Ngân hàng thương mại và tín dụng ngân hàng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VÀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG

HÀ NỘI - 2010

1

Ch­¬ng I: lý luËn chung vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i

vµ tÝn dông ng©n hµng.

2/ C¸c nghiÖp vô cña NHTM.

I/ Ng©n hµng th­¬ng m¹i.

1/ Kh¸i niÖm Ng©n hµng th­¬ng m¹i.

Ng©n hµng Th­¬ng m¹i (NHTM) lµ tæ chøc tµi chÝnh trung

gian cã vÞ trÝ quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ, nã lµ mét lo¹i h×nh

doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - tÝn dông. Theo

ph¸p lÖnh ng©n hµng ngµy 23-5-1990 cña Héi ®ång Nhµ n­íc x¸c

®Þnh:" Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t

®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi tõ kh¸ch hµng víi

tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn

nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n".

Nh­ vËy NHTM lµm nhiÖm vô trung gian tµi chÝnh ®i vay ®Ó

cho vay qua ®ã thu lêi tõ chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn

göi, nã thùc sù lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp dÞch vô tµi chÝnh, mÆc

dï gi÷a NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian kh¸c rÊt khã

ph©n biÖt sù kh¸c nhau, nh­ng ng­êi ta vÉn ph¶i t¸ch NHTM ra

thµnh mét nhãm riªng v× nh÷ng lý do rÊt ®Æc biÖt cña nã nh­ tæng

tµi s¶n cã cña NHTM lu«n lµ khèi l­îng lín nhÊt trong toµn bé hÖ

thèng Ng©n hµng, h¬n n÷a khèi l­îng sÐc hay tµi kho¶n göi kh«ng

k× h¹n mµ nã cã thÓ t¹o ra còng lµ bé phËn quan träng trong tæng

cung tiÒn tÖ M1 cña c¶ nÒn kinh tÕ. Cho thÊy NHTM cã vÞ trÝ rÊt

quan träng trong hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ trong nÒn kinh tÕ

quèc d©n.

2

C¸c NHTM cã 3 lo¹i nghiÖp vô chÝnh, ®ã lµ nghiÖp vô nî

(huy ®éng t¹o nguån vèn), nghiÖp vô cã (sö dông vèn) vµ nghiÖp vô

trung gian (thanh to¸n hé kh¸ch hµng).

2.1/ NghiÖp vô nî.

§©y lµ nghiÖp vô huy ®éng t¹o nguån vèn dïng cho c¸c ho¹t

®éng cña ng©n hµng, bao gåm c¸c nguån vèn sau:

2.1.1. Nguån vèn tù cã, coi nh­ tù cã vµ vèn dù tr÷.

- Vèn ®iÒu lÖ: §©y lµ sè vèn ban ®Çu ®­îc h×nh thµnh khi NHTM

®­îc thµnh lËp, nã cã thÓ do Nhµ n­íc cÊp ®èi víi NHTM quèc

doanh, cã thÓ lµ vèn ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng ®èi víi NHTM cæ

phÇn, cã thÓ lµ vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh ®èi víi NHTM liªn

doanh, hoÆc vèn do t­ nh©n bá ra cña NHTM t­ nh©n. Møc vèn

®iÒu lÖ lµ bao nhiªu tuú theo quy m« cña NHTM ®­îc ph¸p lÖnh

quy ®Þnh cô thÓ.

- Vèn coi nh­ tù cã: bao gåm lîi nhuËn ch­a chia, tiÒn l­¬ng ch­a

®Õn kú thanh to¸n, c¸c kho¶n ph¶i nép nh­ng ch­a ®Õn h¹n nép, c¸c

kho¶n ph¶i tr¶ nh­ng ch­a ®Õn h¹n tr¶.

- Vèn dù tr÷: Vèn nµy ®­îc h×nh thµnh tõ lîi nhuËn rßng cña ng©n

hµng ®­îc trÝch thµnh nhiÒu quü trong ®ã quan träng nhÊt lµ quü dù

tr÷ vµ quü ®Ò phßng rñi ro, ®­îc trÝch theo quy ®Þnh cña ng©n hµng

trung ­¬ng.

2.1.2/ Nguån vèn qu¶n lý vµ huy ®éng.

Nguån vèn nµy chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong nguån vèn

cña ng©n hµng. §©y lµ tµi s¶n cña c¸c chñ së h÷u kh¸c, ng©n hµng

cã quyÒn sö dông cã thêi h¹n c¶ vèn lÉn l·i. Nã bao gåm c¸c lo¹i

sau:

3

- TiÒn göi kh«ng kú h¹n cña d©n c­, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc

kinh tÕ. Nã cã môc ®Ých chñ yÕu lµ ®Ó b¶o ®¶m an toµn tµi s¶n vµ

giao dÞch, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÕt kiÖm chi phÝ l­u

th«ng.

