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình

học tập và công tác.

Tôi xin ñược bày tỏ lòng cảm ơn tới cán bộ nhân viên chi cục Kiểm

dịch thực vật vùng I, chi cục Bảo vệ thực vật Hải Phòng ñã tạo ñiều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện ñề tài.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tất cả người thân, bạn

bè, gia ñình - những người luôn bên cạnh, ñộng viên, giúp ñỡ tôi trong quá

trình học tập và thực hiện ñề tài.

Hà Nội, ngày 9 tháng 12 năm 2009

Tác giả luận văn

Trần Thị Phương Nhã

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục ảnh viii

1. MỞ ðẦU i

1.1. ðẶT VẤN ðỀ 1

1.2. MỤC ðÍCH, YÊU CẦU. 3

2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 4

2.1. NHỮNG NGHIÊN CỨU NGOÀI NƯỚC 4

2.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC 21

3: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU 24

3.1 ðịa ñiểm nghiên cứu: 24

3.2 ðối tượng nghiên cứu 24

3.3 Vật liệu nghiên cứu: 24

3.4 Nội dung nghiên cứu 24

3.5 Phương pháp nghiên cứu: 25

3.6. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp tính toán 30

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 31

4.1. Thành phần năm bệnh trên hạt giống lúa kiểm tra các lô giống

nhập khẩu năm 2006 - 2008. 31

4.1.1. Thành phần nấm bệnh trên hạt giống lúa nhập khẩu năm 2008 34

4.1.2. Mức ñộ nhiễm nấm phổ biến trên một số giống lúa nhập khẩu

năm 2008 36

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… iv

4.1.3. Thành phần nấm hại trên hạt lúa của Việt Nam là ñối tượng kiểm

dịch thực vật của các nước trên thế giới. 39

4.1.4. Ảnh hưởng của nấm bệnh ñến khả năng nảy mầm của hạt giống

lúa lai nhập khẩu 40

4.2. ðặc ñiểm hình thái của một số loài nấm bệnh gây hại chủ yếu

trên các hạt lúa giống nhập khẩu. 41

4.3 Kết quả lây bệnh nhân tạo một số loài nấm phân lập từ hạt thóc

lên mạ 48

4.4 Tình hình nhiễm nấm gây bệnh trên một số giống lúa thuần Việt Nam 49

4.5 Kết quả ñiều tra ngoài ñồng ruộng 51

4.6. Theo dõi ảnh hưởng của bệnh trên hạt ñến một số chỉ tiêu chất

lượng hạt giống lúa 56

4.6.1. Ảnh hưởng của bệnh trên hạt ñến chất lượng cây mầm của giống

D.ưu 527 56

4.6.2. Ảnh hưởng của bệnh trên hạt ñến chất lượng cây mầm của giống

Nhị ưu 838. 59

4.7. Ảnh hưởng của nhiệt ñộ tới tỷ lệ nảy mầm của hạt. 63

4.8. Khả năng truyền bệnh từ hạt giống nhiễm bệnh sang cây con. 65

4.9. Một số biện pháp xử lý hạt giống lúa 68

4.9.1. Xử lý bằng nhiệt ñộ. 68

4.9.2. Xử lý bằng một số loại dịch chiết thực vật 70

4.9.3. Xử lý hạt bằng thuốc hoá học 72

5: KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ 76

5.1 Kết luận 76

5.2 ðề nghị 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO 78

PHỤ LỤC 82

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

A.p: Alternaria padwickii

B.o:Bipolaris oryaze

C.sp: Curvularia sp

F.m: Fusarium Moliniorme

M.o: Fusarium Moliniorme

P.o: Pyricularia oryzae

Rh.s: Rhizoctonia solani

S.o: Sacroladium oryzae

CSB: Chỉ số bệnh

TLB: Tỉ lệ bệnh

BTST: Bồi tạp Sơn Thanh

B.ưu: Bác ưu

N.ưu: Nhị ưu

Mầm bbt: Mầm bất bình thường

Mầm bt: Mầm bình thường

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… vi

DANH MỤC BẢNG

4. 1. Thành phần và tần suất xuất hiện của các loài nấm trên các lô

thóc giống nhập khẩu tại trung tâm KDTV sau nhập khẩu vùng I

từ năm 2006 - 2008 32

4. 2 Thành phần nấm hại trên hạt giống lúa nhập khẩu năm 2008 35

4. 3: Thành phần và tần số xuất hiện của các loại nấm trên một số

giống lúa nhập khẩu năm 2008 37

4.4 Thành phần nấm bệnh có trên hạt lúa nhập vào Việt Nam là ñối

tượng kiểm dịch thực vật của một số nước trên thế giới 39

4.5 Ảnh hưởng của nấm bệnh ñến khả năng nảy mầm của giống lúa

D.ưu527 40

4.6. ðặc ñiểm hình thái của một số loài nấm bệnh gây hại chủ yếu

trên các hạt lúa giống nhập khẩu. 42

4.7 Kết quả lây bệnh nhân tạo một số loại nấm phân lập từ thóc lên

cây mạ 48

4.8 Tình hình nhiễm nấm gây bệnh trên một số giống lúa thuần Việt

Nam thu thập tại Hải Phòng 50

9 Kết quả ñiều tra tình hình bệnh ngoài ñồng trên giống D.ưu527

tại Hải Phòng vụ xuân 2009 52

10 Kết quả ñiều tra tình hình bệnh ngoài ñồng trên giống Nhị ưu 838

tại Hải Phòng vụ xuân 2009 53

4.11. Kết quả ñiều tra tình hình bệnh ngoài ñồng trên giống Bắc Thơm

số 7 tại Hải Phòng vụ xuân 2009 54

4. 12: Một số kết quả kiểm tra chỉ tiêu chất lượng hạt trên các mẫu

giống lúa D.ưu 527 57

4. 13: Một số kết quả kiểm tra chỉ tiêu chất lượng hạt trên các mẫu

giống lúa Nhị ưu 838 61

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… vii

4. 14: Ảnh hưởng của nhiệt ñộ môi trường tới chất lượng cây mầm trên

các mẫu hạt giống nhiễm bênh giống D.ưu 527 64

4.15 Khảo sát khả năng truyền bệnh từ hạt giống mang nấm gây bệnh

sang cây mạ 66

4.15: Tỷ lệ nấm gây bệnh trên hạt sau khi xử lý nhiệt 68

4. 17 Kết quả xử lý hạt lúa giống D.ưu 527 bằng dịch chiết tỏi 70

4.18 Kết quả xử lý hạt lúa giống D.ưu 527 bằng dịch chiết hành 71

4.19: Kết quả xử lý hạt giống nhiễm bệnh bằng thuốc hóa học nồng ñộ

0,3% 73

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… viii

DANH MỤC ẢNH

Ảnh 4.1 Bào tử phân sinh nấm Curvularia lunata. 45

Ảnh 4.2 Bào tử phân sinh nấm Curvularia sp 45

Ảnh 4.3 Nấm Curvularia lunata trên môi trường PAG 45

Ảnh 4.4 Bào tử phân sinh nấm Bipolaris oryzae 46

Ảnh 4.5 Nấm Bipolaris oryzae trên môi trường PAG 46

Ảnh 4.6 Bào tử phân sinh nấm Tilletia barclayana 47

Ảnh 4.7 Bào tử phân sinh nấm Alternaria padwickii 47

Ảnh 4.8 Triệu chứng gây hại của nấm Bipolaris oryzae 49

Ảnh 4.9 Nấm Bipolaris oryzae trên hạt thóc 59

Ảnh 4.10 Ảnh hưởng của nấm bệnh ñến chất lượng cây mầm 59

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 1

1: MỞ ðẦU

1.1.ðẶT VẤN ðỀ

Lúa gạo là một trong ba cây lương thực chủ yếu trên thế giới: lúa gạo,

lúa mì, ngô. Khoảng 40% dân số thế giới coi lúa gạo là nguồn lương thực

chính, 25% sử dụng lúa gạo trên 1/2 khẩu phần lương thực hàng ngày. Như

vậy lúa gạo có ảnh hưởng tới ñời sống của ít nhất 65% dân số trên thế giới.

Tại kỳ họp lần thứ 57 hằng niên của Hội ñồng liên hiệp Quốc ñã chọn năm

2004 là năm Lúa gạo quốc tế với khẩu hiệu “ Cây lúa là cuộc sống”.

Trong lúa gạo có ñầy ñủ các chất dinh dưỡng như ở các cây lương thực

khác (tinh bột, protein, lipid...), ngoài ra còn có các loại vitamin thuộc nhóm

B như B1, B2, B6, B12... Từ những ñặc ñiểm dinh dưỡng của hạt gạo, từ lâu

lúa gạo ñã ñược coi là nguồn thực phẩm, dược phẩm có giá trị.

Sản xuất lúa gạo trong nước có bước phát triển nhảy vọt trong khoảng

20 năm gần ñây, năm 1990 sản lượng toàn quốc ñạt 19.225.100 tấn ñến năm

1999, sản lượng ñã ñạt 31.393.800 tấn thóc. Từ năm 2004 – 2007, sản lượng

lúa gạo cả nước ñạt trên 35 triệu tấn/ năm, dự tính năm 2008, sản lượng ñạt

trên 36 triệu tấn

Tình hình sản xuất lúa gạo trên thế giới trong những thập kỷ gần ñây có

mức tăng trưởng ñáng kể: Năm 1992 diện tích gieo trồng là 147, 168 triệu ha

so với năm 1970 là 134, 390 ha; năng suất tăng từ 23,0 tạ/ha năm 1970 lên

35,7 tạ/ha năm 1992, sản lượng tăng từ 308,767 triệu tấn lên 523,475 triệu

tấn. Sản lượng toàn cầu năm 2006, ñạt 634.575.804 so với năm 2005 là 631.

508.532

Tuy sản lượng lúa tăng nhưng vấn ñề thiếu lương thực vẫn diễn ra rất

nghiêm trọng ñặc biệt tại một số nước vùng châu Phi, châu Á và châu Mỹ

Latinh. ðặc biệt cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu ñang trở thành mối