Một số tiểu từ tình thái biểu đạt tính lịch sử trong hành động ngỏ lời bằng tiếng Việt

20 NGON NG&&06l SONG s6 6(164)-2009

NGOAI NGU VOI BAN NGU 1 ••'••' ••'• i^ifJV nir:;

MOT SO TIEU TU TINH THAI BIEU DAT TINH LICH SU • • • •

TRONG HANH DONG NGO LOI BANG TIENG VIET

1. Dat van de

Tilu tir tinh thai trong moi tuong quan vdi

tinh lich su trong cac hanh dong Idi ndi ciia

ngudi Viet da duge cac nha ngon ngu hgc

Viet ngii nhu Glebova I. I. (1976), Nguyin

Anh Qui (1988), Pham Himg Viet (1994),

Nguyin Thi Luong (1996), Nguyin Van

Chinh (2000), Le Dong va Nguyin Van Hiep

(2001),v. V:.. quan tam nghien ciiu tir lau.

Tuy nhien, viec di sau phan tich each dung

tieu tir tinh thai chuyen biet cho mot hanh

dong Idi noi cu the tinh den nay van con nhieu

han che. Do vay, trong bai viet nay chiing toi

tap trung mo ta va phan tich chuc nang cua

mot so tieu tii- tinh thai trong viec bieu dat tinh

lich su trong hanh ddng ngo Idi bang tieng

Viet di tir net nghia ca ban cho den net nghTa

md rgng trong nhiing ngir canh tinh huong cu

thi.

Ca sd dir lieu trong bai viet nay duge lay

chii yeu tir cac ban cau hdi va cac mau hoan

thanh tinh huong do cac nghiem the ngudi Ha

Ngi d do tuoi tir 28 den 30 tham gia thuc hien.

Ngoai ra, con c6 mot so dii lieu duge trich tir

phim truyen Viet ngii va mot so cong trinh

nghien ciiu trudc day ve tieu tir tinh thai tilng

Viet va dac biet la mot so dir lieu do chiing toi

thu thap duge tir sir ghi nlian trong thuc te.

2. Khai niem ve hanh dong ngo loi

De lam ca sd cho viec mo ta va phan tich

trong bai viet nay, chiing toi van dung khai

niem sau day ve hanh dong ngd Idi cua

Rabinowitz J. F. (1993) va Chu Thi Bich

(2002):

'i ' HO TH! KIEU GANH ''' "''^

' (ThS, DHNN - Dai hoc Da Nang)

Ngo Idi la hanh dong Idi noi ma ngudi ngo Idi

tu nguyen hoac bi/dirgc ngudi nghe yeu cau thuc

hien nham mang lai cho ngudi nghe cai gi hoac

lam giup/phuc vu ngudi nghe dieu gi. Vi le do,

ngudi ngo Idi thuo-ng cho rang hanh dong ngo Idi

cua minh c6 Igi cho ngudi nghe va c6 the nang

cao the dien cho ngudi nghe hon la de doa the dien

cua ngudi nghe. Khi thirc hien hanh dong ngo loi,

ngudi ngo Idi thuo-ng the hien sir san long hoac

tinh trang du kha nang giiip ngudi nghe de c6 the

thuyet phuc ngudi nghe chap nhan Idi ngo.

(Rabinowitz J. F., 1993, tr. 203, Chir Thi

Bich, 2002, tr. 52, 53)

3. Khai niem ve tieu tir tinh thai ''

Da so cac tieu tir tinh thai tieng Viet tu ban

than no khong cd nghTa va duge sap xep vao

loai hu tii trai vdi thuc tii- (Nguyen Anh Que,

1988). Chang ban, hu tir cuoi cau di 2 da mat

di nghTa hoat dong di lai von c6 ciia thuc tir di

1 trong: "Ta di 1 chai di 21" va cd chirc nang

ciia mot hu tir nham keu ggi su dong tinh tir

phia ngudi nghe. Ngoai ra, Nguyen Kim Than

(1997) phan dinh rSng tieu tir tinh thai la cac

tit ngic phap. Hoang Phe va mot so nha nghien

ciiu Viet ngii khac (1998) ciing cho rang tieu

tu tinh thai khong the diing dgc lap trong cau

nhung duge dirng de bieu thi moi quan he ngir

phap giira nhirng thuc tir. Nguyen Van Chinh

(2000, tr. 174), Le Dong, Nguyen Van Hiep

(2001) chia se quan diem rang nghTa ngu:

dung cua cac tieu tu tinh thai thudng gan chat

vdi ngii canh. Tieu tir tinh thai trong tieng

Viet cd thi diing d dau cau, giua cau hoac

cu6i cau. Trong bai viet nay, cac tilu tu tinh

thai duge chiing tdi mo ta va phan tich theo

hai nhom chinh: