Nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hóa học trong hạt tiêu đen (piper nigrum l.) ở huyện đăk đoa, tỉnh gia lai.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA HÓA

-------  -------

Nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hóa

học trong hạt tiêu đen (Piper nigrum L.) ở huyện

Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Ngành cử nhân hóa dược

SVTH: Nguyễn Thị Triên Ly

Lớp: 08CHD

GVHD: ThS. Đỗ Thị Thúy Vân.

2

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Ngày nay việc nghiên cứu, sàng lọc các hợp chất thiên nhiên có tác dụng dược

lý đang là hướng đi được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm. Từ đó

có định hướng cho việc chiết xuất để tìm ra các loại thuốc mới trong việc điều trị

bệnh. Chính vì vậy việc nghiên cứu thành phần hóa học từ những cây cỏ thiên nhiên

có một ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao.

Hồ tiêu là cây thương mại được trồng ở nhiều nước nhiệt đới. Ở Việt Nam,

cây được trồng nhiều ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và Nam Bộ. Trong đó hạt

tiêu đen là loại gia vị phổ biến, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử và được đánh

giá cao. Từ lâu nhân dân ta đã sử dụng hạt tiêu đen để chữa một số bệnh như lợi

tiểu, giảm đầy hơi trong đường ruột, cải thiện tiêu hóa, … Trong y học cổ đại của

Ấn Độ, hạt tiêu đen được tất cả các trường phái y học từ Ayurveda, Siddha đến

Unani sử dụng làm thuốc chữa nhiều bệnh như hen suyễn, đau nhức, đau họng, trĩ,

rối loạn đường tiết niệu, tả, sốt định kỳ, khó tiêu, … Và hiện nay, theo nhiều công

trình nghiên cứu cho thấy, hạt tiêu đen có thể làm giảm đau, giảm viêm, chữa viêm

khớp, chống bệnh cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch và đặc biệt điều trị bệnh

bạch biến và ung thư vú.

Thành phần hóa học của hạt tiêu đen có chứa một số alkaloid như piperine (5-

9%), piperidine, piperettine và piperanine, chavixin, tinh dầu dễ bay hơi (1-2,5%),

chất hăng nhựa (6,0%), và tinh bột (khoảng 30%). Năm 1821, vị cay của hạt tiêu

đen đã được tìm thấy là do piperine.

Nước ta có diện tích gieo trồng hồ tiêu lớn, ước tính đạt khoảng 52.000 ha vào

năm 2003, sản lượng xuất khuẩu hạt tiêu đen hàng năm khoảng 85.000 tấn, rất

thuận lợi trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu. Nhưng do còn nhiều hạn chế về

trình độ khoa học nên cho đến nay nước ta chưa có nhiều công trình nghiên cứu về

thành phần, tính chất, khả năng ứng dụng, công nghệ khai thác các hợp chất hoá học

có trong hạt tiêu đen. Vì vậy, tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu chiết tách và xác

định thành phần hóa học trong hạt tiêu đen (Piper nigrum L.) ở huyện Đăk Đoa,

tỉnh Gia Lai” nhằm xây dựng qui trình chiết tách, từ đó xác định thành phần các

3

hợp chất trong hạt tiêu đen để đóng góp một phần nhỏ trong việc đánh giá tài

nguyên thiên nhiên và sử dụng chúng một cách có hiệu quả, khoa học hơn.

2. Mục tiêu của đề tài

- Nghiên cứu quy trình chiết tách các hợp chất hóa học có trong hạt tiêu đen.

- Xác định thành phần hóa học, công thức cấu tạo của các hợp chất có trong hạt

tiêu đen.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng: Hạt tiêu đen ở huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai

- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu quy trình chiết tách, xác định thành phần và

cấu trúc một số hợp chất trong hạt tiêu đen.

4. Phương pháp nghiên cứu

4.1. Nghiên cứu lý thuyết: Tổng quan tài liệu, các tư liệu, sách báo trong và ngoài

nước kết hợp tìm hiểu thực tế về đặc điểm hình thái thực vật, thành phần hoá học,

công dụng của hạt tiêu đen.

4.2. Nghiên cứu thực nghiệm

- Phương pháp lấy mẫu, thu gom và xử lý mẫu

- Phương pháp phân tích trọng lượng: xác định độ ẩm, hàm lượng tro

- Phương pháp phân hủy mẫu phân tích: tro hóa mẫu

- Phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử AAS: xác định hàm lượng kim loại

nặng

- Phương pháp chiết Soxhlet

- Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử UV-VIS: khảo sát các điều kiện chiết

tối ưu

- Phương pháp định tính alkaloid

- Phương pháp sắc kí khí ghép khối phổ GC-MS: xác định thành phần hóa học

của hạt tiêu đen

- Phương pháp thử hoạt tính sinh học.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

- Ý nghĩa khoa học: Cung cấp các thông tin khoa học về các chỉ tiêu hóa lý, thành

phần hóa học và cấu tạo của một số hợp chất có trong hạt tiêu đen.

4

- Ý nghĩa thực tiễn: Giải thích một cách khoa học các kinh nghiệm dân gian, thuận

tiện cho việc nghiên cứu, ứng dụng vào ngành công nghiệp dược phẩm

6. Bố cục của khóa luận

Khóa luận gồm 44 trang trong đó có 10 bảng và 27 hình. Phần mở đầu (3

trang), kết luận và kiến nghị (1 trang), tài liệu tham khảo (2 trang). Nội dung của đề

tài chia làm 3 chương:

Chương 1- Tổng quan tài liệu (15 trang)

Chương 2- Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu (12 trang)

Chương 3- Kết quả và bàn luận (11 trang)

5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Sơ lược về họ Hồ tiêu [17], [18]

Họ Hồ tiêu (Piperaceae) là một họ thực vật có hoa chứa trên 3610 loài được

nhóm thành 9 chi: Macropiper, Peperomia, Piper, Sarcohachis, Trianaeopiper,

Zippelia, Lepianthes, Potomorphe, Ottonia. Họ này gồm các loại cây thân gỗ nhỏ,

cây bụi hay dây leo được phân bố rộng khắp ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Đặc

điểm chung của họ là lá có vị cay nồng, hoa nhiều nhưng không có lá đài và cánh

hoa.

Chi Hồ tiêu (Piper) là một chi quan trọng về kinh tế cũng như sinh thái học

của họ Hồ tiêu, gồm có 1000-2000 loài. Sự đa dạng của chi này thích hợp cho sự

nghiên cứu lịch sử tự nhiên, hóa học các sản phẩm tự nhiên, sinh học tiến hóa, sinh

thái cộng đồng. Có thể kể đến một số loài như: Piper lolot C. DC. (Lá lốt), Piper

nigrum L. (Hồ tiêu), Piper longum (Hồ tiêu dài), Piper belte (Trầu không), … (Hình

1.1)

Piper lolot C. DC. Piper longum Piper belte

Hình 1.1. Một số loài trong chi Hồ Tiêu

1.2. Giới thiệu về cây hồ tiêu [3], [5], [7], [16], [17], [19], [20]

1.2.1. Tên gọi

Tên thường gọi : Hồ tiêu (Hình 1.2)

Tên khác : Cổ nguyệt, Hắc cổ nguyệt, Hắc xuyên, Mạy lòi (Tày)

Tên nước ngoài : Black pepper (Anh), Poivrier commun (Pháp)

Tên khoa học : Piper Nigrum L.