Một Số Giải Pháp Phát Triển Sản Xuất Kinh Doanh Cam Sành Trên Địa Bàn Huyện Hàm Yên Tỉnh Tuyên Quang

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Hà Nội, Ngày 05 tháng 10 năm 2016

Học viên thực hiện

Lục Thị Vƣợng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn tốt

nghiệp, em đã nhận đƣợc sự giúp đỡ của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân;

các Thầy, Cô giáo của Trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã truyền đạt những kiến

thức xã hội, kiến thức chuyên môn vô cùng quý giá về lý luận, lý thuyết và

kiến thức thực tiễn. Những kiến thức hữu ích đó sẽ luôn hỗ trợ em trong suốt

quá trình công tác sau này.

Với tất cả lòng tôn kính, em xin gửi đến Quý Thầy, Cô giáo của

Trƣờng Đại học Lâm nghiệp lòng biết ơn sâu sắc. Đặc biệt em xin chân thành

cảm ơn ngƣời thầy trực tiếp hƣớng dẫn khoa học TS. Nguyễn Văn Hà đã tạo

điều kiện thuận lợi, hƣớng dẫn tận tình và giúp đỡ em trong suốt quá trình

nghiên cứu để em có thể hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này.

Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể các đồng chí lãnh đạo Huyện

ủy; Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân; các Phòng, Ban chuyên môn; Ủy ban

nhân dân các xã, thị trấn. Cảm ơn các Anh, Chị, Em trong cơ quan, bạn bè, gia

đình và một số hộ nông dân trên địa bàn huyện Hàm Yên, đã nhiệt tình giúp đỡ,

tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt đề tài tốt nghiệp của mình.

Do thời gian nghiên cứu có hạn, đề tài của tôi chắc hẳn không thể tránh khỏi

những sơ suất, thiếu xót, tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy

giáo, cô giáo cùng toàn thể bạn đọc để đề tài của tôi đƣợc hoàn thiện hơn./.

Xin trân trọng cảm ơn!

Học viên thực hiện

Lục Thị Vƣợng

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT............................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN

XUẤT KINH DOANH CAM SÀNH ............................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển sản xuất kinh doanh Cam sành ....................... 4

1.1.1. Một số khái niệm về phát triển, phát triển sản xuất kinh doanh ............. 4

1.1.2. Khái niệm về hiệu quả kinh tế ................................................................ 5

1.1.3. Đặc điểm sản xuất, phát triển kinh doanh cây Cam sành ...................... 6

1.1.4. Nội dung phát triển sản xuất cây ăn quả Cam sành ................................ 8

1.1.5 . Nhân tố ảnh hƣởng đến sản xuất Cam sành......................................... 12

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 15

1.2.1. Tình hình sản xuất, kinh doanh cam trên thế giới................................. 15

1.2.2. Tình hình sản xuất kinh doanh cam ở Việt Nam .................................. 17

1.2.3. Tình hình sản xuất và tiêu thụ cam ở tỉnh Tuyên Quang..................... 26

1.2.4. Kinh nghiệm rút ra từ cơ sở luận và thực tiễn về phát triển sản xuất

kinh doanh Cam sành ...................................................................................... 27

Chƣơng 2 ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN - KINH TẾ XÃ HỘI VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................................................... 28

2.1. Điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội........................................................... 28

iv

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 28

2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội ...................................................................... 32

2.1.3. Đánh giá chung tình hình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và tình hình

phát triển sản xuất kinh doanh Cam sành nói riêng trên địa bàn huyện............. 40

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 41

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu, khảo sát ..................................... 41

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, tài liệu................................................... 43

2.2.3. Phƣơng pháp tính toán và tổng hợp số liệu........................................... 43

2.2.4. Phƣơng pháp phân tích.......................................................................... 43

2.2.5. Phƣơng pháp chuyên gia, chuyên khảo................................................. 44

2.2.6. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu đề tài ............................... 44

Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 46

3.1. Thực trạng sản xuất kinh doanh cam sành tại huyện Hàm Yên .............. 46

3.1.1. Về tổ chức sản xuất............................................................................... 46

3.1.2. Về kỹ thuật canh tác và phòng trừ sâu bệnh ......................................... 47

3.1.3. Về sử dụng giống và cơ cấu giống........................................................ 48

3.1.4. Về tiêu thụ và thị trƣờng tiêu thụ .......................................................... 49

3.1.5. Về chính sách hỗ trợ của chính quyền địa phƣơng............................... 50

3.1.6. Kết quả phát triển sản xuất kinh doanh trên địa bàn trong 5 năm 2010-

2015................................................................................................................. 53

3.1.7. Phân tích hiệu quả kinh tế của các hộ trồng cam.................................. 56

3.1.8. Phân tích kết quả và hiệu quả kinh tế của cây cam sành tại vùng nghiên cứu. 60

3.1.9. Hiệu quả từ việc trồng cam so với các loại cây trồng khác.......................... 62

3.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển sản xuất Cam sành huyện Hàm Yên..... 62

3.2.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................... 62

3.2.2. Giống ...................................................................................................... 62

3.2.3. Kỹ thuật thâm canh .................................................................................. 63

v

3.2.4. Chi phí đầu tƣ sản xuất............................................................................. 63

3.2.5. Thị trƣờng................................................................................................ 64

3.2.6. Cơ chế chính sách ................................................................................. 67

3.2.7. Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển sản xuất

KD cam sành Hàm Yên..................................................................................... 67

3.3. Một số giải pháp chủ yếu phát triển sản xuất cam sành giai đoạn

2016-2020........................................................................................................ 72

3.3.1. Về quy hoạch........................................................................................... 72

3.3.2. Về đất đai ................................................................................................ 73

3.3.3. Về giống.................................................................................................. 75

3.3.4. Về kỹ thuật và khoa học công nghệ........................................................... 75

3.3.5. Nhóm giải pháp về tiêu thụ sản phẩm........................................................ 80

3.3.6. Về cơ sở hạ tầng....................................................................................... 83

3.3.7. Về cơ chế chính sách................................................................................ 83

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ............................................................................. 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO

vi

DANH MỤC CÁC TỪ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ

CP Chính phủ

HĐND Hội đồng nhân dân

KCN Khu công nghiệp

TTg Thủ tƣớng chính phủ

VAC Vƣờn ao chuồng

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

1.1 Diện tích, năng suất, sản lƣợng cam trên thế giới năm 2013 16

1.2 Diện tích cam ở các vùng trên thế giới năm 2008-2013 17

1.3 Tình hình sản xuất cam quýt giai đoạn 2008 - 2013 19

1.4 Giá trị xuất khẩu của cây có múi tại Việt Nam (2001-2008) 25

2.1 Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010 - 2015 33

2.2 Một số chỉ tiêu so sánh của huyện Hàm Yên với tỉnh Tuyên Quang 34

2.3 Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp huyện Hàm Yên giai đoạn

2008 - 2015

36

2.4 Tình hình biến động dân số qua một số năm 38

3.1 Số liêu cơ bản của các hộ điều tra tại 3 điểm điều tra 57

3.2 Chi phí bình quân tích cho 1 ha cam sành giai đoạn trồng mới và

kiến thiết cơ bản

58

3.3 Biểu chi tiết chi phí cho vƣờn cam kinh doanh tại vùng điều tra

năm 2014 (Tính cho 1,0 ha/1 năm)

59

3.4 Kết quả và hiệu quả kinh tế của cây cam sành năm 2015 60

3.5 Hiệu quả sản xuất cam so với 3 loại cây trồng khác 62

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Tên hình Trang

3.1 Biểu đồ cơ cấu kinh tế năm 2015 32

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hàm Yên là một huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Tuyên Quang, có

tổng diện tích đất tự nhiên 90.054,60 ha và 121.634 nhân khẩu, có điều kiện

tự nhiên thuận lợi cho phát triển cây ăn quả đặc biệt là cây cam sành, đây là

loại cây bản địa đã đƣợc trồng từ nhiều đời nay tại huyện Hàm Yên và là một

trong những loài cây trồng thế mạnh của huyện, có giá trị kinh tế, mang lại

nguồn thu nhập cao và ổn định cho ngƣời dân, giúp xoá đói giảm nghèo, giải

quyết đƣợc nhiều việc làm cho lao động nông thôn, góp phần thúc đẩy phát

triển nền kinh tế của huyện.

Năm 2007, huyện Hàm Yên đã lập các thủ tục trình Cục sở hữu trí tuệ,

Bộ Khoa học và công nghệ Việt Nam xác lập và xây dựng thành công thƣơng

hiệu “Cam Sành Hàm Yên”. Sau khi đƣợc công nhận Cam Sành Hàm Yên đã

dần khẳng định đƣợc vị thế của mình trên thị trƣờng, cụ thể năm 2012 đã

công bố tiêu chuẩn cơ sở Cam Sành Hàm Yên và đƣợc chứng nhận phù hợp

tiêu chuẩn Quốc Gia TCVN 1973:2007 và sản phẩm Cam sành Hàm Yên

đƣợc ngƣời tiêu dùng bình chọn là một trong 50 trái cây đặc sản Việt Nam;

Năm 2013, Cam sành Hàm Yên đƣợc bình chọn trong Top 10 Thƣơng hiệu -

Nhãn hiệu nổi tiếng; Năm 2014, đƣợc tôn vinh là một trong những sản phẩm

nông nghiệp tiêu biểu; Năm 2015, đƣợc Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn Việt Nam trao giải “Thƣơng hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam”.

Tính đến hết năm 2015, diện tích cam toàn huyện đạt trên 4.881 ha, tạo thành

vùng sản xuất tập trung trên địa bàn 13 xã, thị trấn. Có thể nói cây cam đã

giúp nông dân của huyện chuyển đổi cơ cấu cây trồng và là một trong những

cây chủ lực trong cơ cấu kinh tế nông, lâm nghiệp về phát triển kinh tế và là

một trong các giải pháp phát triển kinh tế rất quan trọng trong việc thực hiện

định hƣớng tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Chính phủ tại địa phƣơng.

2

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Hàm Yên lần thứ XX, nhiệm kỳ 2015

- 2020 xác định cây cam sành là cây kinh tế chủ lực trong cơ cấu sản xuất nông

nghiệp của huyện. Tuy nhiên hiện nay, việc phát triển vùng cam chƣa thực sự

tƣơng xứng với tiềm năng của huyện, sản phẩm chƣa theo tiêu chuẩn, quy chuẩn

nên giá trị sản phẩm mang lại chƣa cao; khả năng cạnh tranh của sản phẩm còn

hạn chế, chƣa có sự gắn kết bền vững giữa sản xuất và tiêu thụ... Đó chính là

thách thức trong giữ gìn thƣơng hiệu Cam Sành Hàm Yên.

Trƣớc tình hình thực tế tại địa phƣơng, với vị trí công tác của bản thân để

phát huy tốt thế mạnh về điều kiện đất đai, khí hậu, tận dụng tiềm năng, cơ

hội thị trƣờng của địa phƣơng; khắc phục những hạn chế trong quá trình phát

triển và giữ vững thƣơng hiệu Cam Sành Hàm Yên trong thời gian tới tôi lựa

chọn “Một số giải pháp phát triển sản xuất kinh doanh Cam sành trên

địa bàn huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang” làm đề tài luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Đánh giá thực trạng sản xuất kinh doanh cây Cam sành tại huyện Hàm

Yên giai đoạn 2010- 2015, trên cơ sở đó xác định các yếu tố hạn chế và đề

xuất các giải pháp phát triển sản xuất kinh doanh Cam sành cho giai đoạn

2016-2020 trên địa bàn địa bàn huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Đánh giá thực trạng phát triển cây cam sành trên địa bàn huyện Hàm

Yên, tỉnh Tuyên Quang.

- Phân tích đƣợc thực trạng tình hình sản xuất và kinh doanh của các hộ

gia đình, các trang trại trồng Cam sành tại Huyện Hàm Yên.

- Đề xuất định hƣớng và các giải pháp chủ yếu để đẩy mạnh phát triển sản

xuất kinh doanh Cam sành trên địa bàn huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang.