Nghiên cứu giải pháp lồng ghép bảo vệ môi trường trong bảo tồn phát triển nguồn lợi thủy sản ven bờ tại Huyện đảo Lý Sơn :Luận văn Thạc sĩ - Chuyên ngành : Quản lý Tài nguyên & Môi trường

BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

VÕ LÊ HUY ĐẠO

NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP LỒNG GHÉP

BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TRONG BẢO TỒN VÀ

PHÁT TRIỂN NGUỒN LỢI THỦY SẢN VEN BỜ

TẠI HUYỆN ĐẢO LÝ SƠN

Chuyên ngành: QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

Mã chuyên ngành: 60.85.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

Công trình được hoàn thành tại Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hồ Kỳ Quang Minh

Người phản iện 1: .................................................................................................................

Người phản iện 2: .................................................................................................................

Luận v n thạc s được ảo vệ tại Hội đồng chấ ảo vệ Luận v n thạc s Trường Đại học

Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ngày ...... tháng........ n ........

Thành phần Hội đồng đánh giá uận v n thạc s gồ :

1. ...................................................................... - Chủ t ch Hội đồng

2. ...................................................................... - Phản iện 1

3. ...................................................................... - Phản iện 2

4. ...................................................................... - Uỷ viên

5. ...................................................................... - Thư ký

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG VIỆN TRƢỞNG VIỆN KHCN & QLMT

BỘ CÔNG THƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ và tên học viên: Võ Lê Huy Đạo MSHV: 15003241

N sinh: N i sinh: Quảng Ng i

Chuyên ngành: Quản ý tài nguyên và môi trường M số: 60.85.01.01

I. TÊN ĐỀ TÀI

Nghiên cứu giải pháp ồng gh p ảo vệ ôi trường trong ảo tồn và phát tri n

nguồn ợi thủy sản ven ờ tại huyện đảo Lý S n

II. NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG

- Đánh giá v đi u kiện t nhiên, kinh t , x hội, ôi trường và th c trạng ảo tồn

và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, t nh Quảng Ngãi.

- Đánh giá hiện trạng và a chọn các y u tố ôi trường tác động tiêu c c nguồn

ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, t nh Quảng Ngãi.

- Đ xuất giải pháp ồng gh p y u tố ôi trường được a chọn vào việc ảo tồn

và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, Quảng Ngãi.

III. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Th c hiện Quy t đ nh số 450/QĐ-ĐHCN ngày

22/01/2018 của Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM v việc giao đ tài và cử

người hướng dẫn uận v n thạc s .

IV. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: Ngày ...... tháng ...... n 2018

V. CÁN BỘ HƢỚNG DẪN: TS. Hồ Kỳ Quang Minh

Tp.HCM, ngày….. tháng ….. năm 2019

NGƢỜI HƢỚNG DẪN

TS. Hồ Kỳ Quang Minh

CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐÀO TẠO

VIỆN TRƢỞNG

i

LỜI CẢM ƠN

Đ tài nghiên cứu: Nghiên cứu giải pháp ồng gh p ôi trường trong ảo tồn và

phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ tại huyện đảo Lý S n”, được hoàn thành với s

hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình của TS. Hồ Kỳ Quang Minh, người thầy đ tận tình

hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và th c hiện đ tài.

Xin chân thành cả n ban lãnh đạo trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí

Minh, Viện Khoa học Công nghệ và Quản ý Môi trường và Bộ ôn Quản ý Môi

trường đ quan tâm và tạo đi u kiện thuận ợi đ tôi hoàn thành uận v n này.

Xin cả n ban lãnh đạo Sở Nông Nghiệp và phát tri n Nông thôn t nh Qua ng Ngãi

Chi cục Thủy Sản t nh Quảng Ng i và ph ng Nông nghiệp và Phát tri n Nông thôn

huyện đảo Lý S n đ tạo ọi đi u kiện thuận ợi, cung cấp thông tin, đóng góp các ý

ki n quý báu.

Xin ch n thành cả n toàn ộ học viên ớp CHQLMT5 2015 - 2017 đ động

viên, góp ý, giúp đỡ tôi trong quá trình th c hiện uận v n.

Sau c ng, tôi xin ày t ng i t n s u sắc tới gia đình, người th n và ạn đ

quan t , chia s khó kh n và động viên tôi trong quá trình th c hiện uận v n.

ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

Trong nh ng n gần đ y, độ đa dạng sinh học suy giả nghiê trọng ởi tình

trạng đánh ắt thủy sản quá ức và ng các phư ng tiện ang tính hủy diệt như

thuốc nổ, chất độc. Diện tích đảo trong v ng 40 n qua đ giả gần 400ha do s

x ấn của nước i n. Nguyên nh n tình trạng trên ởi ảnh hưởng chung của i n

đổi khí hậu toàn cầu, c nước i n d ng. Ngoài ra c n có nguyên nh n chủ quan

à tình trạng hút cát i n đ trồng hành t i đ à hụt ch n” g y tình trạng sạt ở ờ

i n. Đ tài Nghiên cứu giải pháp ồng gh p ôi trường trong ảo tồn và phát tri n

nguồn ợi thủy sản ven ờ tại huyện đảo Lý S n” nh đánh giá th c trạng nguồn

ợi thủy sản ven ờ tại huyện Lý S n, xác đ nh các y u tố ôi trường tác động đ n

ảo tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ, t đó a chọn các y u tố ôi

trường tác động tiêu c c nhất đ n ảo tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ;

qua đó đ xuất ồng gh p các y u tố ôi trường được ưa chọn a chọn vào ảo tồn

và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, t nh Quảng Ng i. Đ tài sử

dụng phư ng pháp a trận ôi trường đ a chọn các y u tố có tác động tiêu c c

nhất đ n ảo tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ. K t quả đ chọn ra ốn

y u tố đ ồng gh p vào các giải pháp đó à: 1 Vấn đ d n cư trên đảo, 2 Phát

tri n ch i n d ch vụ hậu cần ngh cá, 3 Bồi ắng và xói n và 4 Phát tri n du

ch.

Từ khóa: đa dạng sinh học, lồng ghép môi trường, ma trận môi trường.

iii

ABSTRACT

In recent years, biodiversity has been seriously reduced by overfishing and by destructive

means such as explosives and poisons. The area of islands over the past 40 years has

decreased by nearly 400ha due to the invasion of seawater. Cause this situation by the

general effect of global climate change, sea level rise. There is also a subjective reason that

sea sand suction to grow garlic and onions has caused "shortages" of coastal erosion. The

project "Studying solutions for integrating the environment in conservation and

development of coastal aquatic resources in Ly Son island district" aims to assess the

current situation of coastal aquatic resources in Ly Son district, identify environmental

factors affecting the conservation and development of coastal fisheries resources, thereby

selecting the environmental factors that have the most negative impact on the conservation

and development of coastal fisheries resources; thereby proposing the integration of

selected environmental factors into the conservation and development of coastal fisheries

resources in Ly Son district, Quang Ngai province. The thesis uses environmental matrix

method to select the factors that have the most negative impact on the conservation and

development of coastal fisheries resources. The results selected four factors to integrate

into the solutions: (1) Population issues on the island, (2) Development and processing of

fishery logistics services, (3) Sedimentation and erosion and (4) Tourism development.

Keywords: biodiversity, integrating the environment, environmental matrix.

iv

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên à V Lê Huy Đạo, à học viên th c hiện Luận v n Nghiên cứu giải pháp

ồng gh p ôi trường trong ảo tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ tại

huyện đảo Lý S n”, xin ca đoan như sau:

Luận v n này à đ tài nghiên cứu của học viên được s hướng dẫn khoa học của

thầy Hồ Kỳ Quang Minh c ng với s giúp đỡ của nh đạo Viện khoa học Công

nghệ và Quản ý Môi trường, ạn , đồng nghiệp và các đ n v có iên quan. Các

tư iệu được tha khảo, tổng hợp và trích dẫn có nguồn gốc đáng tin cậy.

Tôi xin ca đoan các nội dung ghi trên à đúng s thật và tôi hoàn toàn ch u trách

nhiệ v toàn ộ nội dung nghiên cứu và k t quả của Luận v n.

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2019

Học viên

Võ Lê Huy Đạo

v

MỤC LỤC

MỤC LỤC...................................................................................................................v

D NH MỤC HÌNH ẢNH ...................................................................................... viii

D NH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................ix

D NH MỤC VIẾT TẮT ............................................................................................x

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Đặt vấn đ ...............................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................2

3. Đối tượng và phạ vi nghiên cứu...........................................................................2

3.1 Đối tượng nghiên cứu............................................................................................2

3.2 Phạ vi nghiên cứu...............................................................................................2

4. Cách ti p cận và phư ng pháp nghiên cứu ............................................................2

4.1 Cách ti p cận nghiên cứu .....................................................................................2

4.2 Phư ng pháp nghiên cứu......................................................................................3

5. Ý ngh a khoa học và ý ngh a th c tiễn...................................................................3

5.1 Ý ngh a khoa học .................................................................................................3

5.2 Ý ngh a th c tiễn ..................................................................................................3

CHƯƠNG 1 TỔNG QU N VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU................................4

1.1 Tổng quan v hiện trạng khai thác, nuôi trồng thủy sản ở nước ta ......................4

1.1.1 Tình hình khai thác thủy sản .............................................................................4

1.1.2 Tình hình nuôi trồng thủy sản ...........................................................................4

1.1.3 Tác động của ngành thủy sản đ n môi trường ..................................................7

1.2 Tình hình nghiên cứu trên th giới và trong nước..............................................10

1.2.1 Nghiên cứu trên th giới..................................................................................10

1.2.2 Nghiên cứu trong nước....................................................................................15

1.3 Tổng quan v đ a àn nghiên cứu ......................................................................22

1.3.1 Đặc đi đ a lý ...............................................................................................22

1.3.2 Đặc đi khí hậu – thủy v n...........................................................................25

vi

1.3.3 Tình hình kinh t .............................................................................................30

1.3.4 D n số – V n hoá – X hội – Quốc ph ng, An ninh......................................34

CHƯƠNG 2 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................36

2.1 Nội dung nghiên cứu ..........................................................................................36

2.1.1 Đánh giá v đi u kiện t nhiên ôi trường và th c trạng ảo tồn và phát tri n

nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, t nh Quảng Ngãi.....................................36

2.1.2 Đánh giá hiện trạng và a chọn các y u tố ôi trường tác động tiêu c c

nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, t nh Quảng Ngãi.....................................36

2.1.3 Đ xuất giải pháp ồng gh p y u tố ôi trường được a chọn vào việc ảo

tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản ven ờ huyện Lý S n, Quảng Ngãi .................36

2.2 Phư ng pháp nghiên cứu....................................................................................37

2.2.1 Phư ng pháp thu thập, tổng hợp tài iệu .........................................................37

2.2.2 Phư ng pháp đi u tra, khảo sát th c t ...........................................................37

2.2.3 Đánh giá chất ượng môi trường .....................................................................37

2.2.4 Phư ng pháp xử ý số iệu...............................................................................37

2.2.5 Phư ng pháp chuyên gia .................................................................................38

2.2.6 Phư ng pháp a trận môi trường ...................................................................38

2.2.7 Phư ng pháp cho đi ....................................................................................39

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN................................41

3.1 K t quả đánh giá th c trạng nguồn ợi thủy sản và hiện trạng môi trường........41

3.1.1 Đánh giá v th c trạng nguồn ợi thủy sản ....................................................41

3.1.2 K t quả v nguồn ợi thủy hải sản...................................................................43

3.1.3 Đánh giá hiện trạng môi trường ......................................................................62

3.2 Đánh giá hiện trạng và a chọn các y u tố ôi trường tác động tiêu c c nguồn

ợi thủy sản ven ờ ....................................................................................................64

3.2.1 Tác động của các hoạt động kinh t của cộng đồng đ a phư ng ....................64

3.2.2 Các vấn đ ngoại cảnh tác động đ n nguồn ợi thủy hải sản ven ờ...............68

vii

3.2.3 Các tác động t nhiên của v ng ven ờ ..........................................................72

3.2.4 Hiện trạng ôi trường nước tác động đ n nguồn ợi thủy hải sản..................78

3.2.5 Các tác động khác ...........................................................................................87

3.2.6 Chọn a các y u tố ôi trường tác động tiêu c c nguồn ợi thủy sản ven ờ88

3.3 Đ xuất giải pháp ồng gh p y u tố ôi trường được a chọn vào việc ảo tồn

và phát tri n nguồn ợi thủy sản ................................................................................92

3.3.1 Chính sách cắt giả số ượng tàu thuy n và chuy n đổi ngh nghiệp ...........92

3.3.2 Chính sách phát tri n nguồn nhân c.............................................................92

3.3.3 Giải pháp v nh v c nuôi trồng thủy sản ......................................................93

3.3.4 L nh v c khai thác thủy sản ............................................................................94

3.3.5 L nh v c ảo tồn và phát tri n nguồn ợi thủy sản..........................................97

3.3.6 Công tác ki ngư ..........................................................................................99

3.3.7 Một số chính sách khác .................................................................................100

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................102

1. K t uận ..............................................................................................................102

2. Ki n ngh ............................................................................................................103

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................104

PHỤ LỤC................................................................................................................106

LÝ LỊCH TRÍCH NG NG CỦ HỌC VIÊN .......................................................122

viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 Sản ượng cá nuôi và khai thác của Việt Na trong 10 n qua ...............5

Hình 1.2 Lý S n thuộc t nh Quảng Ngãi..................................................................23

Hình 1.3 Bản đồ hành chính huyện đảo Lý S n ......................................................24

Hình 3.1 Bản đồ ranh giới khảo sát v ng i n ven ờ Lý S n ................................43

Hình 3.2 Bản đồ các ặt cắt khảo sát quanh đảo Lý S n........................................44

Hình 3.3 Thu ẫu sinh vật phù du ...........................................................................45

Hình 3.4 Cấu trúc thành phần oài th c vật nổi khu v c đảo Lý S n......................46

Hình 3.5 Mặt cắt khảo sát động vật ph du và trứng cá i n...................................47

Hình 3.6 Bi u đồ thành phần các họ cá v ng i n Lý S n ......................................51

Hình 3.7 Xư ng cá voi ở Lý S n .............................................................................55

Hình 3.8 Cấu trúc thành phần oài ngành Da gai .....................................................56

Hình 3.9 Một số oài da gai khu v c i n ven ờ Lý S n........................................57

Hình 3.10 Một số oài giáp xác khu v c i n ven ờ Lý S n..................................58

Hình 3.11 Một số oài động vật thân ...............................................................59

Hình 3.12 Bản đồ ph n ố các oài quý hi và nguy c tuyệt chủng v ng ven ờ

Lý S n......................................................................................................60

Hình 3.13 Một số oài thủy sinh có nguy c tuyệt chủng khu v c i n ven ờ Lý

S n ...........................................................................................................62

Hình 3.14 V trí thu ẫu nước ph n tích thủy hóa...................................................78

Hình 3.15 Bi u đồ diễn i n giá tr pH ....................................................................79

Hình 3.16 Bi u đồ giá tr DO trong nước.................................................................80

Hình 3.17 Bi u đồ giá tr TSS trong ôi trường nước.............................................82

Hình 3.18 Bi u đồ giá tr COD trong ôi trường nước ...........................................83

Hình 3.19 Rác trên ặt nước ột số khu v c d n cư, cảng g y ô nhiễ nguồn

nước .........................................................................................................84

ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1 Các ục tiêu phát tri n kinh t - x hội chủ y u của ngành thủy sản ........6

Bảng 1.2 Ch tiêu k hoạch chủ y u n 2005 của ngành thuỷ sản [2] ....................7

Bảng 1.3 Ch tiêu k hoạch thời kỳ 2006 – 2010 của ngành thuỷ sản [2] ..................7

Bảng 1.4 Tốc độ gió trung ình và ạnh nhất tháng ...............................................26

Bảng 1.5 Bảng tần suất gió theo 16 hướng ..............................................................27

Bảng 3.1 Bảng tổng hợp đánh giá đa dạng sinh học ................................................42

Bảng 3.2 Tọa độ các Mặt cắt chính khảo sát xung quanh đảo Lý S n ....................44

Bảng 3.3 Cấu trúc thành phần oài th c vật nổi khu v c đảo Lý S n .....................45

Bảng 3.4 Cấu trúc thành phần oài động vật nổi......................................................48

Bảng 3.5 Số ượng oài, ật độ và ch số đa dạng sinh học Shannon-Wiener ........49

Bảng 3.6 K t quả ph n tích đ nh ượng ẫu trứng cá và cá ột tại 5 đi .............50

Bảng 3.7 So sánh thành phần họ, giống, oài cá rạn san hô ở ột số rạn san hô v ng

i n ven ờ Việt Na ................................................................................52

Bảng 3.8 Ch số đa dạng sinh học Shannon Weiner cho các ặt cắt khảo sát ........52

Bảng 3.9 Ph n ố ngành da gai theo ki u đáy .........................................................57

Bảng 3.10 Danh sách các oài sinh vật có nguy c đe dọa tuyệt chủng và cần

được ảo vệ ở v ng i n Lý S n, t nh Quảng Ngãi ................................61

Bảng 3.11 Thông số đánh giá...................................................................................85

Bảng 3.12 K t quả tính toán thư ng số rủi ro RQ cho toàn khu v c d án.............86

Bảng 3.13 Thang đánh giá chất ượng nước theo ch số WQI.................................86

Bảng 3.14 Mức độ tác động của các y u tố môi trường............................................89

Bảng 3.15 Ph n hạng đánh giá ..................................................................................90

Bảng 3.16 Mức độ tác động của các y u tố ôi trường t nhiên .............................91

Bảng 3.17 Giải pháp và các y u tố ồng gh p chính sách hỗ trợ giải ản...............101

x

DANH MỤC VIẾT TẮT

A120 Ngh ưới k o đ n

A220 Ngh ưới k o đôi

B210 Ngh ưới rê tầng ặt

B230 Ngh ưới rê tầng đáy

B210 Ngh ưới rê tầng ặt

C Sản ượng khai thác của chuy n i n

CSDL C sở d iệu

CPUE N ng suất khai thác

D Số ngày khai thác của chuy n i n

D Số ngày khai thác của chuy n i n

D Số ngày khai thác của chuy n i n

ĐB Đông Bắc

ĐỘI TÀU “2” Các đội tàu t 20 - 90CV

ĐỘI TÀU “6” Các đội tàu t 90CV trở ên

E100 Ngh c u tay

E200 Ngh c u vàng

F100 Ngh ành

G100 Ngh chụp

TN Tây Nam

TSL Tổng sản ượng

TSL TSL

Y Tổng sản ượng khai thác