Nghiên cứu khai thác, sử dụng có hiệu quả phương tiện nghe nhìn trong dạy học phần điện từ học vật lý 11 nâng cao.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

----------

NGUYỄN LÊ PHƯƠNG UYÊN

Nghiên cứu khai thác, sử dụng có hiệu quả

phương tiện nghe nhìn trong dạy học phần Điện

từ học Vật lý 11 nâng cao

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM VẬT LÝ

2

MỤC LỤC

Trang phụ bìa ................................................................................................................. i

Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii

Lời cam đoan .................................................................................................................iii

MỤC LỤC....................................................................................................................... 1

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................... 3

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ................................... 5

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài...........................................................................................8

2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 8

3. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................... 9

4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................10

5. Giả thuyết khoa học .........................................................................................10

6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................10

7. Cấu trúc khóa luận............................................................................................11

PHẦN NỘI DUNG

Chương 1

CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN

NGHE NHÌN VÀO DẠY HỌC VẬT LÝ

1.1. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn khi khai thác và sử dụng phương tiện

nghe nhìn .......................................................................................................................12

1.1.1. Cơ sở tâm lý học.......................................................................................12

1.1.1. Cơ sở lý luận dạy học...............................................................................14

1.2. Phương tiện nghe nhìn mang xu hướng của phương tiện dạy học hiện đại ..15

1.2.1. Định nghĩa phương tiện nghe nhìn và phân loại phương tiện nghe

nhìn trong dạy học..............................................................................................15

1.2.2. Chức năng của phương tiện nghe nhìn trong dạy học .........................16

1.2.3. Các xu hướng sử dụng phương tiện nghe nhìn làm phương tiện

dạy học.................................................................................................................18

1.2.4. Các nguyên tắc sử dụng phương tiện nghe nhìn làm phương tiện dạy

học hỗ trợ.............................................................................................................19

3

1.3. Dạy học vật lý .......................................................................................................20

1.3.1. Hệ thống kiến thức vật lý phổ thông cơ bản .........................................20

1.3.2. Dạy học thí nghiệm, thực hành vật lý ....................................................24

1.3.3. Bài tập vật lý .............................................................................................27

1.4. Giới thiệu một số phương tiện nghe nhìn trong dạy học vật lý ......................29

1.4.1. Đối với khối mang thông tin ...................................................................29

1.4.2. Đối với khối chuyển tải thông tin ...........................................................31

Kết luận chương 1 ......................................................................................................34

Chương 2

KHAI THÁC, SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN NGHE NHÌN DẠY HỌC PHẦN ĐIỆN

TỪ HỌC VẬT LÝ 11 NÂNG CAO

2.1. Đặc điểm dạy học của phần điện từ vật lý 11 nâng cao...................................35

2.1.1. Cấu trúc chương trình phần điện từ vật lý 11 nâng cao .......................35

2.1.2. Nội dung kiến thức, kĩ năng cần rèn luyện trong phần điện từ học ...40

2.2. Xây dựng kho tư liệu về phương tiện nghe nhìn trong dạy học vật lý ..........42

2.2.1. Quy trình xây dựng...................................................................................42

2.2.2. Xây dựng kho tư liệu về hình ảnh ..........................................................43

2.2.3. Xây dựng kho tư liệu về video thí nghiệm và video thí nghiệm mô

phỏng ...................................................................................................................44

2.2.4. Xây dựng kho tư liệu về bài tập vận dụng cơ bản ................................45

2.3. Một số biện pháp sử dụng kết hợp kho tư liệu và phương tiện nghe nhìn ...45

2.3.1. Hỗ trợ xây dựng tiến trình bài học với mục đích nghiên cứu tài

liệu mới.................................................................................................................45

2.3.2. Hỗ trợ xây dựng tiến trình dạy học tiết thực hành thí nghiệm vật lý .53

2.3.3. Sử dụng PTNN hỗ trợ dạy học tiết bài tập vật lý .................................54

2.4. Khai thác các PTNN để soạn thảo tiến trình dạy học một số bài cụ thể ........58

2.4.1. Chương Từ trường....................................................................................58

2.4.2. Chương Cảm ứng điện từ ........................................................................59

Kết luận chương 1 ......................................................................................................68

4

Chương 3

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm...................................................................69

3.2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm...................................................69

3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ...................................................................69

3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm sư phạm............................................................69

3.3.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................69

3.3.3. Thăm dò ý kiến học sinh..........................................................................70

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm.............................................................................70

Kết luận chương 3 ......................................................................................................77

KẾT LUẬN..................................................................................................................78

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................80

PHỤ LỤC

5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNTT : Công nghệ thông tin

ĐC : Đối chứng

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

PPDH : Phương pháp dạy học

PTDH : Phương tiện dạy học.

PTNN : Phương tiện nghe nhìn.

SGK : Sách giáo khoa

THPT : Trung học phổ thông

TN : Thực nghiệm

6

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ

BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Biểu đồ xếp loại theo học lực lớp thực nghiệm và đối lớp đối

chứng.............................................................................................................................72

ĐỒ THỊ

Đồ thị 3.1: Đồ thị phân phối theo tần suất lũy tích. .................................................72

HÌNH VẼ

Hình 1.1: Mô hình máy phát điện. .............................................................................29

Hình 1.2: Mô hình động cơ phun dầu điện tử...........................................................30

Hình 1.3: Mô hình sóng điện tử..................................................................................30

Hình 1.4: Phần mềm mô phỏng cảm ứng điện từ.....................................................31

Hình 1.5: Phần mềm Crocodile Physics 605 ............................................................31

Hình 1.6: Máy chiếu qua đầu......................................................................................31

Hình 1.7: Máy chiếu đa phương tiện .........................................................................32

Hình 1.8: Video Camera..............................................................................................33

Hình 2.1: Màn hình khi đã nhập hình ảnh và văn bản.............................................44

Hính 2.2: Nam châm và vòng dây đứng yên ............................................................46

Hình 2.3: Vòng dây chuyển động lại gần nam châm đang đứng yên ....................46

Hình 2.4: Đặt vấn đề cho hiện tượng tự cảm ............................................................47

Hình 2.5: Bài tập mở bài cho bài “Suất điện động cảm ứng trong một đoạn

dây dẫn chuyển động ...................................................................................................48

Hình 2.6: Từ trường Trái Đất......................................................................................50

Hình 2.7: Mô phỏng sự biến dạng đường sức từ trường Trái Đất trước gió

Mặt Trời.........................................................................................................................51

Hình 2.8: Nam châm lại gần ống dây ........................................................................51

Hình 2.9: Mô phỏng thí nghiệm cảm ứng điện từ khi dòng điện trong ống

dây biến đổi..................................................................................................................51

Hình 2.10: Sơ đồ tóm tắt bài “Hiện tượng cảm ứng điện từ. Suất điện động53

cảm ứng” .......................................................................................................................52

Hình 2.11: Bài tập tự luận “Hiện tượng cảm ứng điện từ. Suất điện động

cảm ứng” .......................................................................................................................53

7

Hình 2.12: Bài tập trắc nghiệm “Suất điện động cảm ứng trong một đoạn

dây dẫn chuyển động” ...............................................................................................53

Hình 2.13: Cấu tạo la bàn tang ...................................................................................53

Hình 2.14: Sơ đồ bố trí dụng cụ thí nghiệm bài “Xác định thành phần

nằm ngang của từ trường Trái Đất” ...........................................................................54

Hình 2.15: Bố trí dụng cụ thí nghiệm bài “Xác định thành phần nằm

ngang của từ trường Trái Đất” ....................................................................................54

Hình 2.16: Sơ đồ tóm tắt bài “Hiện tượng cảm ứng điện từ. Suất điện động

cảm ứng” .......................................................................................................................57

Hình 2.17: Sơ đồ tóm tắt bài “Suất điện động cảm ứng trong một đoạn

dây dẫn chuyển động” .................................................................................................57

Hình 2.18: Phương pháp giải bài tập .........................................................................58

Hình 2.19: Bài tập vận dụng .......................................................................................58

Hình 2.20: Bài tập vận dụng tổng hợp.......................................................................58

Hình 2.21: Bài tập định tính........................................................................................58

Hình 2.22: Thí nghiệm đoạn dây chuyển động trong từ trường .............................61

Hình 2.23: Thí nghiệm khảo sát đoạn dây chuyển động không có từ trường.......61

Hình 2.24: Thí nghiệm khảo sát đoạn dây chuyển động trong từ trường .............62

Hình 2.25: Giải thích sự tạo thành suất điện động trong đoạn dây ........................63

Hình 2.26: Quy tắc bàn tay phải .................................................................................65

Hình 2.27: Cấu tạo máy phát điện..............................................................................66

Hình 2.28: Mô hình máy phát điện một chiều..........................................................66

Hình 2.29: Mô hình máy phát điện xoay chiều ........................................................67

Hình 2.30: Sơ đồ tóm tắt bài “Suất điện động cảm ứng trong một đoạn

dây dẫn chuyển động” .................................................................................................67

SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Sơ đồ liên hệ giữa các kiến thức vật lý...................................................20

Sơ đồ 2.1: Sơ đồ logic trình bày các kiến thức trong chương “Từ trường” ..........36

Sơ đồ 2.2: Sơ đồ logic trình bày các kiến thức trong chương “Cảm ứng

điện từ” ..........................................................................................................................38