Nghiên cứu cấu trúc và xây dựng mô hình tăng trưởng đường kính rừng tự nhiên lá rộng thường xanh một số khu rừng đặc dụng miền Bắc Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC VÀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH

TĂNG TRƢỞNG ĐƢỜNG KÍNH RỪNG TỰ NHIÊN

LÁ RỘNG THƢỜNG XANH MỘT SỐ KHU RỪNG

ĐẶC DỤNG MIỀN BẮC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC VÀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH

TĂNG TRƢỞNG ĐƢỜNG KÍNH RỪNG TỰ NHIÊN

LÁ RỘNG THƢỜNG XANH MỘT SỐ KHU RỪNG

ĐẶC DỤNG MIỀN BẮC VIỆT NAM

Chuyên ngành: Lâm sinh

Mã số: 62.62.02.05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. TRẦN VĂN CON

2. PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ

THÁI NGUYÊN - 2015

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của tôi dƣới sự hƣớng

dẫn của PGS.TS Trần Văn Con và PGS.TS Trần Thị Thu Hà. Một số kết quả

cùng cộng tác với các đồng tác giả. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận

án là trung thực, một phần đã đƣợc công bố trên các tạp chí khoa học chuyên

ngành với sự đồng ý và cho phép của các đồng tác giả. Phần còn lại chƣa

đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi trích dẫn đều ghi rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 05 tháng 9 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hiền

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Văn Con, Viện

Nghiên cứu Lâm sinh, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, đã định

hƣớng nghiên cứu, tận tình hƣớng dẫn, sửa luận án và tạo mọi điều kiện kỹ

thuật, cũng nhƣ kinh phí trong thực hiện nghiên cứu để tôi có thể hoàn

thành Bản luận án này.

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Thị Thu Hà, Viện

Nghiên cứu & Phát triển Lâm nghiệp, Trƣờng Đại học Nông lâm, Đại học

Thái Nguyên, đã chỉ bảo, định hƣớng nghiên cứu, hƣớng dẫn, sửa luận án

và động viên tôi trong suốt thời gian nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn Phòng Đào tạo, Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Nông

lâm, Ban Đào tạo - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp

đỡ tôi hoàn thành mọi thủ tục cần thiết trong quá trình nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn tập thể cán bộ và Ban Giám đốc Vƣờn Quốc gia Ba Bể,

Vƣờn Quốc gia Xuân Sơn, Vƣờn Quốc gia Vũ Quang, Khu Bảo tồn thiên

nhiên Hang Kia - Pà Cò đã chỉ bảo, giúp đỡ tận tình cho tôi trong quá trình

điều tra rừng cũng nhƣ chia sẻ những kinh nghiệm chuyên môn quý báu.

Tôi xin gửi lời cảm ơn cảm chân thành tới Ban chủ nhiệm khoa Khoa

Nông học, Ban chủ nhiệm khoa Khoa Lâm nghiệp - Trƣờng Đại học Nông

lâm, cùng toàn thể cán bộ Khoa Nông học và Khoa Lâm nghiệp đã luôn

quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong suốt thời gian tôi thực hiện

đề tài luận án.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn những ngƣời thân trong gia đình và bạn bè

đã giúp đỡ tạo điều kiện và động viên tôi trong suốt thời gian học tập.

Thái Nguyên, ngày 05 tháng 9 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hiền

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii

MỤC LỤC....................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ v

DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH...........................................................................................viii

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Sự cần thiết của đề tài ...............................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài...................................................2

4. Những đóng góp mới của luận án .............................................................3

Chƣơng 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 4

1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ..................................................................4

1.1.1. Về cấu trúc rừng tự nhiên.................................................................4

1.1.2. Phân nhóm loài cây rừng tự nhiên....................................................9

1.1.3. Mô hình sinh trƣởng lâm phần rừng tự nhiên.................................12

1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................24

1.2.1. Cấu trúc rừng tự nhiên....................................................................24

1.2.2. Phân nhóm loài cây rừng tự nhiên..................................................29

1.2.3. Mô hình sinh trƣởng lâm phần rừng tự nhiên.................................31

1.3. Thảo luận, xác định vấn đề nghiên cứu ................................................36

Chƣơng 2. GIỚI HẠN, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........... 38

2.1. Đối tƣợng và giới hạn phạm vi nghiên cứu ..........................................38

2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu.....................................................................38

2.1.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .........................................................38

2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................38

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................39

iv

2.3.1. Khái quát phƣơng pháp tiếp cận.....................................................39

2.3.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu .........................................................42

2.3.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu..............................................................49

Chƣơng 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN................................................................. 61

3.1. Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc rừng tự nhiên lá rộng thƣờng

xanh tại khu vực nghiên cứu .......................................................................61

3.1.1. Đặc điểm cấu trúc tổ thành và tính đa dạng loài thực vật...............61

3.1.2. Quy luật phân bố số cây theo cỡ kính (N/D1.3)...............................68

3.1.3. Quy luật tƣơng quan giữa chiều cao và đƣờng kính (Hvn/D1.3).......74

3.2. Nghiên cứu phân nhóm loài theo một số đặc trƣng sinh trƣởng...........80

3.3. Nghiên cứu xây dựng mô hình tăng trƣởng đƣờng kính, quá trình

chết và quá trình tái sinh bổ sung lâm phần rừng tự nhiên lá rộng

thƣờng xanh khu vực nghiên cứu ................................................................94

3.3.1. Xây dựng mô hình tăng trƣởng đƣờng kính ...................................94

3.3.2. Xây dựng mô hình quá trình chết.................................................106

3.3.3. Xây dựng mô hình quá trình tái sinh bổ sung...............................112

3.4. Mô hình hóa động thái cấu trúc lâm phần rừng tự nhiên lá rộng

thƣờng xanh khu vực nghiên cứu ..............................................................114

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.......................................................................... 121

1. Kết luận.................................................................................................121

2. Tồn tại ...................................................................................................123

3. Khuyến nghị..........................................................................................124

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN............ 125

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................... 126

PHỤ LỤC .....................................................................................................138

v

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa tiếng việt đầy đủ

 Tỷ tƣơng quan

a, b, c, d, d1,

d2, d3, d4, k, m

Tham số của phƣơng trình hồi quy

CLK Các loài khác

Dmax Đƣờng kính tối đa loài đạt đƣợc (cm)

D1.3 Đƣờng kính thân ở vị trí 1,3m

ĐTQHR Điều tra Quy hoạch rừng

G Tiết diện ngang lâm phần (m2

)

GOL Dạng sống gỗ lớn

GON Dạng sống gỗ nhỏ

GOT Dạng sống gỗ trung bình

Hvn Chiều cao vút ngọn (m)

HL Hệ số hỗn loài

H’ Chỉ số đa dạng Shannon – Wiener

H Chỉ số đa dạng Rényi

IV% Chỉ số quan trọng

KBT Khu bảo tồn

KHLN VN Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam

M Trữ lƣợng lâm phần (m3

)

Mbb Số cây chết tại VQG Ba Bể

Mhk Số cây chết tại KBT Hang kia - Pà Cò

Mvq Số cây chết tại VQG Vũ Quang

Mxs Số cây chết tại VQG Xuân Sơn

n Dung lƣợng mẫu quan sát

N Số cây của lâm phần (cây/ha)

NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

vi

Obb Số cây chuyển cấp (chuyển ra) tại VQG Ba Bể

OTCĐV Ô tiêu chuẩn định vị

PC Vị thế tán cây

PCBb Vị thế tán cây ở lâm phần thuộc VQG Ba Bể

PCVq Vị thế tán cây ở lâm phần thuộc VQG Vũ Quang

PCXs Vị thế tán cây ở lâm phần thuộc VQG Xuân Sơn

PCHk Vị thế tán cây ở lâm phần thuộc KBT Hang Kia – Pà Cò

PT Phƣơng trình

R Hệ số tƣơng quan

R

2 Hệ số xác định

RSS Tổng sai lệch bình phƣơng giữa giá trị lý thuyết và thực tế

RTSBS Số cây tái sinh bổ sung (chuyển vào)

SE Sai tiêu chuẩn hồi quy hay phƣơng sai hồi quy

Si Biến giả vùng nghiên cứu (biến giả Dummy)

Sig.f Xác suất tiêu chuẩn F

ƢT Ƣu thế

VQG Vƣờn Quốc gia

zd Tăng trƣởng đƣờng kính bình quân năm (cm/năm)

ZdBB Tăng trƣởng đƣờng kính bình quân năm ở VQG Ba Bể

ZdHK Tăng trƣởng đƣờng kính bình quân năm ở KBT Han Kia - Pà Cò

ZdTotal Tăng trƣởng đƣờng kính chung cho tất cả các loài

ZdVQ Tăng trƣởng đƣờng kính bình quân năm ở VQG Vũ Quang

ZdXS Tăng trƣởng đƣờng kính bình quân năm ở VQG Xuân Sơn

ZG Tăng trƣởng tiết diện ngang của lâm phần (m2

)

ZM Tăng trƣởng trữ lƣợng của lâm phần (m3

/ha)

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Tên bảng Trang

Bảng 1.1: Tỷ lệ chết bình thƣờng của rừng nhiệt đới .....................................17

Bảng 3.1: Cấu trúc tổ thành theo chỉ số IV% trong năm 2012 khu

vực nghiên cứu...............................................................................62

Bảng 3.2: Tính đa dạng loài rừng tự nhiên ở khu vực nghiên cứu

theo chỉ số HL, H’, D .....................................................................65

Bảng 3.3: Chỉ số đa dạng Rényi ở khu vực nghiên cứu..................................66

Bảng 3.4: Kết quả mô phỏng cấu trúc N/D1.3 theo hàm Khoảng cách

cho lâm phần thuộc khu vực nghiên cứu ........................................70

Bảng 3.5: Kết quả mô phỏng cấu trúc N/D1.3 theo hàm Weibull cho

lâm phần thuộc khu vực nghiên cứu...............................................71

Bảng 3.6: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng tƣơng quan Hvn/D1.3 tại

các OTCĐV ở VQG Ba Bể ............................................................75

Bảng 3.7: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng tƣơng quan Hvn/D1.3 tại

các OTCĐV ở VQG Vũ Quang......................................................76

Bảng 3.8: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng tƣơng quan Hvn/D1.3 tại

các OTCĐV ở VQG Xuân Sơn ......................................................78

Bảng 3.9: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng tƣơng quan Hvn/D1.3 tại

các OTCĐV ở KBT Hang Kia - Pà Cò...........................................79

Bảng 3.10: Bảng thống kê nguồn số liệu dùng để phân nhóm loài.................81

Bảng 3.11: Kết quả phân nhóm loài theo chiến lƣợc K-Means với chỉ

tiêu Dmax và zd cho 25 loài có dung lƣợng quan sát ≥ 50 ..................83

Bảng 3.12: Kết quả phân nhóm loài theo phân tích nhóm và phân

tích biệt thức...................................................................................86

Bảng 3.13: Tổng hợp kết quả phân nhóm loài cho lâm phần rừng tự

nhiên thuộc khu vực nghiên cứu.....................................................89

viii

Bảng 3.14: Kết quả ƣớc lƣợng các tham số của mô hình tăng trƣởng

đƣờng kính theo phƣơng trình Ln[zd/( Dmax - D)] = a +

b*LnD (2.18’) ................................................................................95

Bảng 3.15: Kết quả ƣớc lƣợng các tham số của mô hình tăng trƣởng

đƣờng kính theo phƣơng trình Ln[zd/( Dmax - D)] = a +

b*Ln(D) + c*PC (2.19’) .................................................................97

Bảng 3.16: Kết quả so sánh chỉ tiêu RSS và SE hai dạng phƣơng

trình hồi quy (2.18’) và (2.19’).......................................................98

Bảng 3.17: Kết quả ƣớc lƣợng tham số k và m của phƣơng trình

Dmax = k + m*PC (3.27).................................................................99

Bảng 3.18: Kết quả ƣớc lƣợng các tham số của mô hình tăng trƣởng đƣờng

kính theo phƣơng trình Ln[zd/( Dmax - D)] = a + b*Ln(D) +

c*PC + di*Si (3.29).....................................................................102

Bảng 3.19: Kết quả so sánh chỉ tiêu RSS và SE hai dạng phƣơng

trình hồi quy (2.19’) và (3.29)......................................................104

Bảng 3.20: Cách tính tỷ tƣơng quan xác định mức quan hệ giữa số cây

chết với cỡ đƣờng kính lâm phần ở khu vực VQG Ba Bể ................107

Bảng 3.21: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng hàm toán học mô

phỏng mô hình chết ở khu vực nghiên cứu trong chu kỳ

nghiên cứu....................................................................................109

Bảng 3.22: Tổng hợp kết quả lựa chọn dạng hàm toán học mô phỏng

mô hình tái sinh bổ sung chung cho khu rừng đặc dụng .................113

Bảng 3.23: Mô hình dự đoán động thái cấu trúc lâm phần rừng tự

nhiên khu vực VQG Ba Bể...........................................................115

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình Tên hình Trang

Hình 2.1: Vai trò của mô hình sinh trƣởng và dữ liệu bổ sung trong cung cấp

thông tin cho quản lý rừng .....................................................................40

Hình 2.2: Các thành phần cơ bản của một mô hình sinh trƣởng ..............................42

Hình 2.3: Sơ đồ vị trí các khu vực nghiên cứu và ô tiêu chuẩn định vị khu vực

nghiên cứu..............................................................................................43

Hình 2.4: Sơ đồ chia ô tiêu chuẩn định vị 1ha thành các ô vuông phụ để điều

tra tầng cây cao.......................................................................................44

Hình 2.5. Cách đo toạ độ tƣơng đối của cây để vẽ sơ đồ vị trí trong mỗi ô

vuông 20m x 20m...................................................................................45

Hình 2.6: Xác định điểm đo đƣờng kính D1.3 ..........................................................46

Hình 2.7: Phân cấp vị thế tầng tán trong rừng tự nhiên theo Dawkins (1958)................48

Hình 3.1: Biểu đồ chỉ số đa dạng Rényi ở các khu vực nghiên cứu.........................68

Hình 3.2: Ví dụ về phân bố cấu trúc N/D một số OTCĐV của đối tƣợng

nghiên cứu theo hàm Weibull (với  ≤ 1) ..............................................72

Hình 3.4: Sơ đồ phân nhóm loài (Cluster anlysis) theo chiến lƣợc K-Means

với chỉ tiêu Dmax và zd cho 25 loài có dung lƣợng quan sát ≥ 50............82

Hình 3.5: Biểu đồ tăng trƣởng đƣờng kính của 9 nhóm loài và tổng thể theo

phƣơng trình zd = exp(a)*(Dmax - D)*D^b (3.26) ...................................96

Hình 3.6: Ví dụ biểu đồ tăng trƣởng đƣờng kính một số nhóm loài và tổng thể theo

phƣơng trình zd = exp(a)*exp(c*PC)*[(k + m*PC) - D]*D^b (3.28) .........100

Hình 3.7: Mô phỏng số cây chết theo cỡ đƣờng kính lâm phần ở khu vực

nghiên cứu trong chu kỳ nghiên cứu theo hàm S..................................111

Hình 3.8: Biểu đồ mô phỏng dự đoán động thái cấu trúc N/D rừng lá rộng

thƣờng xanh thuộc VQG Ba Bể............................................................118

Hình 3.9: Biểu đồ mô phỏng dự đoán động thái cấu trúc G/D rừng lá rộng

thƣờng xanh thuộc VQG Ba Bể............................................................119

Hình 3.10: Biểu đồ mô phỏng dự đoán tăng trƣởng trữ lƣợng cho rừng lá rộng

thƣờng xanh thuộc VQG Ba Bể............................................................120

1

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của luận án

Rừng là một hệ sinh thái luôn luôn vận động thông qua các quá trình sinh

trƣởng, tái sinh và diễn thế rất phức tạp. Các hệ sinh thái rừng mƣa nhiệt đới

trên phạm vi toàn thế giới đang có xu hƣớng suy giảm nghiêm trọng và cần

thiết phải đƣợc phục hồi vì mục đích môi trƣờng và kinh tế để phát triển theo

hƣớng bền vững.

Ở Việt Nam, rừng đã và đang trải qua các biến động rất lớn. Độ che phủ

của rừng vào năm 1943 là 43% [102] và giảm xuống còn 27% vào năm 1986

(dẫn theo tài liệu [27]). Nhờ các nỗ lực to lớn của Chính phủ Việt Nam thông

qua các chƣơng trình “Phục hồi rừng của Chính phủ và tài trợ của Quốc tế”,

diện tích có rừng đã tăng liên tục từ năm 1990 và đạt độ che phủ 41% vào đầu

năm 2014 [6]. Mặc dù, diện tích đã tăng nhƣng chất lƣợng rừng nói chung và

chất lƣợng rừng tự nhiên nói riêng vẫn tiếp tục giảm sút cả về trữ lƣợng gỗ và

đa dạng sinh học. Điều này kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng ảnh hƣởng

đến đời sống con ngƣời và môi trƣờng sinh thái. Do vậy, việc quản lý rừng

bền vững hiện nay đã trở thành mối quan tâm chung của quốc gia và của toàn

thế giới. Ở nƣớc ta, việc quản lý rừng nói chung và rừng tự nhiên theo hƣớng

bền vững đang đặt ra thách thức cho ngành lâm nghiệp.

Hiện nay, trong tổng số 13.954.454 ha rừng của Việt Nam thì rừng tự

nhiên chiếm 74,51% diện tích (10.398.160 ha) [5]. Để quản lý rừng tự nhiên

bền vững, chúng ta cần có hiểu biết về 3 vấn đề cơ bản sau: (i) tăng trƣởng

đƣờng kính làm cơ sở xác định đƣờng kính khai thác tối thiểu và luân kỳ khai

thác; (ii) tăng trƣởng trữ lƣợng rừng để xác định lƣợng khai thác cho phép

hàng năm một cách bền vững; và (iii) động thái cấu trúc lâm phần để dự báo

cấu trúc rừng trong tƣơng lai.

Nhìn chung các nghiên cứu về rừng tự nhiên ở Việt Nam có lịch sử từ

lâu và đã đạt đƣợc những kết quả đáng kể. Tuy vậy, những hiểu biết về cấu

2

trúc và quá trình động thái của rừng vẫn còn rất tản mạn. Phần lớn các nghiên

cứu về tăng trƣởng và cấu trúc rừng đều dựa trên số liệu thu thập một lần từ ô

tiêu chuẩn tạm thời và giải tích thân cây hay đẽo vát cây tiêu chuẩn do đó độ

chính xác không cao.

Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài

“Nghiên cứu cấu trúc và xây dựng mô hình tăng trưởng đường kính

rừng tự nhiên lá rộng thường xanh một số khu rừng đặc dụng miền Bắc

Việt Nam”.

2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án

Góp phần hoàn thiện phƣơng pháp luận về phân nhóm loài, tái sinh bổ

sung, chuyển cấp và xác định mô hình mô phỏng các quá trình động thái bao

gồm quá trình tăng trƣởng đƣờng kính, quá trình chết và quá trình tái sinh bổ

sung của rừng tự nhiên lá rộng thƣờng xanh ở một số khu rừng đặc dụng miền

Bắc Việt Nam.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

3.1. Ý nghĩa khoa học

Luận án góp phần bổ sung các phƣơng pháp nghiên cứu tăng trƣởng rừng

và động thái cấu trúc bằng các ô tiêu chuẩn định vị là một trong những lĩnh

vực khó và còn ít công trình nghiên cứu. Các kết quả của luận án có giá trị

tham khảo cho nghiên cứu, góp phần hoàn thiện các giáo trình điều tra và sản

lƣợng rừng sử dụng trong nghiên cứu và giảng dạy.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Vận dụng kết quả nghiên cứu của đề tài vào dự đoán động thái cấu trúc

và tăng trƣởng rừng tự nhiên lá rộng thƣờng xanh ở các điểm nghiên cứu nói

riêng và ở Việt Nam nói chung.

Kết quả thu đƣợc sẽ là cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất dự báo các nội

dung tác động đến rừng tự nhiên trong quá trình quản lý kinh doanh nếu đƣợc

áp dụng ở những trạng thái rừng sản xuất có điều kiện tƣơng tự.

3

4. Những đóng góp mới của luận án

 Là công trình đầu tiên nghiên cứu về các quá trình: tăng trƣởng, chết và

tái sinh bổ sung của rừng tự nhiên một cách có hệ thống bằng hệ thống

ô tiêu chuẩn định vị.

 Cung cấp các dữ liệu khoa học để dự đoán tăng trƣởng và động thái cấu

trúc của rừng làm cơ sở cho quản lý rừng bền vững.

 Góp phần hoàn thiện phƣơng pháp luận về phân nhóm loài, tái sinh bổ

sung và chuyển cấp; sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu tăng trƣởng

đƣờng kính không thông qua giải tích trong rừng tự nhiên lá rộng

thƣờng xanh ở Việt Nam.

4

Chƣơng 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Các nghiên cứu trên thế giới

1.1.1. Về cấu trúc rừng tự nhiên

1.1.1.1. Cấu trúc tổ thành

Cấu trúc tổ thành là sự tham gia của những loài cây trong lâm phần, hay

nói cách khác là sự phong phú của các loài cây trong quần thụ thực vật. Theo

Richards, P. W (1952), trong rừng mƣa nhiệt đới có ít nhất 40 loài cây gỗ trên

mỗi 1 ha, và cũng có trƣờng hợp còn lên trên 100 loài [37]. Tác giả đã phân

biệt tổ thành thực vật của rừng mƣa thành hai loại: (i) rừng mƣa hỗn hợp có tổ

thành loài cây phức tạp; và (ii) rừng mƣa đơn ƣu có tổ thành loài cây đơn

giản, trong những lập địa đặc biệt, rừng mƣa đơn ƣu chỉ bao gồm một vài loài

cây [37].

Theo Evans, J (1984), khi nghiên cứu cấu trúc tổ thành rừng tự nhiên

nhiệt đới thành thục (về sinh thái), tác giả đã xác định có tới 70 - 100 loài cây

gỗ trên 1 ha, nhƣng hiếm có loài nào chiếm hơn 10% tổ thành loài (dẫn theo

tài liệu [10]).

Theo Tolmachop, A. L (1974) ở vùng nhiệt đới thành phần thực vật rất

đa dạng thể hiện ở chỗ rất ít họ chiếm tỷ lệ 10% tổng số loài của hệ thực vật

đó và tổng tỷ lệ phần trăm của 10 họ có số loài lớn nhất chỉ đạt 40 - 50% tổng

số loài. Trong rừng hỗn giao, nhiều loài cây gỗ lớn phân bố theo tỷ lệ khá cân

bằng, tuy nhiên phần lớn trong một quần thụ thƣờng có 1 - 2 loài chiếm ƣu

thế (dẫn theo tài liệu [27])

Laura Klappenbach (2001) cho rằng thành phần loài cây liên quan đến

các loại rừng, một số khu rừng chứa đựng hàng trăm loài cây, trong đó có một

số khu rừng chỉ có một ít loài. Rừng luôn luôn biến đổi và phát triển thông

qua một chuỗi diễn thế, trong thời gian đó thành phần loài cây trong các khu

rừng có sự thay đổi [70].