Nghiên Cứu Bảo Tồn Loài Cây Củ Dòm Stephania Dielsiana C Y Wu Tại Xã Năng Khả Huyện Na Hang Tỉnh Tuyên Quang

i

LỜI CẢM ƠN

Đề tài “ Nghiên cứu bảo tồn loài cây Củ dòm (Stephania dielsiana

C.Y.Wu.) tại xã Năng Khả - huyện Na Hang - Tỉnh Tuyên Quang ” Đƣợc

hoàn thành trong kế hoạch tốt nghiệp Đại học của trƣờng Đại học Lâm nghiệp

khóa học 2015 – 2019.

Trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài, tôi đã nhận đƣợc sự

giúp đỡ của Khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi trƣờng – Trƣờng Đại học

Lâm nghiệp cùng các thầy giáo, cô giáo trong trƣờng. Nhân dịp này tôi xin

cảm ơn về sự giúp đỡ quý báu đó.

Trƣớc hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và kính trọng đến Cô

Phùng Thị Tuyến – Trƣờng Đại học Lâm nghiệp với tƣ cách là ngƣời hƣớng

dẫn khoa học đã dành nhiều thời gian và công sức giúp đỡ tôi hoàn thành đề

tài này.

Nhân dịp này, tôi cũng xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn tới Ủy Ban Nhân

Dân xã Năng Khả - Huyện Na Hang - Tỉnh Tuyên Quang, đặc biệt tôi cũng

xin cảm ơn tới Phó hạt trƣ Nghiên cứu bảo tồn loài cây Củ dòm (Stephania

dielsiana C.Y.Wu.) tại xã Năng Khả - huyện Na Hang - Tỉnh Tuyên

Quang ởng Hoàng Quang Huy, Phó chủ tịch La Văn Đƣờng cùng toàn thế

các anh chị cán bộ kiểm lâm xã Năng Khả, các anh chị cán bộ Ủy ban xã

Năng Khả đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình điều tra và thu

thập tài liệu.

Mặc dù đã cố gắng với tất cả năng lực nhƣng do việc nghiên cứu khoa

học và đối tƣợng nghiên cứu còn khá mới mẻ và những hạn chế về trình độ,

cơ sở vật chất và thời gian nên bài Khóa luận không tránh khỏi những thiếu

sót. Tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp xây dựng quý báu của

các các Thầy Cô để bài khóa luận thêm hoàn thiện.

Tôi xin cam đoan số liệu thu thập, kết quả tính toán là trung thực và

đƣợc trích dẫn rõ ràng.

Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà nội, ngày 01 tháng 05 năm 2019

Tác giả

Trần Công Vinh

ii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................i

MỤC LỤC.........................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v

DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................vi

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................... 3

1.1.Giới thiệu về loài Củ dòm........................................................................... 3

1.1.1. Trên thế giới............................................................................................ 3

1.1.2.Ở Việt Nam .............................................................................................. 6

CHƢƠNG II MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP... 11

NGHIÊN CỨU................................................................................................ 11

2.1. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 11

2.1.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................ 11

2.1.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 11

2.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 11

2.2.1. Nội dung nghiên cứu............................................................................. 11

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 11

2.3.1.Điều tra phân bố loài cây Củ dòm tại xã Năng Khả - huyện Na Hang -

tỉnh Tuyên Quang............................................................................................ 12

2.3.2 Đánh giá tình hình khai thác và sử dụng của loài Củ dòm tại KVNC19

2.3.3 Xác định giá trị sử dụng loài Củ dòm tại KVNC............................... 21

2.3.4. Thực trạng công tác bảo tồn loài Củ dòm tại KVNC......................... 23

CHƢƠNG III ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU

......................................................................................................................... 25

3.1. Đặc điểm tự nhiên .................................................................................... 25

3.2. Về địa giới hành chính ............................................................................. 25

3.3. Tài nguyên................................................................................................ 26

3.3.1. Tài nguyên đất và hiện trạng sử dụng đất............................................. 26

3.3.2. Tài nguyên đất....................................................................................... 26

iii

3.3.3. Hiện trạng sử dụng đất .......................................................................... 26

3.3.4. Tài nguyên nƣớc.................................................................................... 27

3.3.5. Dân số, lao động và dân tộc .................................................................. 28

CHƢƠNG IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ...................... 29

4.1. Kết quả điều tra phân bố loài cây Củ dòm tại xã Năng Khả.................... 29

4.1.1. Kết quả điều tra trong rừng tự nhiên..................................................... 30

4.2. Tình hình khai thác và mức độ bảo tồn loài cây Củ dòm tại KVNC....... 41

4.2.1.Tình hình khai thác................................................................................. 41

4.2.2.Tình hình gây trồng................................................................................ 41

4.2.3.Mức độ biến động trữ lƣợng loài trong những năm gần đây................. 42

