Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm và đáp ứng miễn dịch của gà, vịt đối với vaccine H5N1 tại 03 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương, Như Thanh tỉnh Thanh Hóa, biện pháp khống chế

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

I H C TH I NGUY N

TRƢỜ ỌC

Ê VĂ ƢƠ

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ẶC ỂM DỊCH TỄ

BỆNH CÚM GIA CẦM VÀ ÁP ỨNG MIỄN DỊCH

CỦA GÀ, VỊT ỐI VỚI VACCINE H5N1 T I 03

HUYỆN TĨ A, QUẢ XƢƠ , Ƣ T A

TỈNH THANH HÓA, BIỆN PHÁP KHỐNG CHẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

I H C TH I NGUY N

TRƢỜ ỌC

Ê VĂ ƢƠ

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ẶC ỂM DỊCH TỄ

BỆNH CÚM GIA CẦM VÀ ÁP ỨNG MIỄN DỊCH

CỦA GÀ, VỊT ỐI VỚI VACCINE H5N1 T I 03

HUYỆN TĨ A, QUẢ XƢƠ , Ƣ T A

TỈNH THANH HÓA, BIỆN PHÁP KHỐNG CHẾ

Ngành: T

Mã số: 60 64 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y

Giảng viên ƣớng dẫn: PGS. TS. ẶNG XUÂN BÌNH

THÁI NGUYÊN - 2015

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢ Ơ

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, quý

báu của nhiều cá nhân và tập thể tạo điều kiện cho tôi hoàn thành bản luận văn này.

Trước hết tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng nhất tới giảng viên hướng dẫn

khoa học P S. TS. ặng Xuân Bình người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi

trong suốt thời gian tôi thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự góp ý của các thầy cô giáo khoa Chăn nuôi

Thú y, Trường ại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

thực hiện đề tài.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Trung tâm Chẩn đoán Thú y

Vùng 3 (Vinh), Cục thú y Trung ương, Ban lãnh đạo Chi cục Thú y tỉnh Thanh Hóa,

Ban lãnh đạo Trạm thú y huyện Tỉnh Gia, Quảng Xương và Như Thanh đã tạo điều

kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin cảm ơn gia đình và những người thân, các cán bộ, đồng nghiệp luôn

luôn động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 8 năm 2015

TÁC GIẢ LUẬ VĂ

ê Văn ƣơng

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜ CA OA

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung

thực, lần đầu tiên được triển khai trên địa bàn 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương,

Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ

nguồn gốc và mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn.

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 8 năm 2015

TÁC GIẢ LUẬ VĂ

ê Văn ƣơng

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC ỤC

Trang

MỞ ẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.................................................................................3

C ƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU......................................................................4

1.1. Giới thiệu chung về cúm gia cầm ........................................................................4

1.2. Tình hình dịch cúm gia cầm trên thế giới và trong nước.....................................5

1.2.1. Tình hình dịch cúm gia cầm trên thế giới .........................................................5

1.2.2. Tình hình dịch cúm gia cầm ở Việt Nam..........................................................6

1.2.3. Tình hình dịch cúm gia cầm tại Thanh Hóa......................................................9

1.3. ặc điểm sinh học của virus cúm type A...........................................................10

1.3.1. ặc điểm cấu trúc chung của virus thuộc họ Orthomyxoviridae....................10

1.3.2. ặc điểm hình thái, cấu trúc của virus cúm type A ........................................11

1.3.3. ặc tính kháng nguyên của virus cúm type A ................................................12

1.3.4. Thành phần hóa học của virus.........................................................................14

1.3.5. Quá trình nhân lên và tác động gây bệnh của virus........................................14

1.3.6. ộc lực của virus.............................................................................................15

1.3.7. Danh pháp .......................................................................................................16

1.3.8. Phân loại virus.................................................................................................16

1.3.9. Nuôi cấy và lưu giữ virus cúm gà ...................................................................17

1.3.10. Miễn dịch chống bệnh cúm gia cầm .............................................................17

1.4. Dịch tễ học bệnh cúm gia cầm...........................................................................23

1.4.1. Phân bố dịch....................................................................................................23

1.4.2. ộng vật cảm nhiễm .......................................................................................23

1.4.3. ộng vật mang virus.......................................................................................24

1.4.4. Sự truyền lây ...................................................................................................25

1.4.5. Sức đề kháng của virus cúm............................................................................26

1.5. Triệu chứng, bệnh tích của bệnh cúm gia cầm...................................................26

1.5.1. Triệu chứng lâm sàng của bệnh cúm gia cầm.................................................26

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1.5.2. Bệnh tích của bệnh cúm gia cầm ....................................................................27

1.6. Chẩn đoán bệnh..................................................................................................28

1.7. Kiểm soát bệnh...................................................................................................29

1.8. Vaccine phòng bệnh cúm gia cầm .....................................................................30

1.8.1. Các loại vaccine phòng bệnh cúm gia cầm hiện nay ......................................31

1.8.2. Một số loại vaccine phòng bệnh cúm gia cầm và cách sử dụng .....................32

1.9. Nghiên cứu trong và ngoài nước về bệnh cúm gia cầm.....................................34

C ƣơng 2: NỘI DUNG, VẬT LIỆU VÀ P ƢƠ P ÁP Ê CỨU .....35

2.1. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................35

2.1.1. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm trên phạm vi cả nước và ở tỉnh

Thanh Hóa giai đoạn 2012-2014 ......................................................................35

2.1.2. Nghiên cứu sự đáp ứng miễn dịch và độ dài miễn dịch của đàn gà, vịt được

tiêm phòng vaccine H5N1 năm 2014 tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương và

Như Thanh tỉnh Thanh Hóa..............................................................................35

2.1.3. Giám sát sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm đã được tiêm phòng vaccine

type A H5N1.....................................................................................................36

2.1.4. ề xuất biện pháp khống chế dịch cúm gia cầm tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng

Xương, Như Thanh nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung............................36

2.2. ối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu.....................................................36

2.2.1 ối tượng nghiên cứu.......................................................................................36

2.2.2 Thời gian, địa điểm nghiên cứu .......................................................................36

2.3. Vật liệu nghiên cứu ............................................................................................36

2.4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................37

2.4.1. Phương pháp điều tra dịch tễ học....................................................................37

2.4.2. Phương pháp nghiên cứu đáp ứng miễn dịch và độ dài miễn dịch của đàn gia

cầm sau tiêm vaccine H5N1 .............................................................................37

C ƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................47

3.1. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh cúm gia cầm trên phạm vi cả nước và ở tỉnh

Thanh Hóa giai đoạn 2012-2014 ......................................................................47

3.1.1. Diễn biến bệnh cúm gia cầm giai đoạn từ 2012 đến 2014 trên phạm vi cả

nước ..................................................................................................................47

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.1.2. Tổng hợp tình hình bệnh cúm gia cầm H5N1 tại các địa phương trên phạm vi

cả nước trong năm 2014 ...................................................................................49

3.1.3. Tình hình bệnh cúm type A H5N1 ở gà tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương

và Như Thanh năm 2014 ..................................................................................52

3.1.4. Tình hình bệnh cúm type A H5N6 ở gà tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương

và Như Thanh năm 2015 ..................................................................................53

3.1.5. Tình hình bệnh cúm gia cầm type A theo phương thức chăn nuôi tại 3 huyện

Tĩnh Gia, Quảng Xương và Như Thanh ...........................................................54

3.1.6. Tình hình gà mắc bệnh cúm gia cầm H5N1 theo quy mô đàn gia cầm trong

năm 2014 ..........................................................................................................57

3.2. Nghiên cứu sự đáp ứng miễn dịch và độ dài miễn dịch của đàn gà, vịt được

tiêm phòng vaccine H5N1 năm 2014 tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương và

Như Thanh tỉnh Thanh Hóa..............................................................................59

3.2.1. Kết quả tiêm phòng vaccine cúm cho đàn gia cầm tại 3 huyện Tĩnh Gia,

Quảng Xương, Như Thanh ...............................................................................59

3.2.2. Giám sát lâm sàng trên đàn gia cầm sau khi tiêm phòng vaccine cúm H5N161

3.2.3. Giám sát huyết thanh học của đàn gà sau khi được tiêm phòng vaccine cúm

H5N1.................................................................................................................62

3.2.4. Khảo sát đáp ứng miễn dịch và độ dài miễn dịch của vịt được tiêm vaccine

cúm A H5N1.....................................................................................................67

3.3. Giám sát sự lưu hành virus cúm trên đàn gia cầm đã được tiêm phòng vaccine

type A H5N1.....................................................................................................69

3.4. ề xuất biện pháp khống chế dịch cúm gia cầm tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng

Xương, Như Thanh nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung............................70

3.4.1. Nguyên nhân dịch cúm gia cầm tiếp tục xảy ra tại các địa phương................70

3.4.2. ề xuất biện pháp khống chế dịch cúm gia cầm.............................................71

KẾT LUẬN VÀ Ề NGHỊ.....................................................................................73

5.1. Kết luận ..............................................................................................................73

5.2. ề nghị...............................................................................................................74

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................75

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

ARN Acid ribonucleic

Ct Cycle threshold

Cs Cộng sự

GMT Geometic Mean Titer

H Hemagglutinin

HPAI High Pathogenicity Avian Influenza

KT Kiểm tra

N Neuraminidase

NNo & PTNN Nông nghiệp và phát triển nông thôn

OIE Office International Epizooties

PBS Phosphate Buffered Saline

RT - PCR Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction

RTRT - PCR Real time Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction

WHO World Health Organization

XN Xét nghiệm

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1. Trình tự chuỗi của mẫu dò và Primer cho RTRT - PCR phát hiện cúm gia

cầm ...........................................................................................................41

Bảng 2.2. Chu kỳ nhiệt của bước phiên mã ngược (RT) dùng cho Quiagen one step

RT - PCR kit.............................................................................................44

Bảng 2.3. Chu kỳ nhiệt cho tổng hợp gen và các cặp mồi........................................45

Bảng 3.1: Kết quả điều tra tình hình bệnh cúm gia cầm giai đoạn 2012 – 2014 trên

phạm vi cả nước .......................................................................................47

Bảng 3.2: Kết quả điều tra tình hình bệnh cúm gia cầm H5N1 tại các địa phương

trong năm 2014.........................................................................................49

Bảng 3.3: Kết quả điều tra bệnh cúm gia cầm type A H5N1 năm 2014 ở gà tại 3

huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương và Như Thanh........................................52

Bảng 3.4: Kết quả điều tra bệnh cúm gia cầm type A H5N6 năm 2015 ở gà tại 3

huyện Tĩnh Gia, Quảng Xương và Như Thanh........................................53

Bảng 3.5: Kết quả điều tra gia cầm mắc bệnh cúm gia cầm type A H5N1 trong năm

2014 theo phương thức chăn nuôi............................................................55

Bảng 3.6: Kết quả điều tra gia cầm mắc bệnh cúm gia cầm type A H5N6 trong năm

2015 theo phương thức chăn nuôi............................................................56

Bảng 3.7: Kết quả điều tra tình hình gà nuôi tại Tĩnh Gia, Quảng Xương, Như

Thanh năm 2014 mắc cúm gia cầm type A H5N1 theo quy mô đàn .......57

Bảng 3.8: Kết quả điều tra tình hình gà, vịt nuôi tại Tĩnh Gia, Quảng Xương, Như

Thanh năm 2015 mắc cúm gia cầm type A H5N6 theo quy mô đàn .......58

Bảng 3.9: Kết quả tiêm phòng vaccine cúm H5N1 tại 3 huyện Tĩnh Gia, Quảng

Xương và Như Thanh tỉnh Thanh Hóa năm 2014 ...................................59

Bảng 3.10: Kết quả theo dõi độ an toàn của vaccine cúm H5N1 (Vaccine cúm A

H5N1 vô hoạt nhũ dầu NAVET-Vifluvac) trên đàn gia cầm được tiêm

phòng........................................................................................................61

Bảng 3.11: Kết quả giám sát đàn gia cầm trước khi tiêm vaccine H5N1.................63

Bảng 3.12: Hiệu giá kháng thể của gà được tiêm vaccine H5N1 (Vaccine cúm A

H5N1 vô hoạt nhũ dầu NAVET-Vifluvac)..............................................64