Nghiên cứu khai thác, quản lý và phát triển tài nguyên du lịch trên địa bàn nông thôn hải phòng

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------i

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I

≡≡≡≡≡
≡≡≡≡≡

ph¹m v¨n lu©n

Nghiªn cøu khai th¸c, qu¶n lý

vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng

chuyªn ngµnh : Kinh tÕ vµ tæ chøc lao ®éng

m sè : 5.02.07

luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. GS.TSKH. Lª ®×nh th¾ng

2. PGS.TS. Lª h÷u ¶nh

Hµ néi - 2006

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------i

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn ¸n nµy

lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

T¸c gi¶ luËn ¸n

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------ii

Lêi c¶m ¬n Lêi c¶m ¬n

§Ó hoµn thµnh luËn ¸n cña m×nh t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt

t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, khoa

Sau ®¹i häc, sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy c« gi¸o h−íng dÉn, sù gióp ®ì

cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp, sù quan t©m vµ gióp ®ì cña Së Du lÞch c¸c quËn

huyÖn trªn ®Þa bµn H¶i Phßng, UBND thµnh phè H¶i Phßng, ViÖn

Nghiªn cøu Ph¸t triÓn du lÞch ViÖt Nam, Tæng côc Du lÞch ViÖt Nam,

T«i xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o GS.TSKH. Lª §×nh Th¾ng,

PGS,TS. Lª H÷u ¶nh ng−êi ®· h−íng dÉn vµ chØ b¶o ©n cÇn cho t«i

trong suèt qu¸ tr×nh lµm luËn ¸n.

T«i xin ch©n thµnh c¶m sù gióp ®ì vµ ®éng viªn cña vî vµ c¸c con

t«i, cïng b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ®· trao ®æi vµ gióp ®ì t«i trong suèt

qu¸ tr×nh nghiªn cøu.

Hµ Néi, ngµy 1 th¸ng 10/2005

T¸c gi¶

Ph¹m V¨n Lu©n Ph¹m V¨n Lu©n

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------iii

Danh môc viÕt t¾t

BQL Ban qu¶n lý

CNH, H§H C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

DLBV Du lÞch bÒn v÷ng

GDP Tæng thu nhËp quèc néi

TB Trung b×nh

TNDL Tµi nguyªn du lÞch

UBND Uû ban nh©n d©n

CN C«ng nghiÖp

NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

UNWTO United Nations World Tourism Oganization

(Tæ chøc du lÞch thÕ giíi)

WTTC The World Travel & Tourism Council

(HiÖp héi du lÞch thÕ giíi)

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------iv

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Danh môc ch÷ viÕt t¾t iii

Môc lôc iv

Danh môc b¶ng biÓu viii

Danh môc h×nh x

Danh môc s¬ ®å x

Më ®Çu i

Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ khai th¸c,

qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n 5

1.1. Tæng quan vÒ du lÞch 5

1.2. Tµi nguyªn du lÞch vµ ®Æc ®iÓm tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n 16

1.3. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n 30

1.4. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm trong khai th¸c qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n 38

Ch−¬ng 2: §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu,

ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 45

2.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 45

2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, lîi thÕ so s¸nh cña du lÞch H¶i Phßng

trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn du lÞch cña ViÖt Nam vµ quèc tÕ 45

2.1.2. §Æc ®iÓm tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn trªn ®Þa bµn

n«ng th«n H¶i Phßng 48

2.1.3. §Æc ®iÓm tµi nguyªn nh©n v¨n trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 54

2.1.4. §Æc ®iÓm kÕt cÊu h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô

du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 59

2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 64

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------v

Ch−¬ng 3: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng khai th¸c, qu¶n lý

vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn

n«ng th«n H¶i Phßng 79

3.1. Thùc tr¹ng tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 79

3.2. Thùc tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n 100

3.3. Qu¶n lý tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 104

3.4. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn

n«ng th«n H¶i Phßng 118

3.5. C¸c vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra trong khai th¸c qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n 126

Ch−¬ng 4: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m khai th¸c,

qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i phßng 129

4.1. Môc tiªu, quan ®iÓm, ®Þnh h−íng khai th¸c tµi nguyªn ph¸t triÓn

du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng ®Õn n¨m 2010 129

4.2. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n h¶i phßng 147

4.2.1. Quy ho¹ch khai th¸c ph¸t triÓn du lÞch vµ qu¶n lý quy ho¹ch 147

4.2.2. Hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ du lÞch vµ kiÖn toµn

tæ chøc m« h×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 150

4.2.3. T¨ng c−êng ®Çu t− kÕt cÊu h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt

du lÞch, b¶o tån, ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch vµ s¶n phÈm du lÞch 153

4.2.4. T¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng 154

4.2.5. X©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch 155

4.2.6. §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 157

4.2.7. T¨ng c−êng më réng thÞ tr−êng vµ tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ du lÞch 158

KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 160

C¸c c«ng tr×nh ®· c«ng bè cã liªn quan ®Õn luËn ¸n 164

Tµi liÖu tham kh¶o 174

Phô lôc 183

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------vi

Danh môc b¶ng

B¶ng Tªn b¶ng Trang

1.1 Sù ph¸t triÓn cña du lÞch thÕ giíi (1950-2005) 6

1.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn du lÞch cña mét sè n−íc giai ®o¹n 1990-2004 39

2.1 KÕt qu¶ ph¸t triÓn vµ kinh doanh du lÞch 2001 - 2005 48

2.2 B¶ng c¸c yÕu tè vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ 68

2.3 ChØ tiªu vµ thang ®¸nh gi¸ vÎ ®Ñp phong c¶nh 70

2.4 ChØ tiªu vµ thang ®¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng, ®éc ®¸o, t−¬ng ph¶n 71

2.5 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu khÝ hËu cho ho¹t ®éng du lÞch 71

2.6 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu thêi gian khai th¸c du lÞch 72

2.7 Thang ®iÓm x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ¶nh h−ëng m«i tr−êng du lÞch 72

2.8 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu søc chøa t¹i ®iÓm du lÞch 73

2.9 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu ®é bÒn v÷ng cña tµi nguyªn du lÞch 74

2.10 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu vÞ trÝ tiÕp cËn tµi nguyªn du lÞch 75

2.11 Thang ®¸nh gi¸ c¬ së h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt 76

2.12 Thang ®iÓm, chØ tiªu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch 77

2.13 Thang ®iÓm c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 77

3.1 Thùc tr¹ng nguån tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn 80

3.2 Tæng di tÝch, dÊu hiÖu di tÝch toµn thµnh phè ®Õn th¸ng 1/2004 81

3.3 Thùc tr¹ng sè di tÝch ®l ®−îc kh«i phôc vµ qu¶n lý ë khu vùc

n«ng th«n H¶i Phßng (tÝnh ®Õn th¸ng 1/2004) 83

3.4 KÕt qu¶ tæng hîp ®iÓm ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña tõng tµi nguyªn

du lÞch ®−îc chän ®¹i diÖn cho c¸c vïng n«ng th«n H¶i Phßng 88

3.5 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vÎ ®Ñp phong c¶nh ë khu vùc n«ng th«n H¶i Phßng 90

3.6 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng, t−¬ng ph¶n vµ ®éc ®¸o 91

cña tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 91

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------vii

3.7 KÕt qu¶ ®iÓm ®¸nh gi¸ khÝ hËu c¸c vïng n«ng th«n H¶i Phßng 92

3.8 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é hÊp dÉn cña tµi nguyªn du lÞch 93

3.9 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ søc hót du lÞch cña c¸c lo¹i tµi nguyªn

