Nghiên cứu hoàn thiện quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI

------------------------

NGUYỄN PHƯƠNG CHÂM

NGHIÊN CỨU HOÀN THIỆN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG

VÀ KHAI THÁC ĐƯỜNG CAO TỐC Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI – 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI

------------------------

NGUYỄN PHƯƠNG CHÂM

NGHIÊN CỨU HOÀN THIỆN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG

VÀ KHAI THÁC ĐƯỜNG CAO TỐC Ở VIỆT NAM

NGÀNH: QUẢN LÝ XÂY DỰNG

MÃ SỐ: 958.03.02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. GS.TS.Nguyễn Đăng Hạc

2. PGS.TS.Đặng Thị Xuân Mai

HÀ NỘI - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các

thông tin, số liệu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng, cụ thể, các trích

dẫn theo đúng quy định.

Tác giả luận án

Nguyễn Phương Châm

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với GS.TS. Nguyễn Đăng Hạc, PGS.TS.

Đặng Thị Xuân Mai - Những người đã tận tâm, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn

thành luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Vận tải – Kinh tế, Bộ môn Kinh tế xây dựng và

các Bộ môn khác thuộc Vận tải – Kinh tế - Trường Đại học Giao thông vận tải đã có

những đóng góp và giúp đỡ cho tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện các nội dung của

luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, Phòng Đào tạo sau đại học

đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành các thủ tục theo đúng qui định.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Nhà khoa học, các Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ…

đến từ Đại học Giao thông vận tải, Đại học Xây dựng, Đại học Thủy lợi, Viện chiến

lược và phát triển Giao thông vận tải, … đã có những đóng góp, giúp đỡ tôi trong quá

trình tôi thực hiện các nội dung của luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn những đóng góp và đánh giá của các chuyên gia đến từ

các cơ quan quản lý nhà nước thuộc Bộ Giao thông vận tải, các Sở Giao thông vận tải,

các Ban quản lý dự án chuyên ngành giao thông, Tổng Cục đường bộ Việt Nam, … Các

chuyên gia đến từ các Tổng Công ty, các Công ty… đang hoạt động trong lĩnh vực đầu

tư xây dựng và khai thác công trình giao thông nói chung và đường cao tốc nói riêng đã

giúp tôi hoàn thành tốt nội dung của luận án.

Tôi xin cảm ơn các anh chị, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ cho

tôi về thời gian, số liệu các công trình thực tế để thực hiện tốt luận án.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình của tôi đã luôn luôn ủng hộ, giúp đỡ, chia sẻ và

động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu này.

Tác giả luận án

Nguyễn Phương Châm

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................ I

MỤC LỤC.....................................................................................................................III

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................... VII

DANH MỤC BẢNG BIỂU...........................................................................................IX

DANH MỤC HÌNH VẼ .................................................................................................X

MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ

ĐẦU TƯ XÂY DỰNG VÀ KHAI THÁC ĐƯỜNG CAO TỐC....................................6

1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước .................................................................6

1.1.1.Về quản lý đầu tư xây dựng nói chung...........................................................6

1.1.2. Về công tác huy động vốn cho các dự án......................................................7

1.1.3. Về công tác đấu thầu dự án ...........................................................................9

1.1.4. Về quản lý chất lượng công trình xây dựng ................................................10

1.1.5. Về quản lý khai thác các công trình giao thông nói chung .........................10

1.1.6. Về quản lý thu phí sử dụng đường ..............................................................11

1.1.7. Về quản lý an toàn giao thông trên đường cao tốc......................................12

1.1.8. Về chuyển nhượng quyền khai thác đường cao tốc ....................................12

1.2. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài............................................................13

1.3. Khoảng trống nghiên cứu và các vấn đề dự định đi sâu nghiên cứu..................15

1.3.1. Khoảng trống nghiên cứu ............................................................................15

1.3.2. Các vấn đề dự định đi sâu nghiên cứu.........................................................16

Tiểu kết chương 1......................................................................................................17