4.3.Kết quả xác định giá trị sử dụng loài cây Củ dòm tại KVNC .................. 42

4.3.1.Mục đích gây trồng ................................................................................ 42

4.3.2.Phƣơng thức sử dụng ............................................................................. 44

4.4.Thực trạng công tác bảo tồn Củ dòm tại KVNC ...................................... 44

4.4.1.Một số thuận lợi trong công tác bảo tồn Củ dòm tại khu vực nghiên cứu... 44

4.4.2.Một số khó khăn trong công tác bảo tồn Củ dòm tại khu vực nghiên cứu

......................................................................................................................... 45

4.5.Đề xuất một số giải pháp bảo tồn.............................................................. 45

4.5.1.Bảo tồn nguyên vị (in situ)..................................................................... 46

4.5.2.Bảo tồn chuyển vị (ex situ) .................................................................... 48

4.5.3.Hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật................................................ 49

CHƢƠNG V KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................. 50

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

VU Loài sắp nguy cấp theo IUCN phiên bản 3.1 ( năm 2001 ).

IUCN Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên

Thiên nhiên, viết tắt là IUCN (International Union for

Conservation of Nature and Natural Resources.

KVNC Khu vực nghiên cứu.

GPS Global positioning system (hệ thống định vị toàn cầu).

OTC Ô tiêu chuẩn.

ODB Ô dạng bảng.

LSNG Lâm sản ngoài gỗ.

CTTT Công thức tổ thành.

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Biểu mẫu 2.1: Biểu điều tra phân bố loài Củ dòm theo tuyến ......................... 14

Biểu mẫu 2.2: Đặc điểm vật hậu loài Củ dòm tại rừng tự nhiên .................... 14

Biểu mẫu 2.3: Biểu điều tra tầng cây cao ....................................................... 15

Biểu mẫu 2.4: Tổng hợp vị trí OTC................................................................ 16

Biểu mẫu 2.5: Tổ thành tầng cây cao ở các OTC ........................................... 16

Biểu mẫu 2.6: Biểu điều tra cây bụi thảm tƣơi ............................................... 17

Biểu mẫu 2.7: Biểu điều tra cây tái sinh ......................................................... 18

Biểu mẫu 2.8: Biểu điều tra tình hình sinh trƣởng loài Củ dòm..................... 19

Biểu mẫu 2.9: Diễn biến số lƣợng trồng loài Củ dòm qua các năm............... 19

Biểu mẫu 2.10: Phiếu phỏng vấn điều tra tình hình khai thác sử dụng Củ dòm,

đánh giá khả năng gây trồng tại xã Năng Khả. ............................................... 20

Biểu mẫu 2.11: Phiếu điều tra xác định giá trị sử dụng của loài Củ dòm ...... 22

Biểu 4.1: Bảng số liệu phân bố Củ dòm theo tuyến........................................ 30

Biểu 4.2: Đặc điểm vật hậu loài Củ dòm tại rừng tự nhiên ............................ 34

Biểu 4.3: Tổng hợp vị trí các OTC đƣợc điều tra tại khu vực nghiên cứu ..... 35

Biểu 4.4: Tổ thành tầng cây cao ở các OTC................................................... 35

Biểu 4.5: Đặc điểm cây bụi, thảm tƣơi tại các trạng thái rừng có Củ dòm phân

bố..................................................................................................................... 37

Biểu 4.6: Đặc điểm chất lƣợng cây tái sinh .................................................... 39

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Sơ đồ ô tiêu chuẩn........................................................................... 12

Hình 4.1: Bản đồ điều tra theo tuyến của loài Củ dòm tại khu vực nghiên cứu

......................................................................................................................... 29

Hình 4.2: Sinh cảnh núi đá nơi phát hiện loài cây Củ Dòm ........................... 31

Hình 4.3: Sinh cảnh núi đất nơi phát hiện loài cây Củ dòm........................... 31

Hình 4.4: Sinh cảnh rừng tại khu vực nghiên cứu .......................................... 32

Hình 4.5: Hình thái lá của loài cây Củ dòm.................................................... 33

Hình 4.6: Hoa và quả của loài cây Củ dòm .................................................... 33

Hình 4.7: Củ của loài Củ dòm còn sót trong tự nhiên .................................... 33

Hình 4.8: Đặc điểm tầng cây trong OTC........................................................ 40

Hình 4.9: Một góc trong OTC......................................................................... 40

Hình 4.10: Xác định độ tàn che cho OTC....................................................... 40

Hình 4.11: Lá và củ của loài Củ dòm trong OTC........................................... 40

Hình 4.12: Vƣờn thuốc của ngƣời dân tại KVNC .......................................... 43

Hình 4.13: Hình thái hoa lá của loài cây do ngƣời dân trồng......................... 43

Hình 4.14: Hình thái củ của loài do ngƣời dân trồng ..................................... 43

Hình 4.15: Tiêu bản thu đƣợc tại KVNC........................................................ 43