Nghệ thuật lời thơ trong dân ca Sán Chí

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM



TRỊNH THỊ THẢO

NGHỆ THUẬT LỜI THƠ TRONG DÂN CA SÁN CHÍ

(Qua khảo sát tư liệu sưu tầm ở xã Kiên Lao,

huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Thái Nguyên – 2013

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM



TRỊNH THỊ THẢO

NGHỆ THUẬT LỜI THƠ TRONG DÂN CA SÁN CHÍ

(Qua khảo sát tư liệu sưu tầm ở xã Kiên Lao,

huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang)

CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM

MÃ SỐ: 60220121

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đức Ngôn

Thái Nguyên – 2013

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự

hướng dẫn khoa học của PGS.TS Trần Đức Ngôn

Nội dung đề tài nghiên cứu của luận văn chưa được ai công bố trong bất

kì công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2013

Tác giả luận văn

Trịnh Thị Thảo

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Đức Ngôn

người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, dìu dắt và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian

tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy, cô giáo giảng dạy

lớp cao học văn K19, khoa Sau đại học, khoa Ngữ văn, trường Đại học Sư

phạm Thái Nguyên đã hướng dẫn, truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt quá

trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn bà Lý Thị Kẹo, người đã giúp tôi trong quá

trình sưu tầm tư liệu để hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới những người thân trong gia

đình, đồng nghiệp và bạn bè đã luôn động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất

cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu.

Thái Nguyên, ngày 22 tháng 5 năm 2013

Tác giả

Trịnh Thị Thảo

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

i

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ........................................................................................................

Lời cam đoan........................................................................................................

Lời cảm ơn ...........................................................................................................

Mục lục ............................................................................................................... i

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 2

3. Mục đích và yêu cầu của đề tài ....................................................................... 7

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 8

5. Phương pháp nghiên cứu và tư liệu khảo sát................................................... 8

6. Bố cục của luận văn........................................................................................ 8

NỘI DUNG........................................................................................................ 9

Chương 1. TỔNG QUAN VỀ DÂN CA SÁN CHÍ.......................................... 9

1.1. CHỦ NHÂN CỦA DÂN CA SÁN CHÍ....................................................... 9

1.1.1. Sơ lược lịch sử tộc người Sán Chí............................................................. 9

1.1.2. Văn hóa của người Sán Chí..................................................................... 10

1.1.2.1. Văn hóa tổ chức xã hội......................................................................... 10

1.1.2.2. Văn hóa sinh hoạt................................................................................. 12

1.1.2.3. Văn hóa phong tục ............................................................................... 13

1.1.2.4. Văn học nghệ thuật .............................................................................. 14

1.2. DIỄN XƯỚNG DÂN CA SÁN CHÍ.......................................................... 14

1.3. NỘI DUNG CỦA DÂN CA SÁN CHÍ ...................................................... 17

1.3.1. Tình yêu nam nữ ..................................................................................... 18

1.3.1.1. Tình yêu với sự gặp gỡ, nhớ thương và khát vọng hạnh phúc kết đôi... 18

1.3.1.2. Tình yêu với sự dở dang, ly biệt........................................................... 24

1.3.2. Tình yêu quê hương đất nước.................................................................. 26

1.3.2.1. Nỗi đau xót trước cảnh quê hương bị giặc tàn phá ............................... 26

1.3.2.2. Tình cảm gắn bó với thiên nhiên, cuộc sống ........................................ 28

Chương 2. THỂ THƠ VÀ KẾT CẤU LỜI THƠ TRONG DÂN CA SÁN CHÍ.. 31

2.1. THỂ THƠ .................................................................................................. 31

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ii

2.1.1. Sơ lược về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt....................................................... 31

2.1.2. Vần thơ ................................................................................................... 33

2.1.3. Nhịp thơ.................................................................................................. 38

2.1.4. Thanh điệu.............................................................................................. 40

2.2. KẾT CẤU LỜI THƠ ................................................................................. 42

2.2.1. Kết cấu đối đáp ....................................................................................... 43

2.2.2. Kết cấu một chiều ................................................................................... 47

2.2.3. Kết cấu trùng điệp................................................................................... 48

Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ, NGÔN NGỮ BIỂU THỊ THỜI

GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG DÂN CA SÁN CHÍ.. 53

3.1. CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ ......................................................................... 53

3.1.1. So sánh ................................................................................................... 53

3.1.1.1. Cấu tạo của phép so sánh trong dân ca Sán Chí.................................... 53

3.1.1.2. Giá trị của nghệ thuật so sánh trong dân ca Sán Chí............................. 56

3.1.2. Ẩn dụ...................................................................................................... 60

3.1.2.1. Lối sử dụng ẩn dụ trong dân ca Sán Chí.............................................. 60

3.1.2.2. Vai trò của ẩn dụ trong dân ca Sán Chí ................................................ 62

3.1.3. Nhân hoá................................................................................................. 65

3.1.3.1. Lối sử dụng nhân hoá trong dân ca Sán Chí ......................................... 65

3.1.3.2. Vai trò của phép nhân hoá trong dân ca Sán Chí .................................. 67

3.2. NGÔN NGỮ BIỂU THỊ THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ

THUẬT TRONG DÂN CA SÁN CHÍ............................................................. 70

3.2.1. Ngôn ngữ biểu thị thời gian nghệ thuật .................................................. 70

3.2.1.1. Ngôn ngữ biểu thị thời gian hiện thực .................................................. 71

3.2.1.2. Ngôn ngữ biểu thị thời gian tâm lý....................................................... 74

3.2.1.3. Ngôn ngữ biểu thị thời gian đồng hiện ................................................. 76

3.2.2. Ngôn ngữ biểu thị không gian nghệ thuật.............................................. 80

3.2.2.1. Ngôn ngữ biểu thị không gian thiên nhiên............................................ 81

3.2.2.2. Ngôn ngữ biểu thị không gian sinh hoạt............................................... 85

KẾT LUẬN ..................................................................................................... 90

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 93

PHỤ LỤC............................................................................................................

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dân ca nói chung, dân ca của người Sán Chí ở Kiên Lao, Lục Ngạn nói

riêng vẫn được coi là món ăn tinh thần của không ít người trong đời sống sinh

hoạt hằng ngày. Ở Kiên Lao, những bài hát dân ca từ rất lâu đến nay vẫn được

bà con gìn giữ, thể hiện, đam mê, thậm chí sáng tác ở mọi lúc, mọi nơi và trong

mọi hoàn cảnh.

Sức hấp dẫn của những bài dân ca (mà người Sán Chí thường gọi là sịnh

ca) không chỉ ở giọng ca, nhịp hát khi xướng lên mà còn ở vẻ đẹp đa dạng của

lời thơ trữ tình trong những bài thất ngôn tứ tuyệt. Người Sán Chí ở Kiên Lao

sáng tạo, thể hiện hay thưởng thức văn hóa, nghệ thuật không ngoài mục đích

bồi đắp và làm giàu cho tâm hồn mình song họ luôn mong muốn những sản

phẩm tinh thần mang giá trị cao ấy không chỉ mãi mãi được lưu truyền mà còn

được làm dày thêm, đến với nhiều người trên mọi miền của Tổ quốc. Từ thực tế

trên, khi chọn nghiên cứu giá trị nghệ thuật trong dân ca Sán Chí ở Kiên Lao

(Lục Ngạn, Bắc Giang), chúng tôi nhằm phát hiện cái hay, cái đẹp của lời thơ

và nuôi ý thức bảo tồn vốn dân ca này của người Sán Chí. Chúng tôi cho đây là

một việc làm thiết thực.

Trên thực tế nghiên cứu, những giá trị nghệ thuật của dân ca Sán Chí,

cho đến nay, vẫn còn là một khoảng trống trong khoa học. Các công trình

nghiên cứu đi trước chưa đề cập nhiều đến vấn đề này.

Từ những lý do trên, chúng tôi quyết định nghiên cứu đề tài “Nghệ thuật lời thơ

trong dân ca Sán Chí” (Qua khảo sát tư liệu sưu tầm ở xã Kiên Lao, huyện Lục

Ngạn, tỉnh Bắc Giang) với hy vọng đóng góp phần nhỏ vào quá trình tìm hiểu dân ca

các dân tộc thiểu số Việt Nam nói chung và dân ca của người Sán Chí nói riêng.

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

2

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

- Công trình Hát dân ca – dân tộc Sán Chay – nhóm Sán Chí xã Kiên

Lao, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang (chủ nhiệm đề tài Nguyễn Xuân Cần,

Bắc Giang, 1999) có thể xem là công trình điều tra, khảo sát, tìm hiểu ban

đầu, về dân ca Sán Chí (sịnh ca) ở xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn. Trong công

trình này, các tác giả đã đi sâu tìm hiểu về nguồn gốc của người Sán Chí, chỉ

ra những điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hoá, phong tục của tộc người này (ở

Việt Nam nói chung, ở Kiên Lao nói riêng). Các tác giả Trần Văn Lạng,

Nguyễn Hựu Tự có đưa vào đề tài bảng từ vựng Hán – Nôm Sán Chí, lời ca

Sán Chí (nhưng không nhiều – trên 30 bài) sau khi điền dã, sưu tầm, phiên

dịch (so với cuốn “Dân ca Sán Chí ở Kiên Lao – Lục Ngạn” sau này, số

lượng bài ca ở công trình này chiếm tỷ lệ nhỏ). Ngoài ra ở mỗi phần, mỗi

chương của công trình, các tác giả đều có giới thiệu khá cụ thể về các hình

thức ca hát dân ca của người Sán Chí hoặc trình bày, phân tích về thực trạng

hát sịnh ca của bà con ở Kiên Lao – Lục Ngạn hiện nay. Nhận xét chung nhất

về sự tồn tại, phát triển của dân ca Sán Chí, Trần Văn Lạng có viết: “Dân ca

Sán Chí là loại hình dân ca có từ lâu đời với các lối hát ru, hát ví, đối đáp

nam nữ thể hiện tình cảm tốt đẹp giữa con người với con người, con người với

thiên nhiên làm cho cuộc sống thêm tốt đẹp. Loại hình dân ca này trước đây

rất thịnh hành và được bà con Sán Chí hát thường xuyên mọi lúc, mọi nơi.

Song hơn 20 năm nay, loại hình hát dân ca này như bị lãng quên trở nên xa lạ

dần với lớp trẻ Sán Chí [4, 30].

Nhìn chung, công trình được xem là thành công bước đầu do nhóm tác

giả thực hiện sau một thời gian đi thực tế, khảo sát, viết báo cáo về dân ca của

người Sán Chí ở Kiên Lao, Lục Ngạn. Trong công trình, có thấy đưa ra một vài

luận điểm về nội dung lời ca (chưa đi sâu phân tích, chứng minh), còn đặc điểm

hình thức nghệ thuật lời thơ hầu như chưa được các tác giả nhắc đến. Song đề

tài đã tập hợp, khái quát được những tiền đề thực tế quan trọng liên quan tới

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

3

đời sống, vốn dân ca của người Sán Chí, trên cơ sở đó chúng tôi hiểu được

thêm về người Sán Chí, về đời sống của bà con và có định hướng nghiên cứu

các vấn đề trong luận văn được tốt hơn.

- Cuốn Dân ca Sán Chí ở Kiên Lao – Lục Ngạn (Nguyễn Xuân Cần –

Trần Xuân Lạng chủ biên - 2003) dày hơn 1000 trang, đã khái quát được phần

lời dân ca Sán Chí ở xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn. Các tác giả của cuốn sách

sau một thời gian dài đi sưu tầm, điền dã, tìm hiểu, viết báo cáo, đã tập hợp,

tuyển chọn và in sách hơn 1000 bài dân ca (gồm cả phần chữ Hán, phiên âm

Hán Việt và dịch nghĩa). Chiếm một phần nhỏ trong cuốn sách là một số bài

giới thiệu khái quát về dân tộc Sán Chí với những điều kiện tự nhiên, kinh tế,

văn hoá, các hình thức hát dân ca của tộc người này. Có thể đánh giá về công

trình này như lời của các tác giả:“Chuyên luận này chưa có tham vọng nghiên

cứu sâu mà chỉ ở mức độ điều tra khảo sát, sưu tầm tập hợp tư liệu về dân ca

Sán Chí – Sán Chay ở Kiên Lao” [5, 7]. Tuy vậy, chúng tôi vẫn nghĩ rằng

cuốn sách này là một thành công lớn, là kết quả của sự nỗ lực không ngừng

của nhóm tác giả người Bắc Giang. Dù chưa nghiên cứu sâu giá trị nội dung,

nghệ thuật của lời thơ nhưng cuốn sách đã cung cấp nguồn tư liệu phong phú,

quý giá về các bài dân ca Sán Chí cho những người nghiên cứu đi sau cũng

như góp phần vào việc bảo tồn, gìn giữ vốn văn hoá, văn học cổ truyền của

tộc người này.

- Địa chí Bắc Giang (Bảo tàng Bắc Giang xuất bản năm 2003) là cuốn

sách tập hợp các bài viết thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau (trong đó có thể loại

dân ca Sán Chí – lĩnh vực văn học nghệ thuật) của tỉnh Bắc Giang. Tác giả

Nguyễn Thu Minh khi viết về mục “Dân ca Sán Chí” đã đưa ra nhiều ý kiến,

luận điểm về thể hát sịnh ca xưa nay của người Sán Chí (trong đó phân tích khá

chi tiết về bốn hình thức hát sịnh ca hiện còn tồn tại: hát ban ngày, hát ban đêm,

hát đám cưới, hát đổi danh). Sau khi khẳng định “Dân ca Sán Chí là một loại

hình văn học dân gian truyền thống đã có từ lâu đời. Đó là một thể loại dân ca

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

4

trữ tình, một hình thức văn nghệ phong phú, hấp dẫn của người Sán Chí...”

[47, 477], tác giả có đưa ra những nhận xét liên quan đến nội dung các câu hát

sịnh ca như: “Sịnh ca của người Sán Chí không những là lời ca tiếng hát của

thanh niên nam nữ mà còn phản ánh những tư tưởng, tình cảm, ước mơ,

nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân lao động…”, song chưa đi vào phân

tích cụ thể ở các bài ca; hoặc nhận định thiên về cách thức sáng tạo lời thơ –

mặt hình thức nghệ thuật của người Sán Chí: “Sịnh ca là những bài ca giản dị

nhưng vô cùng sâu sắc. Họ mượn những hình tượng mây nước trăng hoa để nói

hộ lòng người, lồng vào những hình tượng đó tình cảm sâu kín của mình. Họ

muốn nhờ sự vật hay sự việc trong thiên nhiên trong xã hội nói hộ lòng mình

với người bạn hát, bạn đời” [47, 482]. Nhìn chung những luận điểm Nguyễn

Thu Minh đưa ra như trên (dù chưa lấy dẫn chứng minh hoạ) có thể xem là

những ý kiến quý báu giúp chúng tôi có được định hướng đúng đắn khi nghiên

cứu về nội dung và nghệ thuật lời thơ trong dân ca Sán Chí.

- Trong cuốn Dân tộc Sán Chay ở Việt Nam (Khổng Diễn chủ biên) –

nhà xuất bản Văn hoá dân tộc – 2003, nhóm tác giả đã trình bày khá công phu,

cụ thể, chi tiết về mọi mặt trong đời sống của người Cao Lan – Sán Chí (thuộc

Sán Chay): điều kiện tự nhiên, dân cư, đời sống kinh tế, tổ chức xã hội, văn hoá

vật chất, văn hoá tinh thần... Khi nói về mảng văn nghệ dân gian (thuộc văn hoá

tinh thần) các tác giả có bàn tới thể loại dân ca của người Cao Lan – Sán Chí.

Trong đó có trích dẫn một số bài ca chứng minh cho các nhận định: “Lời ca nói

về quê hương bản quán và đặc điểm phong cảnh quê hương...” [7, 386]...

“phần lớn nội dung hát sịnh ca hay song cộ là đề cập đến tình yêu” [7, 387].

Trong bài viết, các tác giả còn nhấn mạnh tới “tính phổ biến” của lối hát sịnh ca

từ xưa đến nay: “Ở người Sán Chí cũng như Cao Lan, hát song cộ hoặc sắng

cộ khá phổ biến, hầu như xưa kia làng nào cũng hát” [7, 399].

Có thể nói, cuốn sách là một công trình nghiên cứu toàn diện, hệ thống,

đầy đủ nhất về người Sán Chay (gồm Cao Lan – Sán Chí). Song về phần dân

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

5

ca, các tác giả cũng chỉ mới dừng lại ở việc đưa ra một vài khía cạnh thuộc nội

dung của lời thơ mà chưa nói đến nghệ thuật trong dân ca Sán Chí. Cuốn sách

đã giúp chúng tôi có cái nhìn toàn diện nhất về mọi mặt, mọi lĩnh vực trong đời

sống của người Sán Chí – Sán Chay, trên cơ sở đó chúng tôi đi sâu vào một vấn

đề nghiên cứu cụ thể: nghệ thuật của lời thơ.

- Trong báo cáo đề tài Sưu tầm, nghiên cứu di sản dân ca các dân tộc

thiểu số tỉnh Bắc Giang – 2007 (chủ nhiệm đề tài Ngô Văn Trụ), nhóm tác giả

có dành một phần cuốn sách giới thiệu về dân ca của dân tộc Sán Chí. Trong đó

các tác giả đã đi sâu chỉ ra các hình thức hát dân ca hiện còn tồn tại của đồng

bào. Chẳng hạn về thể hát ban ngày, các tác giả viết: “Chục cộ là thể hát đối

đáp giữa nam và nữ. Lối hát này giống như hát ví của người Kinh. Sự giàu có

về câu hát thường gắn liền với trí thông minh, tài ứng khẩu và việc giỏi đặt lời

mời của người hát” [39, 30]. Nhìn chung, cũng như một số báo cáo, đề tài

nghiên cứu về dân ca Sán Chí ở Bắc Giang trước đó, đề tài trên cũng chưa đề

cập đến đặc điểm nội dung hay nghệ thuật của lời thơ.

- Trong cuốn Ca thư (Đỗ Thị Hảo chủ biên), các tác giả đã dành phần

lớn trang sách để giới thiệu về những lời bài hát Sán Chay. Phần lời bình nội

dung lời thơ và sơ lược về người Sán Chay chiếm tỷ lệ nhỏ. Song các tác giả

cũng đã có những nhận định chung nhất về nội dung câu hát dân ca của người

Sán Chay qua việc “phản ánh những sinh hoạt văn hoá độc đáo và rất riêng

của từng tộc người…” [10, 135]... Cuốn sách đã cung cấp nguồn tư liệu phong

phú về các bài dân ca Sán Chay nên chưa thể đi sâu nghiên cứu về nội dung,

nghệ thuật của lời ca.

- Luận văn Thạc Sỹ Hát xắng cọ của người Sán Chí ở Lộc Bình – Lạng

Sơn – những đặc điểm nội dung và nghệ thuật của Nguyễn Thị Thu Hiền (Đại

học sư phạm Thái Nguyên - 2011) được triển khai thành 3 chương với các nội

dung: Tiền đề, nguồn gốc, khái niệm, nội dung, nghệ thuật của hát xắng cọ...

Có thể xem đây là công trình nghiên cứu khá cụ thể, chi tiết về thể hát xắng cọ

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

6

ở Lộc Bình – Lạng Sơn. Tác giả luận văn có đưa ra nhận xét về thể hát này như

sau: “Trong tổng thể văn hoá dân gian của cư dân Sán Chí ở Lộc Bình, hát

xắng cọ là hình thức sinh hoạt dân ca độc đáo, đặc sắc đáp ứng được nhu cầu

tình cảm của người lao động miền núi” [12, 39]. Nhìn chung, luận văn đã chỉ

ra và có phân tích những đặc điểm nổi bật về nội dung, nghệ thuật của những

câu hát xắng cọ ở Lộc Bình – Lạng Sơn. Có thể nói, luận văn đã giúp chúng tôi

hiểu biết thêm về con người Sán Chí ở miền xứ Lạng, hiểu về giá trị những câu

hát dân ca của họ, đặc biệt, những đặc điểm nội dung và nghệ thuật được nêu

trong luận văn sẽ là những gợi ý quan trọng giúp chúng tôi có được định hướng

đúng đắn khi đi nghiên cứu sâu hơn về nghệ thuật lời thơ trong dân ca Sán Chí

(qua khảo sát tư liệu dân ca của người Sán Chí ở Kiên Lao – Lục Ngạn).

- Công trình dự thi giải thưởng tài năng khoa học trẻ Việt Nam 2011

mang tên Phong tục cưới hỏi và nghệ thuật hát sình ca của nhóm tác giả Ngô

Ngọc Ánh, Lại Thị Mai Hương, Nguyễn Thị Thu Thảo (Đại học khoa học –

Đại học Thái Nguyên) được hoàn thành vào năm 2011. Trong công trình này,

các tác giả đã dành gần 30 trang nghiên cứu về nghệ thuật hát sình ca của người

Sán Chí. Tuy nhiên, các tác giả mới chỉ dừng lại ở sự nhận diện một số nội

dung: khái niệm, nguồn gốc, phương thức diễn xướng sình ca; giá trị của câu

hát sình ca trong việc gắn kết tình cảm con người, thể hiện thế giới quan, nhân

sinh quan của người Sán Chí... “Ngay từ khi tìm hiểu nhau, các chàng trai cô

gái đã sử dụng sình ca như một thứ ngôn ngữ vừa sâu sắc vừa tế nhị của tình

cảm mà không thể tìm thấy ở bất cứ một câu thơ tình nào của con người hiện

đại” [1, 61]. Công trình dự thi chưa đề cập đến đặc điểm hình thức nghệ thuật

của lời ca, nội dung lời ca cũng chưa được nghiên cứu chi tiết. Song nhìn chung

công trình trên cũng đã cung cấp cho chúng tôi nhiều tri thức quý báu giúp

chúng tôi có hướng nghiên cứu luận văn tốt hơn.

Các công trình trên đây đã đạt được những thành công nhất định khi

khảo sát, sưu tầm, nghiên cứu về dân ca của người Sán Chí, đồng thời đáp ứng

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

7

đuợc mục tiêu, yêu cầu đặt ra của Nhà nước về việc bảo tồn, phát huy các giá

trị văn hóa phi vật thể của dân tộc. Các công trình trên dù chưa nghiên cứu sâu

(có công trình đã đề cập đến) về nghệ thuật lời thơ song đã giúp cho chúng tôi

có nhiều kiến thức bổ ích và cung cấp phần tư liệu phong phú, quý báu cho

chúng tôi khi thực hiện luận văn của mình.

Trong thời gian đi điền dã tại xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc

Giang – nơi tập trung nhiều người Sán Chí, chúng tôi đã gặp gỡ, nói chuyện với

một số nghệ nhân hát dân ca và có thu thập được thêm một số cuốn sổ chép tay

các bài hát dân ca của họ. Có thể nói vốn dân ca của người Sán Chí tồn tại được

đến ngày nay một phần lớn nhờ vào ý thức giữ gìn, duy trì và phát huy lời ca,

tiếng hát dân tộc mình của các nghệ nhân nói riêng, của đồng bào Sán Chí nói

chung. Những cuốn sổ ghi chép các bài hát (nhất là các bài hát được sáng tác

thời hiện đại) của bà con ở Kiên Lao là những tư liệu quý báu cho chúng tôi

trong quá trình thực hiện luận văn.

Trong thời gian viết luận văn chúng tôi có đọc được một số bài viết

đăng trên báo điện tử về dân ca của người Sán Chí ở nhiều địa chỉ song các bài

viết chỉ dừng lại ở việc giới thiệu sơ lược về loại hình dân ca này mà chưa đi

sâu phân tích cụ thể một vấn đề thuộc nội dung hay nghệ thuật của lời thơ.

3. Mục đích và yêu cầu của đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu

Việc nghiên cứu đề tài này nhằm chỉ ra những nét đặc sắc trong nghệ

thuật lời thơ sịnh ca Sán Chí ở Kiên Lao - Lục Ngạn, qua đó thấy được giá trị

của sịnh ca Sán Chí trong kho tàng dân ca nói chung cũng như góp phần vào

việc bảo tồn vốn văn hóa, văn học này.

3.2. Yêu cầu của đề tài

Mô tả khái quát về sịnh ca trên các phương diện diễn xướng và làm rõ

những giá trị nội dung của lời thơ trong sịnh ca. Đây là nội dung phụ của

luận văn.

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/