du lÞch n«ng th«n H¶i Phßng 98

3.10 Thùc tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n

H¶i Phßng theo c¸c tour, tuyÕn, ®iÓm, khu du lÞch 104

3.11 Tæng hîp kÕt qu¶ kinh doanh vµ møc chi tiªu, ngµy l−u tró b×nh qu©n

cña kh¸ch du lÞch n¨m 2003-2004 (t¹i khu du lÞch §å S¬n, C¸t Bµ

vµ toµn thµnh phè H¶i Phßng) 106

3.12 KÕt qu¶ khai th¸c mét sè tuyÕn du lÞch n«ng th«n H¶i Phßng 101

3.13 HiÖn tr¹ng qu¶n lý mét sè d¹ng tµi nguyªn du lÞch trªn

®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 109

3.14 Sù chång chÐo gi÷a c¸c ngµnh trong qu¶n lý

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 110

3.15 L−îng kh¸ch du lÞch t¹i mét sè ®iÓm cã sù qu¶n lý

cña nhiÒu ngµnh c¸c n¨m 2003, 2004 111

3.16 Thùc tr¹ng qu¶n lý tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n

H¶i Phßng theo llnh thæ 113

3.17 So s¸nh h×nh thøc qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng 115

3.18 C¬ cÊu ph©n phèi nguån thu tõ kh¸ch du lÞch t¹i khu du lÞch

§å S¬n, C¸t Bµ n¨m 2004 (tÝnh b×nh qu©n ngµy kh¸ch) 120

3.19 Dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch n«ng th«n H¶i Phßng

tõ vèn ng©n s¸ch Nhµ n−íc giai ®o¹n 1999 - 2004 123

3.20 Møc ®é ®Çu t− ph¸t triÓn tµi nguyªn vµ kÕt qu¶ thu hót kh¸ch

du lÞch t¹i mét sè ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng (2000 - 2004) 125

4.1 Dù b¸o kh¸ch du lÞch trong n−íc vµ quèc tÕ giai ®o¹n 2006 -2010 129

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------viii

Danh môc h×nh

H×nh Tªn h×nh Trang

1.1 Du lÞch n«ng th«n 22

1.2 HÖ thèng du lÞch Leiper (1990) 25

1.4 Ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch bÒn v÷ng 34

1.5 Ph¸t triÓn lîi Ých bÒn v÷ng 36

Danh môc s¬ ®å

S¬ ®å Tªn s¬ ®å Trang

3.1 M« h×nh hiÖn t¹i qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 114

4.1 M« h×nh qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch 150

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------1

më ®Çu

1. ®Æt vÊn ®Ò

HiÖn nay, "du lÞch ®ang gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm

cho ng−êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ ng−êi n«ng d©n vïng n«ng th«n, vïng s©u,

vïng xa" (th«ng ®iÖp cña Tæ chøc Du lÞch ThÕ giíi (WTO) n¨m 2003) [60].

Theo Tæ chøc Du lÞch ThÕ giíi, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, du lÞch n«ng th«n

®ang ph¸t triÓn nhanh chãng ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, thu hót ®−îc sù

quan t©m cña c¸c tÇng líp trong xl héi, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng−êi cã nhu

cÇu tham quan du lÞch, nghØ d−ìng vµ t×m hiÓu tËp qu¸n sinh ho¹t v¨n ho¸, s¶n

xuÊt ë n«ng th«n [60].

H¶i Phßng cã 94% diÖn tÝch tù nhiªn lµ n«ng nghiÖp, 80% d©n sè sèng

ë n«ng th«n [39]. N«ng th«n H¶i Phßng cã tiÒm n¨ng tµi nguyªn du lÞch tù

nhiªn phong phó ®a d¹ng, tµi nguyªn nh©n v¨n ®Æc s¾c ®éc ®¸o. Khai th¸c

nguån tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm

du lÞch hÊp dÉn, giµu b¶n s¾c d©n téc phôc vô cho ph¸t triÓn du lÞch lµ phï hîp

víi xu h−íng, nhu cÇu cña du lÞch trong giai ®o¹n hiÖn t¹i còng nh− t−¬ng lai.

Ph¸t triÓn du lÞch n«ng th«n gãp phÇn, t¹o ra tÝnh hÊp dÉn du lÞch, kÐo dµi

ngµy l−u tró b×nh qu©n cña kh¸ch n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng du lÞch

v.v... gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng cña céng ®ång d©n

c− ë vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬

cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n.

HiÖn nay t×nh tr¹ng khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn du lÞch trªn ®Þa bµn

n«ng th«n H¶i Phßng ®ang ë giai ®o¹n khëi ®Çu, cßn míi c¶ vÒ lý luËn, tæ chøc

khai th¸c, qu¶n lý ph¸t triÓn nªn hiÖu qu¶ thÊp. Mét sè d¹ng tµi nguyªn bÞ khai

th¸c bõa bli lµm hñy ho¹i gi¸ trÞ cña tµi nguyªn. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng

trªn lµ do sù hiÓu biÕt vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng du lÞch cña c¸c cÊp, ngµnh,

®Þa ph−¬ng vµ nh©n d©n ch−a ®−îc ®Çy ®ñ, khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ë nhiÒu

vïng n«ng th«n ch−a cã quy ho¹ch hoÆc quy ho¹ch ch−a phï hîp, qu¶n lý c¸c

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------2

nguån tµi nguyªn du lÞch cßn chång chÐo, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ch−a khuyÕn khÝch

khai th¸c ®Çu t−, t«n t¹o, b¶o tån vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch. Do ®ã, viÖc

nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. V× lÏ

®ã ®Ò tµi "Nghiªn cøu khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn

®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng" ®−îc chän ®Ó nghiªn cøu.

2. Môc tiªu nghiªn cøu

. Môc tiªu chung

Nghiªn cøu hÖ thèng c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t

triÓn tµi nguyªn du lÞch nh»m, ph¸t huy −u thÕ vµ kh¾c phôc h¹n chÕ trong qu¸

tr×nh khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n

H¶i Phßng, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo

h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (CNH, H§H).

. Môc tiªu cô thÓ

- HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn viÖc khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t

triÓn tµi nguyªn du lÞch n«ng th«n.

- Nghiªn cøu thùc tr¹ng tµi nguyªn vµ thùc tr¹ng vÒ khai th¸c, qu¶n lý

vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn, t×m ra c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh khai th¸c,

qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng.

- §Ò xuÊt ®Þnh h−íng, c¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c, qu¶n lý, ph¸t triÓn tµi

nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng theo h−íng hiÖu qu¶ bÒn v÷ng.

3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

3.1. §èi t−îng nghiªn cøu

§èi t−îng nghiªn cøu lµ tµi nguyªn du lÞch (TNDL) trªn ®Þa bµn n«ng th«n

vµ c¸c ho¹t ®éng khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn TNDL (vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn).

3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu

- Giíi h¹n vÒ kh«ng gian

§Þa lý hµnh chÝnh thµnh phè H¶i Phßng gåm: 05 quËn néi thµnh, 08

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------3

huyÖn vµ 01 thÞ xl [13]. §Ó giíi h¹n vÒ ph¹m vi kh«ng gian nghiªn cøu, trªn

c¬ së ®èi t−îng nghiªn cøu ®−îc tr×nh bµy ë phÇn trªn, nªn ph¹m vi nghiªn

cøu tËp trung t¹i 07 huyÖn trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng (Thuû Nguyªn,

An Llo, VÜnh B¶o, Tiªn Llng, An D−¬ng, KiÕn Thôy, C¸t H¶i) vµ 2 quËn, thÞ

(§å S¬n, KiÕn An). §å S¬n lµ thÞ xl nh−ng do ®Æc thï vÒ ®Þa lý còng nh−

ngµnh nghÒ s¶n xuÊt cña ng−êi d©n chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp, lµm muèi, nu«i

trång thuû s¶n nªn chän lµm ®iÓm nghiªn cøu. Riªng quËn KiÕn An theo ®Þa

lý hµnh chÝnh lµ quËn míi ®−îc thµnh lËp, nh−ng cßn mét sè ph−êng s¶n xuÊt

n«ng nghiÖp vµ mét sè nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng, lµ cÇu nèi gi÷a khu vùc

thµnh thÞ vµ n«ng th«n, v× vËy KiÕn An còng ®−îc chän lµm ®iÓm nghiªn cøu.

LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng TNDL vµ khai th¸c, qu¶n lý, ph¸t

triÓn TNDL trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng trong mèi quan hÖ ph¸t triÓn du

lÞch cña H¶i Phßng - Hµ Néi - Qu¶ng Ninh vµ c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång.

- Giíi h¹n vÒ thêi gian

LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c t− liÖu, sè liÖu cã liªn quan

®Õn viÖc khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn TNDL giai ®o¹n 1999-2004 vµ x©y

dùng ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010.

- Giíi h¹n vÒ ®èi t−îng

§èi t−îng nghiªn cøu khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch

n«ng th«n H¶i Phßng gåm: c¶nh quan thiªn nhiªn, c¸c yÕu tè tù nhiªn nh− bli

t¾m biÓn, mÆt n−íc s«ng hå, suèi kho¸ng nãng, hang ®éng... tµi nguyªn nh©n

v¨n nh− di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc nghÖ thuËt, c¸c lÔ

héi, lµng nghÒ, trang tr¹i v.v.

4. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu liªn quan trong vµ ngoµi n−íc

HiÖn nay, ViÖt Nam còng nh− mét sè n−íc trªn thÕ giíi ®l cã nhiÒu

c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn TNDL. Theo tµi liÖu

cña ViÖn §Þa lý - ViÖn Hµn l©m khoa häc Liªn X« (tr−íc ®©y), viÖc nghiªn

cøu khai th¸c tµi nguyªn trªn c¬ së sö dông ph−¬ng ph¸p kü thuËt ®¸nh gi¸ tµi

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------4

nguyªn [27], tøc lµ ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i c¸c tæng thÓ tù nhiªn theo møc ®é

thuËn lîi cña chóng cho mét môc ®Ých khai th¸c kinh tÕ nµo ®ã, lo¹i ®¸nh gi¸

nµy ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, quy ho¹ch llnh thæ. KÕt qu¶

®¸nh gi¸ sÏ lµm c¬ së ban ®Çu cho viÖc x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn cña mét

khu vùc. Theo Leiper [86], nghiªn cøu khai th¸c, ph¸t triÓn TNDL dùa trªn c¬

së hÖ thèng du lÞch víi 3 thµnh phÇn c¬ b¶n n¬i xuÊt ph¸t cña kh¸ch du lÞch,

®iÓm du lÞch (hay ®iÓm tµi nguyªn) vµ c¸c tuyÕn du lÞch nèi gi÷a n¬i ®i víi n¬i

®Õn. Tõ ®ã x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè liªn quan trong mèi quan hÖ gi÷a 3 thµnh phÇn

c¬ b¶n cña mét hÖ thèng du lÞch ®Ó t×m ra søc hót du lÞch cña ®iÓm TNDL.

ë n−íc ta, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®l c«ng bè cã liªn quan ®Õn

qu¸ tr×nh khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn TNDL. TËp thÓ t¸c gi¶: Ph¹m Trung

L−¬ng, §Æng Duy Lîi, Vò TuÊn C¶nh, NguyÔn V¨n B×nh, NguyÔn Ngäc

Kh¸nh [27] ®−a ra c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ TNDL theo 3 kiÓu ®¸nh gi¸, ®ã

lµ ®¸nh gi¸ t©m lý - thÈm mü, ®¸nh gi¸ sinh khÝ hËu, ®¸nh gi¸ kü thuËt. KiÓu

®¸nh gi¸ t©m lý - thÈm mü nh»m ®¸nh gi¸ møc ®é c¶m xóc vµ ph¶n øng vÒ

t©m lý, thÈm mü cña kh¸ch du lÞch ®èi víi d¹ng tµi nguyªn du lÞch. T¸c gi¶

NguyÔn ThÞ H¶i (2002) ®l nghiªn cøu ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ vÒ "§¸nh gi¸ tµi

nguyªn ph¸t triÓn du lÞch cuèi tuÇn vïng phô cËn Hµ Néi"[16]. Mét sè cuéc

héi th¶o khoa häc do Tæng côc Du lÞch ViÖt Nam phèi hîp víi c¸c tæ chøc du

lÞch khu vùc vµ thÕ giíi bµn vÒ vÊn ®Ò qu¶n lý TNDL, ph¸t triÓn du lÞch sinh

th¸i... §Æc biÖt n¨m 2003 ViÖn Nghiªn cøu Ph¸t triÓn Du lÞch (Tæng côc Du

lÞch) nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n−íc, "C¬ së khoa häc cho c¸c chÝnh

s¸ch, gi¶i ph¸p qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn du lÞch ë ViÖt Nam" [73].

Nh×n chung c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn ®l cã nh÷ng khÝa c¹nh liªn

quan ®Õn qu¸ tr×nh khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch. Nh−ng

do phô thuéc vµo c¸c môc tiªu nghiªn cøu, c¸c c«ng tr×nh ch−a ph¶n ¸nh mét

c¸ch toµn diÖn qu¸ tr×nh khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch

trªn ®Þa bµn n«ng th«n nãi chung vµ n«ng th«n H¶i Phßng nãi riªng. V× vËy

luËn ¸n sÏ tËp trung nghiªn cøu víi môc tiªu khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn

tµi nguyªn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng.

