Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ sản xuất chế phẩm thực phẩm-thuốc từ rắn biển và hải sản phục vụ tăng lực cho vận động viên và lực lượng vũ trang

ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam

viÖn c«ng nghÖ sinh häc

nghiªn cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt

chÕ phÈm thùc phÈm thuèc tõ r¾n biÓn

vµ h¶i s©m phôc vô t¨ng lùc cho vËn ®éng viªn

vµ lùc l−îng vò trang

( kc 04.da2 )

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: nguyÔn tµi l−¬ng

5694

20/02/2006

Hµ Néi - 2005

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ

ViÖn Khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖt nam

viÖn c«ng nghÖ sinh häc

18 ®−êng Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ néi

HD2

B¸o c¸o tæng kÕt dù ¸n KC04-DA2

Nghiªn cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ

s¶n xuÊt chÕ phÈm thùc phÈm- thuèc

tõ r¾n biÓn vµ h¶i s©m phôc vô t¨ng lùc cho

vËn ®éng viªn vµ lùc l−îng vò trang.

Chñ nhiÖm Dù ¸n : GS.TSKH NguyÔn Tµi L−¬ng

Hµ néi, 2005

D2-3.DSTG

danh s¸ch t¸c gi¶ cña dù ¸n kh&cn cÊp nhµ n−íc

( Danh s¸ch c¸c c¸ nh©n ®· ®ãng gãp s¸ng t¹o chñ yÕu cho dù ns ®−îc s¾p

xÕp theo thø tù ®· tho¶ thuËn)

( KÌm theo Q§ sè 13/2004/ Q§ BKHCN ngµy 25/5/2004

cña Bé tr−ëng Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ)

1. Tªn dù ¸n: Nghiªn cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ phÈm thùc

phÈm- thuèc tõ r¾n biÓn vµ h¶i s©m phôc vô t¨ng lùc cho vËn ®éng viªn

vµ lùc l−îng vò trang.

M· sè: KCO4-DA2.

2. Thuéc ch−¬ng tr×nh: KCO4.

3. Thêi gian thùc hiÖn: 2003-2004

4. C¬ quan chñ tr×: ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc.

5. Bé Chñ qu¶n; Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ.

6. Danh s¸ch c¸c t¸c gi¶.

TT Häc hµm häc vÞ, hä vµ tªn Ch÷ ký

1 GS.TSKH NguyÔn Tµi L−¬ng

2 TS NguyÔn ThÞ VÜnh

3 TS §oµn ViÖt B×nh

4 Cö nh©n NguyÔn Thi Kim Dung

5 Cö nh©n NguyÔn ThÞ Tþ

2

Bµi tãm t¾t

Chóng t«i ®· hoµn thµnh t«t c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô cña dù ¸n

KC04-DA2, hoµn thiÖn c«ng nghÖ æn ®Þnh, kh¶ thi vµ s¶n xuÊt ®ñ theo kÕ

ho¹ch ®· ®¨ng ký c¸c s¶n phÈm cña dù ¸n :

1. Quy tr×nh s¬ chÕ nguyªn liÖu t−¬i- h¶i s©m vµ r¾n biÓn.

2. Quy tr×nh thuû ph©n enzym ®èi víi protein h¶i s©m vµ r¾n biÓn.

3. Quy tr×nh s¶n xuÊt vµ b¶o qu¶n bét nguyªn liÖu gèc h¶i s©m vµ r¾n biÓn.

4. Quy tr×nh s¶n xuÊt, b¶o qu¶n viªn nang h¶i s©m (Amorvita h¶i s©m), r¾n

biÓn ( rabiton) ,r¾n biÓn + tam thÊt ( rabitam).

5. §· x©y dùng ®−îc c¸c chØ tiªu chÊt l−îng c¸c lo¹i bét nguyªn liÖu gèc vµ

c¸c chÕ phÈm viªn nang .

6. §· c¶i tiÕn mÉu m· bao b×, h×nh thøc cña chÕ phÈm kh«ng thua kÐm s¶n

phÈm cña c¸c h·ng nø¬c ngoµi. T¨ng hµm l−îng bét gèc trong viªn nang lªn

gÊp ®«i, thay v× uèng 6 viªn/ngµy/ng−êi, th× nay chØ cÇn u«ng 3 viªn/

ngµy/ng−êi, do ®ã tiÕt kiÖm ®−îc 50% sè vá nang, h¹ gi¸ thµnh vµ thuËn tiÖn

h¬n trong sö dông.

7. §· s¶n xuÊt ®−îc 400 kg bét g«c ®ñ SX 2 triÖu viªn + sè viªn ®· SX

500.000 viªn vµ 100.000 viªn cung cÊp cho Seagames-22 (tæng sè SX ®−îc

2,6 triÖu viªn, hµm l−îng 200 mg/ 1 viªn, t−¬ng ®−¬ng 5 triÖu viªn víi hµm

l−îng 100 mg/viªn nh− ®· ®¨ng ký trong kÕ ho¹ch).

8. §· ®¨ng ký chÊt l−îng hµng ho¸ vµ ®−îc Bé Y tÕ cÊp giÊy phÐp l−u hµnh

trong toµn quèc c¸c s¶n phÈm bét gèc vµ chÕ phÈm viªn nang ( cã hiÖu lùc tõ

th¸ng 4/2004). §· lµm c¸c thñ tôc ®¨ng ký ®éc quyÒn t¸c gi¶/gi¶i ph¸p h÷u

3

Ých t¹i Côc Së h÷u trÝ tuÖ, Bé KHCN ViÖt nam ( 4/2005, sè ®¬n1-2005-

00446).

9. §· tham gia Chî C«ng nghÖ -Techmark cña Bé Khoa häc c«ng nghÖ tæ

chøc t¹i Hµ néi (10/2003) vµ t¹i H¶i Phßng ( 10/2004), Tp HCM (10/2005)

giíi thiÖu s¶n phÈm vµ ký kÕt chuyÓn giao c«ng nghÖ víi C«ng ty Cæ phÇn

D−îc Traphaco, Hµ n«i, ®ãng gãp thªm cho c«ng nghiÖp d−îc cña n−íc ta

c¸c mÆt hµng míi.

10. §· thu ®−îc c¸c kÕt qu¶ míi vÒ t¸c dông cña chÕ phÈm h¶i s©m vµ r¾n

biÓn: c¶i thiÖn tèt ho¹t ®éng cña trung −¬ng thÇn kinh, t¸c dông gi¶i ®éc cña

h¶i s©m ®èi víi thuèc trõ s©u Fenobucarb, nhãm Cacbamat.

11. KÞp thêi phôc vô Seagames-22, ®ãng gãp vµo thµnh tÝch cao cña ®oµn

ThÓ thao ViÖt nam tham gia Seagames-22 ( trong sè 550 v®v sö dông, cã 85

v®v ®¹t huy ch−¬ng vµng, 91 huy ch−¬ng b¹c vµ 70 huy ch−¬ng ®ång. KiÓm

tra doping ®Òu cho kÕt qu¶ ©m tÝnh ). Nh− vËy, hiÖu qu¶ x· héi nh©n v¨n cña

s¶n phÈm cña dù ¸n lµ lín.

12. HiÖu qu¶ kinh tÕ : So víi chÕ phÈm Khang-Thai ( cña Mü-Trung Quèc )

mµ chóng ta ®· nhËp ®Ó sö dông cho v®v, cho thÊy: Mét v®v ph¶i uèng 2 gãi/

ngµy, trÞ gi¸ 8 USD, sö dông 2 th¸ng cho 1 ®ît tËp luyÖn tr−íc khi thi ®Êu,

mÊt 480 USD ; Trong khi ®ã dïng viªn nang h¶i s©m hay rabiton víi liÒu 3

viªn/ ng−êi/ ngµy, chØ mÊt 6.000 VN®ång; sö dông 2 th¸ng mÊt

360.000VN®ång ( t−¬ng ®−¬ng 24 USD).

4

I. Lêi më ®Çu.

NhiÒu loµi sinh vËt biÓn ®· ®−îc §«ng y tæng kÕt, kh«ng chØ cã gi¸ trÞ

dinh d−ìng cao, mµ cßn cã gi¸ trÞ d−îc liÖu quý nh− c©u “ nhÊt yÕn sµo, nh×

bµo ng− ”, hay mãn ¨n “ B¸t tr©n” gåm 8 lo¹i h¶i s¶n quý ( yÕn sµo, bµo ng−,

h¶i s©m, v©y c¸, c¸c nhuyÔn thÓ biÓn) phôc vô c¸c buæi yÕn tiÖc trong cung

®×nh vv... ThÞt c¸c ®éng vËt nµy ®−îc mÖnh danh lµ “ thÇn d−îc” cã t¸c dông

“ håi xu©n c−êng lùc, c¶i l·o hoµn ®ång”. Theo §ç TÊt Lîi (1991) th× h¶i

s©m bæ nh− nh©n s©m nªn gäi lµ “ s©m biÓn”, h¶i s©m cã t¸c dông bæ thËn

tr¸ng d−¬ng, Ých tinh, l¬Þ khÝ, ch÷a lþ, cÇm m¸u; R¾n biÓn cã t¸c dông d−îc

lý t−¬ng tù r¾n c¹n, cã t¸c dông trÞ thÊp khíp, t¨ng c¸c chøc n¨ng tiªu ho¸,

tuÇn hoµn, tr¸ng d−¬ng vv... Kho tµng kinh nghiÖm Y häc d©n téc nµy ®ang

®−îc khoa häc hiÖn ®¹i soi s¸ng, chøng minh.

C¸c loµi sinh vËt biÓn nµy s½n cã víi tr÷ l−îng lín ë n−íc ta: H¶i s©m,

r¾n biÓn, h¶i long, cÇu gai vv...®−îc ph©n bè nhiÒu ë vïng biÓn c¸c tØnh

Kh¸nh Hoµ, Phó Yªn, B×nh ThuËn, Kiªn Giang, Vòng Tµu, C«n ®¶o, H¶i

Phßng, Thanh Ho¸....Riªng vïng biÓn Nha Trang cã thÓ khai th¸c 7 tÊn r¾n

/n¨m.

VÒ nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n, ch−a thÊy cã c«ng tr×nh nµo c«ng bè

®Çy ®ñ vÒ thµnh phÇn vi chÊt dinh d−ìng vµ ho¹t chÊt sinh häc trong thÞt cña

c¸c ®éng vËt kÓ trªn. LÇn ®Çu tiªn chóng t«i tiÕn hµnh ph©n tÝch sinh ho¸ 4

loµi h¶i s©m ¨n ®−îc (Holothuria scabra, Actynopyga echinites, Pachithyon

rubra, Bahachia graeffei); 4 loµi r¾n biÓn ¨n ®−îc (Lapemis hardwwickii

Gray, Hydrophys cyanocintus, Microcephalophys gracillis, Praescula

viperina vµ loµi cÇu gai ( Echinoidea ) vv... ®· ph¸t hiÖn thÊy mét sè HCSH

quan träng cã trong thÞt cña chóng / c¸c hormone steroid, c¸c glucozit

triterpen, carotenoid, neuropeptid, c¸c axit amin kh«ng thay thÕ ®−îc, c¸c

nguyªn tè vi l−îng cã ho¹t tÝnh sinh lý (Fe, Zn, Cu, Se...)/. C¸c ho¹t chÊt nµy

5

rÊt cÇn cho c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ trong c¬ thÓ cña ng−êi lao ®éng c−êng

®é cao, c¸c vËn ®éng viªn (v®v), lùc l−îng vò trang. Nh÷ng kÕt qu¶ míi kÓ

trªn, kh«ng chØ gãp phÇn soi s¸ng cho kinh nghiÖm y häc d©n téc, mµ vÊn ®Ò

quan träng lµ ®· dÉn chóng t«i ®Õn c¸c gi¶i ph¸p KHCN- s¶n xuÊt mét sè

chÕ phÈm sinh häc cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao, d−îc liÖu quý phôc vô môc

®Ých b¶o vÖ vµ t¨ng c−êng søc khoÎ céng ®ång.

VÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn, cho ®Õn nay ch−a thÊy cã c«ng tr×nh nµo c«ng

bè vÒ chÕ biÕn thÞt h¶i s©m, r¾n biÓn b»ng c«ng nghÖ enzym ®Ó t¹o ra c¸c chÕ

phÈm t¨ng lùc cho v®v . Nguån lîi sinh vËt nµy l©u nay míi ®−îc khai th¸c

lµm thùc phÈm ¨n ngay, hoÆc chÕ biÕn th« (ph¬i, sÊy) phôc vô xuÊt khÈu, nªn

gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ kinh tÕ rÊt thÊp.

§Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ kinh tÕ cho viÖc khai th¸c c¸c sinh vËt biÓn vµ t¹o

ra c¸c s¶n phÈm míi phôc vô søc khoÎ céng ®ång, chóng t«i ®· øng dông

c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ( c«ng nghÖ enzym) s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm bét gèc vµ

c¸c chÕ phÈm viªn nang h¶i s©m vµ r¾n biÓn phôc vô t¨ng lùc cho v®v,lùc

l−îng vò trang, nh©n d©n lao ®éng.

Thùc hiÖn dù ¸n KH04-DA2, chóng t«i ®· hoµn thiÖn ®−îc c«ng nghÖ

æn ®Þnh vµ kh¶ thi s¶n xuÊt bét nguyªn liÖu gèc vµ c¸c chÕ phÈm t¨ng lùc

cho v®v vµ ng−êi lao ®éng. Mét sè c«ng tr×nh khoa häc ®· c«ng bè, cïng víi

kÕt qu¶ cña 2 luËn v¨n TiÕn sü ®· ph¸t hiÖn bæ sung thªm c¸c t¸c dông míi

cña chÕ phÈm nh− t¸c dông d−¬ng tÝnh lªn ho¹t ®éng chøc n¨ng cña trung -

−¬ng thÇn kinh, gióp v®v cã trÝ nhí tèt, ph¶n x¹ nhanh nh¹y, chÝnh x¸c (

LuËn ¸n TiÕn sü Sinh häc cña Hoµng thÞ ¸i Khuª,ViÖn CNSH, 2004). Viªn

nang h¶i s©m cßn cã t¸c dông gi¶i ®éc cña khi c¬ thÓ bÞ nhiÔm ®éc thuèc trõ

s©u Fenobucarb, nhãm Cacbamat ®ang ®−îc sö dông trong s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp n−íc ta ( LuËn ¸n TiÕn sü y häc cña NguyÔn Thµnh §ång, Häc ViÖn

Qu©n Y 103, 2003) .

6

Nhê mèi liªn kÕt 4 nhµ - ( Qu¶n lý, Khoa häc, S¶n xuÊt, Tiªu dïng)

c¸c chÕ phÈm t¨ng lùc kÓ trªn ®· ®−îc s¶n xuÊt ®¹i trµ t¹i C«ng ty d−îc

Traphaco, Hµ néi, vµ ®· kÞp thêi phôc vô cho Seagames-22, mµ n−íc ta ®¨ng

cai tæ chøc t¹i Hµ néi (2003) víi kÕt qu¶ rÊt khÝch lÖ: Trong sè 550 v®v sö

dông chÕ phÈm, cã 85 v®v ®¹t huy ch−¬ng vµng, 91 v®v ®¹t huy ch−¬ng b¹c,

70 v®v ®¹t huy ch−¬ng ®ång. Qua xÐt nghiÖm doping ®Òu cho kÕt qña ©m

tÝnh ( V¨n b¶n nhËn xÐt cña Trung t©m Y häc ThÓ thao vµ TiÓu ban Y tÕ &

KiÓm tra doping Seagames 22).

Còng cÇn ph¶i nhÊn m¹nh thªm mét ý r»ng : C¸c chÕ phÈm kh«ng

lµm nªn nhµ v« ®Þch, nh−ng nhµ v« ®Þch l¹i rÊt cÇn c¸c chÊt cã trong chÕ

phÈm. GS,TS D−¬ng NghiÖp ChÝ - ViÖn tr−ëng ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ

thao (TDTT) ®· nhËn xÐt “ C¸c v®v dïng thuèc cã c¸c chØ sè huyÕt häc

chiÕm −u thÕ râ rÖt: t¨ng hång cÇu, huyÕt s¾c tè, c¸c chÊt vi l−îng trong m¸u

( Fe, Zn, Cu), ho¹t tÝnh enzym LDH, hµm l−îng testsoteron. VËn ®éng viªn

håi phôc nhanh h¬n vµ bï ®¾p l¹i ®−îc l−îng testosteron hao hôt sau tËp

luyÖn nÆng”.

C¸c chÕ phÈm bét gèc vµ viªn nang s¶n xuÊt tõ h¶i s©m vµ r¾n biÓn ®·

®−îc Bé Y tÕ cÊp giÊy phÐp l−u hµnh trªn thÞ tr−êng. C«ng ty Cæ phÈn D−îc

Traphaco,Hµ Néi, ®· s¶n xuÊt ®¹i trµ tõ th¸ng 4/2004 ®Ó tiÕp thÞ , ph©n phèi

cho c¸c cöa hµng d−îc trong n−íc.

Hy väng sù ®ãng gãp nhá bÐ cña chóng t«i cho c«ng nghiÖp D−îc mét

vµi mÆt hµng míi, gãp phÇn tÝch cùc ph¸t huy tiÒm n¨ng néi sinh ®Èy m¹nh

s¶n xuÊt thuèc trong n−íc phôc vô cho sù nghiÖp b¶o vÖ vµ t¨ng c−êng søc

khoÎ céng ®ång, ®Æc biÖt ®¸p øng mét trong nh÷ng bøc xóc cña toµn x· héi

“ rÊt cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p KHCN t¨ng c−êng thÓ lùc cho v®v cña n−íc ta”.

7