Nghệ thuật kết cấu truyện ngắn nguyễn huy thiệp (qua những ngọn gió hua tát và con gái thủy thần).

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

***

NGUYỄN THỊ HOÀI

NGHỆ THUẬT KẾT CẤU TRUYỆN NGẮN

NGUYỄN HUY THIỆP

(QUA NHỮNG NGỌN GIÓ HUA TÁT

VÀ CON GÁI THỦY THẦN)

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Đà Nẵng, 05/2014

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

***

NGHỆ THUẬT KẾT CẤU TRUYỆN NGẮN

NGUYỄN HUY THIỆP

(QUA NHỮNG NGỌN GIÓ HUA TÁT

VÀ CON GÁI THỦY THẦN)

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Người hướng dẫn:

PGS. TS NGUYỄN PHONG NAM

Người thực hiện:

NGUYỄN THỊ HOÀI

(Khóa 2010 - 2014)

Đà Nẵng, tháng 5/2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi Nguyễn Thị Hoài xin cam đoan:

1. Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự

hướng dẫn của PGS. TS Nguyễn Phong Nam.

2. Mọi tham khảo dùng trong luận văn này đều được trích dẫn rõ ràng

tên tác giả, tên công trình, thời gian, địa điểm công bố.

3. Nếu có bất kỳ sự sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo

hay sự gian trá, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Đà Nẵng, ngày 10 tháng 5 năm 2014

Người thực hiện

Nguyễn Thị Hoài

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, em xin trân trọng cảm ơn thầy Nguyễn

Phong Nam, người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em về kiến

thức và phương pháp để em hoàn thành được khóa luận tốt

nghiệp này.

Em cũng xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong Khoa

Ngữ văn trường ĐHSP thành phố Đà Nẵng đã hướng dẫn,

giảng dạy, cung cấp kiến thức và phương pháp trong 4 năm

học qua để ngày hôm nay em được trở thành một cô giáo dạy

Ngữ văn.

Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới Thư viện trường ĐHSP

thành phố Đà Nẵng, Thư viện Tổng Hợp thành phố Đà Nẵng,

Thư viện xã Cát Văn (Thanh Chương, Nghệ An), Nhà sách

Bạch Đằng đã giúp tôi trong quá trình tìm kiếm và mượn tư

liệu để phục vụ cho việc nghiên cứu và hoàn thành đề tài này.

Được sự giúp đỡ của thầy cô và bạn bè, cùng với những

nỗ lực của bản thân, em đã hoàn thành khóa luận tốt nghiệp đề

tài: “Nghệ thuật kết cấu truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp (qua

Những ngọn gió Hua Tát và Con gái thủy thần)”. Do trình độ

nghiên cứu và thời gian có hạn, luận văn này chắc chắn không

tránh khỏi có thiếu sót và hạn chế. Rất mong được sự góp ý và

chỉ dẫn của thầy cô. Em xin trân trọng cảm ơn.

Sinh viên

Nguyễn Thị Hoài

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu.......................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 5

4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 5

5. Bố cục khóa luận........................................................................................ 6

Chương 1. NGUYỄN HUY THIỆP – CÂY BÚT TRUYỆN NGẮN

XUẤT SẮC ................................................................................................... 7

1.1. Chân dung nhà văn Nguyễn Huy Thiệp ................................................... 7

1.2. Nguyễn Huy Thiệp và sự vận động của truyện ngắn đương đại Việt Nam... 11

Chương 2. THẾ GIỚI HÌNH TƯỢNG TRONG “NHỮNG NGỌN GIÓ

HUA TÁT” VÀ “CON GÁI THỦY THẦN” – NHÌN TỪ PHƯƠNG

DIỆN KẾT CẤU......................................................................................... 16

2.1. Tổ chức hệ thống hình tượng nhân vật................................................... 16

2.1.1. Xây dựng hệ thống nhân vật theo mô hình “truyện lồng truyện” ........ 16

2.1.2 Tổ chức hệ thống hình tượng nhân vật theo nguyên tắc “lạ hóa” ......... 21

2.2. Tổ chức hình tượng thời gian................................................................. 27

2.2.1. Thời gian hỗn độn .............................................................................. 27

2.2.2. Thời gian tuyến tính ........................................................................... 31

2.3. Tổ chức hình tượng không gian nghệ thuật............................................ 34

2.3.1. Đan xen không gian thực và ảo........................................................... 35

2.3.2. Không gian “đóng kín – rộng mở”...................................................... 43

Chương 3. TỔ CHỨC TRẦN THUẬT TRONG “NHỮNG NGỌN GIÓ

HUA TÁT” VÀ “CON GÁI THỦY THẦN”........................................... 47

3.1. Tổ chức trần thuật qua điểm nhìn nghệ thuật ......................................... 47

3.1.1. Điểm nhìn phức hợp ........................................................................... 47

3.1.2. Điểm nhìn đơn tuyến .......................................................................... 52

3.2. Tổ chức ngôn ngữ trần thuật trong tác phẩm.......................................... 57

3.2.1. Ngôn ngữ sắc gọn, hàm súc ................................................................ 58

3.2.2. Ngôn ngữ thông tục, đời thường......................................................... 60

3.3. Tổ chức giọng điệu trần thuật trong tác phẩm........................................ 64

3.3.1. Cá thể hóa giọng điệu nhân vật........................................................... 64

3.3.2. Sự pha trộn, đan xen nhiều giọng điệu................................................ 67

KẾT LUẬN................................................................................................. 74

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 76

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Văn xuôi thời kì đổi mới đem lại một diện mạo hoàn toàn mới mẻ cho

nền văn học Việt Nam. Mỗi nhà văn tự tìm cho mình một hướng đi riêng, để

được trải nghiệm với cuộc sống, để được tự do sáng tạo bằng chính tư duy

nghệ thuật độc đáo. Nguyễn Huy Thiệp không chỉ để lại ấn tượng với người

đọc qua những hiện tượng xâm nhập thể loại mà còn để lại trong lòng chúng

ta độ chấn động mạnh mẽ bằng nghệ thuật kết cấu đặc sắc trong các sáng tác

truyện ngắn.

“Nguyễn Huy Thiệp là một trong những cây bút hậu hiện đại tiêu biểu

của Việt Nam” [2, tr. 212]. Là nhà văn có khả năng phá cách trong nền văn

học đương đại. Ông góp phần quan trọng trong quá trình phát triển, cách tân

nền văn học đương đại Việt Nam với ba thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết,

kịch.

Bằng lối viết thông minh, sắc sảo, lối tư duy hiện đại Nguyễn Huy Thiệp

đóng góp rất nhiều khía cạnh mới cho truyện ngắn đương đại Việt Nam: từ

cách chọn đề tài, tư tưởng, quan niệm nghệ thuật, đến nghệ thuật kết cấu...

Mỗi truyện ngắn là mỗi cuộc chơi nhà văn thử sức mình. Ông luôn băn khoăn

xây dựng cho tác phẩm của mình một kết cấu truyện độc đáo, mới lạ. Những

ngọn gió Hua Tát và Con gái thủy thần là hai truyện ngắn thể hiện rõ tài năng

dựng truyện của nhà văn. Với kết cấu truyện lồng truyện, Nguyễn Huy Thiệp

chú ý tổ chức hệ thống hình tượng nhân vật gắn liền với những mô hình,

nguyên tắc độc đáo. Không gian đan xen thực và ảo, không gian đóng kín –

rộng mở cùng với thời gian hỗn độn, thời gian tuyến tính, điểm nhìn phức

hợp, điểm nhìn đơn tuyến, ngôn ngữ sắc gọn hàm súc, ngôn ngữ thông tục đời

thường, giọng điệu cá thể hóa hay đan xen nhiều giọng điệu là những yếu tố

tạo nên sự thành công trong tổ chức văn bản của hai truyện ngắn này.

2

Đến đây, chúng ta có thể khẳng định rằng giá trị hai truyện ngắn Những

ngọn gió Hua Tát, Con gái thủy thần của Nguyễn Huy Thiệp mang lại là rất

lớn mà mỗi người cần có một cái nhìn sâu sắc hơn. Đặc biệt là về phương

diện nghệ thuật kết cấu. Vì vậy, chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu:

“Nghệ thuật kết cấu truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp (qua Những ngọn gió

Hua Tát và Con gái thủy thần)”. Qua đề tài nghiên cứu, một lần nữa giúp tôi

cũng như các bạn hiểu rõ hơn về những thành công trên phương diện nghệ

thuật kết cấu mà tác giả đã xây dựng trong hai truyện ngắn này.

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

Kể từ lúc xuất hiện trên diễn đàn văn học, đến nay gia tài Nguyễn Huy

Thiệp bao gồm cả truyện ngắn, kịch, tiểu thuyết... Dù viết gì, trước sau

Nguyễn Huy Thiệp vẫn là một cây bút truyện ngắn có hạng – một hiện tượng

văn học đặc biệt trong những năm cuối thế kỉ XX. Tác phẩm của ông đã được

dịch ra tiếng Anh và tiếng Pháp, nhiều hơn cả là ở - các nước Bắc Âu. Đặc

biệt, những sáng tác truyện ngắn khi mới ra đời đã phá vỡ thế bình ổn trên

văn đàn và tạo nên những cuộc tranh luận lớn trong thời kỳ đổi mới của văn

học. Trong phần lịch sử vấn đề nghiên cứu, chúng tôi sẽ tổng hợp những bài

viết, công trình nghiên cứu về nhà văn Nguyễn Huy Thiệp cũng như nghệ

thuật kết cấu truyện ngắn của ông.

Gia tài truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp được tổng hợp và in trong

quyển Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, Nxb Giáo dục, năm 2003, bao gồm 47

truyện.

Tác giả Nguyễn Thanh Bình, Nguyễn Hải Hà đã thống kê: từ năm 1987

đến năm 1989 có hơn 70 bài viết về sáng tác của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.

Còn Phạm Xuân Nguyên với quyển Đi tìm Nguyễn Huy Thiệp tập hợp 54 bài

viết tiêu biểu về nhà văn với rất nhiều tên tuổi uy tín như Đỗ Đức Hiểu,

Hoàng Ngọc Hiến, Lại Nguyên Ân, GregLockhart...