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------5

Ch−¬ng 1

c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ khai th¸c, qu¶n lý

vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn Du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n

1.1. Tæng quan vÒ du lÞch

1.1.1. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn du lÞch

Tõ thêi c− d©n cæ ®¹i, loµi ng−êi ®l di c− ®i suèt tr¸i ®Êt. Sau ®ã tíi

nh÷ng chuyÕn th¸m hiÓm cña Marco Polo, Ibn Battuta, Christopher Colombus,

Ferdinand Magellan, James Cook vßng quanh thÕ giíi... ®l thùc sù ®Æt nÒn

mãng cho sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ du lÞch [88]. Du lÞch còng nh− mét

sè ngµnh kinh tÕ kü thuËt kh¸c, khi ph¸t triÓn còng th−êng tr¶i qua nhiÒu giai

®o¹n tõ thÊp ®Õn cao, ch−a hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn, ®¬n gi¶n ®Õn hiÖn ®¹i

[20]. Sù ph¸t triÓn cña du lÞch thÕ giíi tr−íc n¨m 1950 khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ,

kü thuËt c«ng nghÖ, khoa häc cßn tr×nh ®é thÊp kÐm du lÞch chØ ®¬n thuÇn lµ

nh÷ng cuéc giao du hµnh h−¬ng cña mét sè ng−êi trong xl héi, du lÞch ch−a

ph¶i lµ nhu cÇu cña xl héi (dÉn theo [44]).

Tõ n¨m 1950 ®Õn nay khi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ®¹t tíi

møc tù ®éng ho¸, më ra nh÷ng con ®−êng xuyªn qua mäi ®Þa h×nh, nã ®l t¹o

sù thóc ®Èy ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ xl héi ë

nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi (dÉn theo [44]). V× vËy nhu cÇu du lÞch ®l ngµy cµng

®−îc ph¸t triÓn vµ du lÞch kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi cuéc sèng cña nhiÒu ng−êi

trong xl héi, bëi v× du lÞch ngoµi viÖc tho¶ mln c¸c nhu cÇu vÒ giao l−u t×nh

c¶m vµ lý trÝ, kh¸m ph¸ thÕ giíi, du lÞch cßn lµ mét h×nh thøc nghØ d−ìng,

nh»m t¸i t¹o l¹i søc lao ®éng cho con ng−êi. §Õn nay t×nh h×nh ph¸t triÓn du

lÞch thÕ giíi ®l cã nhiÒu triÓn väng, tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn ®¹t ë møc

®é cao vµ æn ®Þnh (b¶ng 1.1).

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Tiến sỹ khoa học Kinh tế --------------------------------------6

B¶ng 1.1. Sù ph¸t triÓn cña du lÞch thÕ giíi (1950-2005)

N¨m

L−ît kh¸ch

quèc tÕ

(triÖu l−ît)

Doanh thu tõ

DL quèc tÕ*

(tû USD)

N¨m

L−ît kh¸ch

quèc tÕ

(triÖu l−ît)

Doanh thu tõ

DL quèc tÕ*

(tû USD)

1950 25,28 2,10 1984 320,82 116,16

1960 69,29 6,87 1985 330,47 140,02

1961 75,28 7,28 1986 330,89 171,35

1962 81,33 8,03 1987 367,40 197,71

1965 112,73 11,60 1988 392,81 211,44

1967 129,53 14,46 1991 448,55 279,00

1969 134,14 16,80 1992 476,00 324,00

1971 172,24 20,85 1993 570,00 304,00

1972 181,85 24,62 1994 528,00 312,00

1973 190,62 31,05 1995 576,00 372,00

1974 197,12 33,82 1996 592,00 393,00

1975 214,36 40,70 1997 611,00 436,00

1976 220,72 44,44 1998 625,50 445,00

1977 239,12 55,63 1999 650,40 455,00

1978 257,37 68,80 2000 696,80 477,00

1979 273,99 83,33 2001 692,50 463,60

1980 287,91 102,37 2002 735,20 515,00

1981 289,75 98,63 2003 815,50 597,60

1982 289,36 98,40 2004 897,20 645,00

1983 293,48 109,83 2005 925,09 689,00

Nguån: Tæ chøc Du lÞch thÕ giíi (WTO)* § trõ thu tõ vËn chuyÓn quèc tÕ,

dÉn theo [44] vµ [47]