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN LÝ

ĐẦU TƯ XÂY DỰNG VÀ KHAI THÁC ĐƯỜNG CAO TỐC..................................18

2.1. Khái quát về đường cao tốc và các dự án đường cao tốc. ..................................18

2.1.1. Khái niệm đường cao tốc.............................................................................18

2.1.2. Đặc điểm của đường cao tốc .......................................................................18

2.1.3. Đặc điểm của các dự án xây dựng đường cao tốc .......................................19

2.2. Quản lý đầu tư xây dựng đường cao tốc.............................................................21

2.2.1. Khái quát về quản lý đầu tư xây dựng đường cao tốc .................................21

2.2.1.1. Một số khái niệm..................................................................................21

2.2.1.2. Mục tiêu của quản lý dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc ...............21

2.2.1.3. Nội dung của quản lý dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc...............22

2.2.2. Huy động vốn của các chủ đầu tư cho các dự án đầu tư xây dựng đường cao

tốc ..........................................................................................................................25

iv

2.2.2.1. Đặc điểm của huy động vốn cho các dự án đầu tư xây dựng đường cao

tốc ......................................................................................................................25

2.2.2.2. Các nguồn huy động vốn đầu tư cho các dự án đầu tư xây dựng đường

cao tốc................................................................................................................25

2.2.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới khả năng huy động vốn của chủ đầu tư các

dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc ...............................................................28

2.2.3. Quản lý công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu xây lắp của các dự án đầu tư

xây dựng đường cao tốc của chủ đầu tư ................................................................30

2.2.3.1. Một số quy định của pháp luật Việt Nam về đấu thầu .........................31

2.2.3.2. Một số quy định về đấu thầu trong xây dựng của một số nhà tài trợ

quốc tế................................................................................................................32

2.2.4. Quản lý chất lượng công trình đường cao tốc trong giai đoạn thi công của

chủ đầu tư ..............................................................................................................35

2.2.4.1. Khái niệm chất lượng công trình xây dựng và quản lý chất lượng công

trình xây dựng....................................................................................................35

2.2.4.2. Trách nhiệm của chủ đầu tư trong quản lý chất lượng đường cao tốc

trong giai đoạn thi công xây dựng.....................................................................38

2.3. Quản lý khai thác đường cao tốc. .......................................................................41

2.3.1. Quan hệ giữa xây dựng và khai thác đường cao tốc ...................................41

2.3.2. Quản lý khai thác công trình đường cao tốc................................................43

2.3.2.1. Khái quát về quản lý khai thác công trình đường cao tốc ....................43

2.3.2.2. Quy trình khai thác đường cao tốc .......................................................44

2.3.2.3. Quy trình bảo trì đường cao tốc............................................................46

2.3.2.4. Nội dung của quản lý khai thác đường cao tốc ....................................47

2.3.3. Quản lý thu phí sử dụng đường cao tốc.......................................................48

2.3.3.1. Ý nghĩa và nội dung của quản lý thu phí sử dụng đường cao tốc .......49

2.3.3.2. Định giá thu phí....................................................................................49

2.3.3.3. Phương thức thu phí .............................................................................50

2.3.3.5. Biện pháp thu phí..................................................................................53

2.3.4. Quản lý an toàn giao thông trên đường cao tốc...........................................55

2.3.4.1. Khái niệm và ý nghĩa của quản lý an toàn giao thông trên đường cao

tốc ......................................................................................................................55

2.3.4.2. Đặc điểm của tai nạn giao thông trên đường cao tốc ...........................55

2.3.5. Quản lý phát triển kinh doanh tổng hợp trên đường cao tốc.......................56

2.3.5.1. Quản lý kinh doanh khu dịch vụ trên đường cao tốc ...........................57

2.3.5.2. Quản lý mở rộng phát triển kinh doanh trên đường cao tốc.................57

2.3.5.3. Quản lý chuyển nhượng quyền khai thác đường cao tốc .....................58

v

2.4. Kinh nghiệm xây dựng và quản lý đường cao tốc của một số quốc gia trên thế

giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam...............................................................59

2.4.1. Kinh nghiệm xây dựng và quản lý đường cao tốc của một số quốc gia trên

thế giới...................................................................................................................59

2.4.1.1. Đức .......................................................................................................59

2.4.1.2 Nhật Bản...............................................................................................60

2.4.1.3. Trung Quốc...........................................................................................60

2.4.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong đầu tư xây dựng và khai thác

đường cao tốc ........................................................................................................62

Tiểu kết chương 2......................................................................................................64

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG VÀ KHAI THÁC

ĐƯỜNG CAO TỐC Ở VIỆT NAM..............................................................................66

3.1. Giới thiệu về điều tra khảo sát............................................................................66

3.2. Thực trạng quản lý đầu tư xây dựng đường cao tốc ở Việt Nam hiện nay ........66

3.2.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................66

3.2.1.1. Trong huy động vốn đầu tư ..................................................................66

3.2.1.2. Trong đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công xây lắp của dự án............68

3.2.1.3. Trong quản lý chất lượng công trình xây dựng trong giai đoạn thi công

...........................................................................................................................70

3.2.2. Những tồn tại trong quản lý đầu tư xây dựng các dự án đường cao tốc ở

Việt Nam và nguyên nhân .....................................................................................71

3.2.2.1. Trong huy động vốn đầu tư ..................................................................71

3.2.2.2. Trong công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công xây dựng của dự

án .......................................................................................................................76

3.2.2.3. Trong công tác quản lý chất lượng công xây dựng công trình trong giai

đoạn thi công của chủ đầu tư.............................................................................81

3.3. Thực trạng công tác quản lý khai thác các dự án đường cao tốc ở Việt Nam....83

3.3.1. Thực trạng công tác quản lý thu phí............................................................83

3.3.2. Thực trạng công tác quản lý an toàn giao thông trên đường cao tốc ..........85

3.3.3. Thực trạng công tác quản lý phát triển kinh doanh tổng hợp trên đường cao

tốc ..........................................................................................................................90

3.4. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người sử dụng đường cao

tốc ..............................................................................................................................97

3.4.1.Cơ sở lý thuyết..............................................................................................97

3.4.2.Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu.......................................98

3.4.3.Phương pháp nghiên cứu, thang đo và kết quả.............................................98

Tiểu kết chương 3....................................................................................................101

vi

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG VÀ

KHAI THÁC ĐƯỜNG CAO TỐC Ở VIỆT NAM.....................................................103

4.1. Quy hoạch xây dựng đường cao tốc của Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn

sau năm 2030...........................................................................................................103

4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc ở Việt

Nam của chủ đầu tư .................................................................................................104

4.2.1. Giải pháp hoàn thiện quản lý đầu tư xây dựng..........................................104

4.2.1.1.Thành lập các công ty chuyên đầu tư xây dựng đường cao tốc ..........104

4.2.1.2. Đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư cho các dự án đầu tư xây dựng

đường cao tốc ..................................................................................................106

4.2.1.3. Hoàn thiện công tác quản lý đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công xây

lắp các dự án đường cao tốc ............................................................................112

4.2.1.4. Hoàn thiện công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng trong giai

đoạn thi công của chủ đầu tư...........................................................................115

4.2.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý khai thác đường cao tốc .............................119

4.2.2.1.Áp dụng mô hình phối hợp quản lý khai thác đường cao tốc .............119

4.2.2.2. Nghiên cứu triển khai ứng dụng giải pháp 4E’s trong quản lý khai thác

đường cao tốc ..................................................................................................120

4.2.2.3. Hoàn thiện công tác quản lý phát triển kinh doanh tổng hợp trên đường

cao tốc..............................................................................................................134

Tiểu kết chương 4....................................................................................................144

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................................145

1.KẾT LUẬN ..........................................................................................................145

2.KIẾN NGHỊ CỦA LUẬN ÁN .............................................................................146

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ...................................................................................147

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................148

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ADB : Asian Development Bank: Ngân hàng Phát triển châu Á

ATGT : An toàn giao thông

BOT : Xây dựng - kinh doanh - chuyển giao

BQL : Ban quản lý

BTO : Xây dựng - chuyển giao - kinh doanh

BOO : Xây dựng – sở hữu – kinh doanh

BT : Xây dựng - chuyển giao

BXD : Bộ xây dựng

CCTV : Hệ thống giám sát bằng camera an ninh

CIPM : Tổng công ty Đầu tư phát triển và Quản lý dự án hạ tầng giao thông

CNH : Công nghiệp hóa

DA : Dự án

DN : Doanh nghiệp

ĐB : Đường bộ

ĐCT : Đường cao tốc

ETC : Hệ thống thu phí điện tử

FDI : Foreign Direct Investment: Đầu tư trực tiếp nước ngoài

ĐTXD : Đầu tư xây dựng

GTĐB : Giao thông đường bộ

GTVT : Giao thông vận tải

HĐH : Hiện đại hóa

HSDT : Hồ sơ dự thầu

HSMT : Hồ sơ mời thầu

IBRD : International Bank for Reconstruction and Development: Ngân hàng

Tái thiết và Phát triển Quốc tế

ITS : Intelligent Transport System: Hệ thống giao thông thông minh

JHPC : Tổng công ty Đường cao tốc miền Trung Nhật Bản

KCHT : Kết cấu hạ tầng

viii

KEC : Tổng công ty đường cao tốc Hàn Quốc

LATSKT : Luận án Tiến sĩ kinh tế

NCKT : Nghiên cứu khả thi

NCTKT : Nghiên cứu tiền khả thi

NĐ : Nghị định

NSNN : Ngân sách Nhà nước

OBU : Máy thu phát sóng radio cỡ nhỏ

PCI : Pavement Condition Index: Chỉ số tình trạng mặt đường

PPP : Public - Private Partnerships: Quan hệ đối tác công - tư

QLDA : Quản lý dự án

QLKT : Quản lý khai thác

QLNN : Quản lý Nhà nước

RFID : Radio Frequency Identification: Công nghệ nhận dạng đối tượng bằng

sóng vô tuyến

TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

TMĐT : Tổng mức đầu tư

TNGT : Tai nạn giao thông

TTATGT : Trật tự an toàn giao thông

UBND : Ủy ban nhân dân

USD : United States dollar - Đô la Mỹ

VEC : Tổng công ty đầu tư xây dựng và phát triển đường cao tốc Việt Nam

VMS : Biển báo giao thông có thông tin thay đổi

VIDIFI : Tổng công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính Việt Nam

WB : World Bank, tiếng Việt: Ngân hàng Thế giới

XDCB : Xây dựng cơ bản

XDĐB : Xây dựng đường bộ

ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Các lĩnh vực của quản lý dự án ...................................................................24

Bảng 2.2: So sánh các phương thức thu phí ..................................................................52

Bảng 3.1: Thống kê mô tả mẫu khảo sát .......................................................................66

Bảng 3.2: Cơ cấu vốn đầu tư của các dự án ĐCT đang khai thác.................................67

Bảng 3.3: Kết quả lựa chọn nhà thầu các gói thầu xây lắp chính của DA ĐCT Nội Bài –

Lào Cai ..........................................................................................................................69

Bảng 3.4: Kết quả lựa chọn nhà thầu các gói thầu xây lắp chính của dự án ĐCT Hồ Chí

Minh – Long Thành – Dầu Giây ...................................................................................69

Bảng 3.5: Tỷ lệ thắng thầu của các nhà thầu Việt Nam và nước ngoài ........................70

Bảng 3.6: Mức tiết kiệm chi phí so với dự toán gói thầu ở một số dự án ĐCT ............70

Bảng 3.7: Đánh giá về nguyên nhân của những tồn tại trong huy động vốn ĐTXD ĐCT

.......................................................................................................................................73

Bảng 3.8: Tổng mức đầu tư của một số dự án ĐCT qua các lần điều chỉnh.................74

Bảng 3.9: Đánh giá về các nguyên nhân của những tồn tại trong công tác đấu thầu lựa

chọn nhà thầu thi công xây lắp của chủ đầu tư..............................................................78

Bảng 3.10 : Giá đánh giá và xếp hạng nhà thầu gói thầu 5A DA ĐCT Hồ Chí Minh –

Long Thành – Dầu Giây ................................................................................................80

Bảng 3.11 : Đánh giá về các nguyên nhân của những tồn tại trong công tác quản lý chất

lượng công trình trong giai đoạn thi công của chủ đầu tư............................................82

Bảng 3.12: Đánh giá về các nguyên nhân của những tồn tại trong công tác quản thu phí

.......................................................................................................................................85

Bảng 3.13: Thống kê số vụ tai nạn giao thông trên đường cao tốc giai đoạn 2013 - 2016

.......................................................................................................................................86

Bảng 3.14: Nguyên nhân xảy ra TNGT trên ĐCT ........................................................86

Bảng 3.15: Thống kê số lượng các trạm dịch vụ trên ĐCT tính đến năm 2016............91

Bảng 3.16: Đánh giá về các nguyên nhân của những tồn tại trong công tác chuyển

nhượng quyền khai thác ĐCT .......................................................................................96

Bảng 3.17: Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự hài lòng của người sử dụng

ĐCT.............................................................................................................................100

Bảng 4.1: Đánh giá về tính khả thi của các nguồn huy động vốn đầu tư cho các dự án

ĐTXD ĐCT.................................................................................................................111

Bảng 4.2: Lựa chọn phương pháp sửa chữa bảo dưỡng mặt đường theo chỉ số PCI..122

Bảng 4.3: Đánh giá về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp hoàn thiện quản

lý an toàn giao thông trên ĐCT ...................................................................................133

x

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 2.1: Vòng đời của dự án ......................................................................................41

Hình 2.2. Quá trình đầu tư và xây dựng ........................................................................42

Hình 2.3: Thu phí đồng loạt trên toàn tuyến ................................................................50

Hình 2.4: Thu phí theo phương thức “ hệ thống mở “ .................................................51

Hình 2.5: Thu phí theo phương thức “hệ thống khép kín” ...........................................51

Hình 2.6: Thu phí theo phương thức hỗn hợp ..............................................................52

Hình 4.1: Các giải pháp hoàn thiện quản lý ĐTXD và khai thác ĐCT.......................104

Hình 4.2 : Đề xuất mô hình hoạt động của các công ty chuyên ĐTXD và khai thác ĐCT

.....................................................................................................................................105

Hình 4.3: Cấu trúc điển hình của một dự án PPP .......................................................109

Hình 4.4: Mô hình phối hợp quản lý khai thác đường cao tốc....................................119

Hình 4.5 Sơ đồ khối quá trình quản lý điều hành giao thông trên ĐCT ....................123

Hình 4.6: Cơ cấu vận hành hệ thống ETC...................................................................126

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong những năm vừa qua, hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nước ta

có những bước phát triển mạnh, theo hướng hiện đại, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung

vào các công trình có tính kết nối, lan tỏa, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội; chất

lượng vận tải đường bộ ngày một nâng cao, bước đầu góp phần thực hiện mục tiêu GTVT

đi trước một bước trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, góp phần bảo đảm quốc

phòng - an ninh và bảo vệ Tổ quốc. Từ những năm đầu thế kỷ 21, Việt Nam bước vào giai

đoạn phát triển theo chiều sâu của thời kỳ đổi mới. Cùng với nhu cầu phát triển kinh tế,

nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng giao thông vận tải nói chung, đường bộ cao tốc nói riêng

trở nên vô cùng cấp thiết để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Để xây dựng mạng lưới đường cao tốc quốc gia, ngày 01/03/2016 Thủ tướng Chính

phủ đã ban hành Quyết định số 326/QĐ - TTg về việc phê duyệt quy hoạch phát triển

mạng lưới đường cao tốc Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 trên cơ

sở dự báo nhu cầu vận tải, định hướng phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 của đất

nước; định hướng phát triển kinh tế của ba vùng kinh tế trọng điểm.Theo quy hoạch, tổng

chiều dài các tuyến của các dự án thuộc chương trình ngắn hạn (đến năm2020) là 2.703

km với số vốn đầu tư dự kiến 342.585 tỷ đồng; đối với chương trình trung hạn (2020 -

2030), tổng chiều dài là 2.699km với vốn đầu tư dự kiến 599.186 tỷ đồng, và đối với

chương trình dài hạn (sau năm 2030), tổng chiều dài các tuyến là 1.009km với vốn đầu tư

dự kiến là 460.474 tỷ đồng. Mặc dù quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới đường bộ cao

tốc quy định cơ sở cho việc phát triển, nhưng việc xác định thứ tự ưu tiên dự án đầu tư vẫn

còn tiếp tục điều chỉnh.

Trong khoảng thời gian 10 năm trở lại đây, tại Việt Nam, một số tuyến đường cao

tốc đã và đang được xây dựng, nhưng có thể nói, mạng lưới đường bộ cao tốc Việt Nam

chiếm một tỷ lệ không đáng kể so với mạng lưới giao thông quốc gia. Hơn nữa so với các

yêu cầu và một số tiêu chuẩn về thiết kế một số tuyến đường cao tốc đã hoàn thành còn

chưa đạt chuẩn. Tính đến 7/2017, cả nước mới có 745 km đường cao tốc được đưa vào

khai thác. Như vậy so với mục tiêu hoàn thành 1.518 km đường cao tốc vào năm 2015,

chúng ta đã không đạt được. Quá trình đầu tư xây dựng và quá trình khai thác các dự án

đường cao tốc này phát sinh nhiều vấn đề chưa có trong tiền lệ vì đường cao tốc có những

đặc điểm không giống các loại đường bộ thông thường. Trong quản lý đầu tư xây dựng,

các vấn đề còn tồn tại bao gồm: thiếu vốn ;quá trình lựa chọn nhà thầu nhiều bất cập; chất

lượng đường cao tốc không đảm bảo còn trong quản lý khai thác đó là công nghệ thu phí

còn lạc hậu; tình trạng mất an toàn giao thông thông trên các tuyến đường cao tốc và việc

chuyển nhượng quyền khai thác không như kỳ vọng ban đầu. Trước tình hình đó, Chính

2

phủ đã phải điều chỉnh quy hoạch phát triển mạng đường bộ cao tốc theo hướng kéo dài

thời gian thực hiện. Như vậy, để hoàn thành mục tiêu xây dựng 31 tuyến đường bộ cao tốc

với chiều dài 6.411 km vào năm 2030 theo đúng quy hoạch xây dựng mạng lưới đường

cao tốc đã được phê duyệt, thì rõ ràng có rất nhiều các vấn đề trong quá trình đầu tư xây

dựng và khai thác các dự án đường cao tốc cần được nghiên cứu và hoàn thiện.

Với lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài luận án tiến sĩ : “Nghiên cứu hoàn thiện

quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc ở Việt Nam”.

Đây là vấn đề có tính thời sự, cấp thiết, có ý nghĩa sâu sắc về mặt lý luận và thực

tiễn đối với sự phát triển của ngành giao thông đường bộ nói chung và đường cao tốc nói

riêng ở hiện tại cũng như trong tương lai.

2. Mục đích nghiên cứu của luận án

Trên cơ sở hệ thống hóa, bổ sung và hoàn thiện cơ sở lý luận về quản lý đầu tư xây

dựng và khai thác đường cao tốc cũng như kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới

trong lĩnh vực này; những phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý đầu tư xây dựng

và khai thác các dự án đường cao tốc ở Việt Nam trong giai đoạn vừa qua để đề xuất một

số giải pháp hoàn thiện quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc phù hợp với

điều kiện thực tế của Việt Nam.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là công tác quản lý đầu tư xây dựng và khai thác

các dự án đường cao tốc mới ở Việt Nam trên góc độ của chủ đầu tư.

3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án

a. Về không gian nghiên cứu:

Luận án giới hạn phạm vi về không gian nghiên cứu là các dự án ĐCT mới ở trung

ương, cụ thể là các dự án do Bộ GTVT trực tiếp quản lý trên lãnh thổ Việt Nam. Trong

phần nghiên cứu kinh nghiệm, tác giả sẽ mở rộng phạm vi không gian sang một số nước

mà Việt Nam có thể tham khảo và học hỏi.

b. Về thời gian nghiên cứu:

- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý ĐTXD và khai thác ĐCT ở Việt

Nam từ năm 2006 (thời điểm Việt Nam bắt đầu xây dựng tuyến ĐCT đầu tiên) đến

nay.

- Phạm vi thời gian để đề xuất giải pháp hoàn thiện dự kiến đến năm 2030.

c. Về nội dung nghiên cứu:

Công tác quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc bao gồm rất nhiều nội

dung khác nhau và có nhiều các chủ thể tham gia vào công tác này. Trong phạm vi của

3

luận án này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu các nội dung:

 Trong giai đoạn đầu tư xây dựng: Nghiên cứu công tác huy động vốn cho dự án; quản

lý đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công xây lắp công trình ĐCT; quản lý chất lượng

công trình ĐCT trong giai đoạn thi công của chủ đầu tư.

 Trong giai đoạn khai thác: Nghiên cứu công tác quản lý thu phí, công tác quản lý an

toàn giao thông và công tác quản lý phát triển kinh doanh tổng hợp trên đường cao

tốc của chủ đầu tư.

4. Phương pháp nghiên cứu của luận án

Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy

vật lịch sử mà các nhà nghiên cứu kinh tế sử dụng để nghiên cứu sự phát triển tự nhiên, xã

hội và tư duy, để nghiên cứu công tác quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường cao tốc

của các chủ đầu tư, tác giả sử dụng kết hợp hai phương pháp nghiên cứu: định tính và định

lượng. Cụ thể như sau:

4.1. Phương pháp nghiên cứu định tính

Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng để phân tích, rút ra kết luận từ các

số liệu không ở dạng số, thường liên quan đến ý tưởng, nhận thức, hành vi của con người.

Trong quá trình phân tích, đánh giá thực trạng quản lý đầu tư xây dựng và khai thác đường

cao tốc ở Việt Nam của các chủ đầu tư, nghiên cứu nội dung, cách thức quản lý đang được

các chủ đầu tư tiến hành. Các dữ liệu chủ yếu mang tính mô tả chi tiết, cụ thể, không đo

lường hay lượng hóa được. Do vậy, các thông tin trên chỉ có thể được thu thập và xử lý

theo phương pháp nghiên cứu định tính.

4.1.1. Nguồn thu thập số liệu

Để làm rõ thực trạng công tác quản lý đầu tư xây dựng và khai thác ĐCT ở Việt

Nam hiện nay của các chủ đầu tư, nguồn cung cấp thông tin chủ yếu là từ các doanh nghiệp

hoạt động động trong lĩnh vực xây dựng giao thông nói chung và ĐCT nói riêng bao gồm

hệ thống các sổ sách, báo cáo, website hay ý kiến của cán bộ trong ngành...Qua đó, có thể

thu thập được các dữ liệu cần thiết, cụ thể, chi tiết về thực trạng quản lý ĐTXD và khai

thác ĐCT ở Việt Nam của các chủ đầu tư. Bên cạnh thông tin từ doanh nghiệp, tác giả cũng

tiến hành tìm kiếm dữ liệu thông qua các tổ chức khác như: Tổng cục thống kê, Bộ GTVT,

Tổng cục đường bộ Việt Nam...

4.1.2. Cách thức thu thập dữ liệu

Với các nguồn thông tin được xác định như trên, tác giả sử dụng 3 cách thu thập dữ

liệu: