Nghiên cứu qui trình chiết tách chất màu tự nhiên từ cây Cẩm (Peristrophe bilvalvis (L.) Merr.)

Nguyễn Thị Thanh Hƣơng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 74(12): 23 - 28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn | 23

NGHIÊN CỨU QUI TRÌNH CHIẾT TÁCH CHẤT MÀU TỰ NHIÊN TỪ CÂY CẨM

(Peristrophe bilvalvis (L.) Merr.)

Nguyễn Thị Thanh Hương1*

, Trịnh Thị Thủy2

1

Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp – ĐH Thái Nguyên

2Viện Hóa học- Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam

TÓM TẮT

Chất phẩm màu tím đƣợc dùng rộng rãi để nhuộm màu các sản phẩm của dƣợc phẩm, mỹ phẩm,

thực phẩm v.v. Tuy nhiên, việc chiết xuất chất phẩm này từ nguyên liệu có nguồn gốc thực vật

chƣa đƣợc quan tâm nhiều ở nƣớc ta. Bài báo này trình bày kết quả nghiên cứu về qui trình và

điều kiện thích hợp để chiết tách phẩm màu từ cây Cẩm.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hàm lƣợng chất màu thu đƣợc từ lá lớn gấp 14,45 lần so với từ thân

cây. Nguyên liệu để chiết chất màu là chiết từ lá tƣơi đạt hiệu suất chiết chất màu cao gấp gần 2

lần so với chiết từ lá khô. Chiết chất màu từ lá Cẩm bằng nƣớc nóng, nhiệt độ 85-900C trong thời

gian 60 phút sẽ có hiệu suất chiết cao gấp 1,94 lần so với phƣơng pháp chiết mẫu thực vật thông

thƣờng là chiết lạnh trong dung môi EtOH.

 MỞ ĐẦU

Chất màu là chất phụ gia rất quan trọng đƣợc

dùng không chỉ trong chế biến thực phẩm, mà

cả trong công nghiệp mỹ phẩm và dƣợc

phẩm. Nhu cầu sử dụng chất màu ở nƣớc ta là

rất lớn nhƣng hiện nay nƣớc ta vẫn chƣa sản

xuất đƣợc chất màu mà phải nhập từ nƣớc

ngoài, chủ yếu là chất màu hóa học từ Trung

Quốc[3].

Để phòng ngừa tác hại của chất nhuộm màu

hoá học, một trong những con đƣờng hữu

hiệu nhất mà các nhà khoa học đã và đang

hƣớng tới là chất màu có nguồn gốc tự

nhiên. Chất màu có nguồn gốc thiên nhiên

thƣờng ít độc hại, màu sắc hấp dẫn, thân

thiện với môi trƣờng, phù hợp với xu hƣớng

phát triển bền vững hiện nay. Do nguồn tài

nguyên quí giá này lâu nay vẫn bị lãng quên

nên việc nghiên cứu chiết tách và phát triển

chúng thành sản phẩm hàng hóa có triển

vọng ứng dụng rất cao.

Việt Nam là nƣớc có tiềm năng lớn về nhóm

cây nhuộm màu với trên 200 loài, trong đó

Chi Peristrophe có 4 loài thuộc họ Ô rô

(Acanthaceae) trong đó chỉ có một loài Cẩm

(Peristrophe bilvalvis (L.) Merr.). Cẩm là cây



Tel: 0942 058686

thân thảo, mọc hoang và đƣợc trồng ở những

nơi ẩm ƣớt [1,2].Thực phẩm đƣợc nhuộm

màu từ lá Cẩm có màu đẹp tinh tế, tự nhiên,

bền màu trong thời gian dài, không gây mùi

vị lạ cho thực phẩm, chƣa thấy có hiện tƣợng

độc. Trong bài báo này, chúng tôi trình bày

kết quả nghiên cứu qui trình chiết, tách phẩm

màu tím từ cây Cẩm. Kết quả đã chọn đƣợc

điều kiện để thực hiện qui trình chiết, tách

thích hợp với điều kiện của Việt Nam.

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

VÀ THỰC NGHIỆM

Đối tượng

Do trong nhóm cây nhuộm màu thì loài cho

màu tím là rất ít nên chúng tôi chọn đối tƣợng

nghiên cứu là dạng Cẩm tím (Peristrophe

bivalvis (L.) Merr., syn. P. roxburghiana

(Schult.) Bremex.). Mặt khác Cẩm tím cũng

đƣợc trồng nhiều tại Mƣờng Khƣơng, Lào Cai

và Mộc Châu, Sơn La.

Mẫu khảo sát:

+Mẫu Cẩm tƣơi: 100 g lá Cẩm tƣơi

+Mẫu Cẩm khô: 100 g lá Cẩm tƣơi phơi cho

mất bớt nƣớc rồi sấy bằng quạt thông gió ở

50- 600C trong 4 giờ đƣợc nguyên liệu Cẩm

khô. Kết quả khảo sát cho thấy cứ 100g lá

tƣơi thì thu đƣợc khoảng 20g lá khô.

Phương pháp nghiên cứu và thực nghiệm