- TiÒn göi cã kú h¹n cña d©n c­, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kh¸c.

§©y lµ kho¶n tiÒn göi cã thêi gian x¸c ®Þnh, vÒ nguyªn t¾c ng­êi

göi chØ ®­îc rót tiÒn khi ®Õn h¹n, nh­ng thùc tÕ ng©n hµng cho phÐp

ng­êi göi cã thÓ rót tr­íc víi ®iÒu kiÖn ph¶i b¸o tr­íc vµ cã thÓ bÞ

h­ëng l·i suÊt thÊp h¬n. Môc ®Ých cña ng­êi göi chñ yÕu lµ lÊy l·i.

- TiÒn göi tiÕt kiÖm: ®©y lµ kho¶n tiÒn ®Ó dµnh cña c¸ nh©n ®­îc göi

vµo ng©n hµng nh»m môc ®Ých h­ëng l·i theo ®Þnh kú. Cã 2 h×nh

thøc: mét lµ, tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi mµ

ng­êi göi cã thÓ ký th¸c nhiÒu lÇn vµ rót ra theo nhu cÇu sö dông vµ

kh«ng cÇn b¸o tr­íc; hai lµ, tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n, lµ tiÒn göi

®Õn kú míi ®­îc rót.

- TiÒn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu theo møc cho phÐp cña Ng©n

hµng Nhµ n­íc. Tr¸i phiÕu, kú phiÕu cã thêi h¹n cô thÓ vµ chØ ®Õn

thêi h¹n ®ã míi ®­îc thanh to¸n.

H×nh thøc kú phiÕu th­êng ®­îc ¸p dông theo 2 ph­¬ng thøc,

mét lµ: ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸ (ng­êi mua kú phiÕu tr¶ tiÒn mua

theo mÖnh gi¸ vµ ®­îc tr¶ c¶ gèc lÉn l·i khi ®Õn h¹n); hai lµ:ph¸t

hµnh d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu (ng­êi mua kú phiÕu sÏ tr¶ sè tiÒn

mua b»ng mÖnh gi¸ trõ ®i sè tiÒn chiÕt khÊu vµ sÏ ®­îc hoµn tr¶

theo ®óng mÖnh gi¸ khi ®Õn h¹n).

2.1.3/ Vèn vay.

4

Bao gåm vèn vay cña ng©n hµng trung ­¬ng d­íi h×nh thøc t¸i

chiÕt khÊu hoÆc cho vay øng tr­íc, vay ng©n hµng n­íc ngoµi, vay

c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ c¸c kho¶n vay kh¸c trªn thÞ tr­êng

nh­: ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi, ph¸t hµnh hîp ®ång mua l¹i, ph¸t

hµnh giÊy nî phô, c¸c kho¶n vay USD ngoµi n­íc ... Víi nguån vèn

nµy NHTM cã tr¸ch nhiÖm sö dông cã hiÖu qu¶ vµ hoµn tr¶ ®óng

h¹n c¶ vèn lÉn l·i.

2.1.4/ C¸c nguån vèn kh¸c.

Bao gåm c¸c nguån vèn tµi trî, vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, vèn uû

th¸c ®Çu t­. Vèn nµy ®Ó cho vay theo c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n x©y

dùng c¬ b¶n tËp trung cña Nhµ n­íc hoÆc trî gióp cho ®Çu t­ ph¸t

triÓn nh÷ng ch­¬ng tr×nh dù ¸n cã môc tiªu riªng.

- TiÒn dù tr÷: gåm tiÒn dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn b¾t buéc ph¶i gi÷

l¹i theo tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi sè tiÒn kh¸ch hµng göi ®­îc quy ®Þnh

bëi ng©n hµng trung ­¬ng; tiÒn dù tr÷ v­ît møc lµ sè tiÒn dù tr÷

ngoµi tiÒn dù tr÷ b¾t buéc; vµ tiÒn göi thanh to¸n t¹i ng©n hµng

trung ­¬ng vµ c¸c ng©n hµng ®¹i lý, tiÒn göi lo¹i nµy ®­îc sö dông

®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n chuyÓn kho¶n gi÷a c¸c ng©n

2.2/ NghiÖp vô cã.

§©y lµ nh÷ng nghiÖp vô sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó thùc

hiÖn kinh doanh t¹o ra lîi nhuËn cho ng©n hµng.

2.2.1/ NghiÖp vô ng©n quü.

- TiÒn kÐt: tiÒn mÆt hiÖn cã t¹i quü nghiÖp vô. Nhu cÇu dù tr÷ tiÒn

kÐt cao hay thÊp phô thuéc vµo m«i tr­êng n¬i ng©n hµng ho¹t ®éng

vµ thêi vô.